Chú trọng kỹ năng đọc mở rộng
Theo cô Trần Thanh Mai - giáo viên dạy ngữ văn Trường THCS Chu Văn An, huyện Thanh Trì, Hà Nội, ngữ văn là môn học có thay đổi mạnh mẽ nhất trong chương trình mới bởi học sinh được học và thi với những ngữ liệu hoàn toàn khác nhau.
"Trước đây, học sinh chỉ cần hiểu kiến thức, hiểu nhân vật là làm được bài nhưng giờ phải hiểu mỗi thể loại được khai thác dưới góc nhìn như thế nào mới có thể viết bài văn tốt. Chương trình cũ, các kiến thức trong tác phẩm học sinh đã được học và ôn đi ôn lại còn chương trình mới thì các em phải nắm được tư duy và cách làm", cô Thanh Mai cho biết.
Do đó, nhiệm vụ của giáo viên dạy ngữ văn trong chương trình mới cũng nặng hơn, đó là dạy làm sao để học sinh yêu thích môn văn, tránh nói nhiều, dạy ôm đồm mà phải bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình. Thầy cô chủ yếu tập trung hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm, dạy học sinh viết văn; tư duy cấu trúc bài văn, tư duy hành văn, lập ý tưởng dàn ý và nắm chắc kỹ năng, cách viết để không còn tình trạng văn mẫu hay học thuộc.
Tuy nhiên, theo cô Thanh Mai, không phải đến bây giờ các thầy cô mới hướng dẫn cho học sinh những nội dung này mà ngay khi tiếp xúc SGK mới, Sở GD&ĐT Hà Nội đã có nhiều buổi hướng dẫn, tập huấn để trong đề kiểm tra định kỳ của 4 năm học qua, các em đã được làm quen với ngữ liệu mới hoàn toàn.
Mặt khác, trong chương trình SGK mới của môn ngữ văn có phần đọc mở rộng. Việc học sinh đọc ngữ liệu mới không có trong sách trở thành hoạt động thường xuyên được quy định trong chương trình. Giáo viên thường xuyên khuyến khích học sinh đọc mở rộng thông qua CLB đọc sách, phiếu đọc, dự án đọc… để các em làm quen với ngữ liệu mới. Việc kiểm tra đánh giá môn ngữ văn với ngữ liệu mới đã được học sinh làm quen và rèn luyện cũng đã được vài năm.
Cô Nguyễn Thị Nga - giáo viên ngữ văn tại quận Thanh Xuân, học ngữ văn theo chương trình mới giúp quá trình học văn đỡ nặng mà các học sinh có cơ hội được sáng tạo nhiều hơn.
Kết quả các bài kiểm tra thường xuyên và định kỳ của học sinh cho thấy, nhiều em thực sự có cách viết và tư duy vượt ngoài sự mong đợi của giáo viên khi biết đưa dẫn chứng thực tế và lồng ghép cả nội dung của các môn học khác vào bài viết một cách chính xác, sinh động, thuyết phục. Theo cô Nga, đây là tín hiệu đáng mừng, là thành công của việc đổi mới dạy, học cũng như kiểm tra đánh giá môn ngữ văn.
Học sinh đừng hy vọng “trúng tủ”
Tuy nhiên, đối diện với các kỳ thi sắp tới, việc ôn tập môn ngữ văn thế nào để đạt hiệu quả và giành điểm cao là câu hỏi được nhiều thí sinh, phụ huynh đặt ra.
Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội) Nguyễn Thị Nhiếp, cho rằng, đề thi môn ngữ văn có phần nghị luận văn học và nghị luận xã hội. Học sinh cần chịu khó nghe, đọc các chương trình chính luận trên nhiều phương tiện truyền thông để có tư duy, cách nhìn nhận đa chiều về một vấn đề. Với nghị luận văn học, các em phải đọc kỹ để hiểu tư duy của tác giả, giá trị cốt lõi của tác phẩm; khi viết, phải biết thể hiện “cái tình” của mình ở những câu văn và cần bám sát theo barem điểm.
Ngữ liệu ngoài SGK đã được thực hiện nhiều năm qua ở cả khối THCS và THPT khi học và thi ngữ văn. Giờ đây, học văn không còn cụm từ “kiến thức kỹ năng” mà chuyển thành “yêu cầu cần đạt của chương trình”, mục đích chính là hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh.
"Trong quá trình ôn luyện tại nhà trường hay các trung tâm, học sinh không nên hy vọng trúng tủ vào bài nào đã học trước đó bởi điều này rất khó xảy ra. Cái chính là sau khi học một tác phẩm, chúng ta biết cách đọc, cách học, cách trả lời câu hỏi tương tự như khi đọc các tác phẩm khác. Ngoài các tác phẩm trong SGK, học sinh nên tìm các nguồn tài liệu chính thống, các tuyển tập tác phẩm của nhiều tác giả uy tín để mở rộng vốn từ, cảm xúc…”, Phó Trưởng Phòng Giáo dục trung học, Sở GD&ĐT Hà Nội Trần Đăng Nghĩa chia sẻ.
Theo ông Trần Đăng Nghĩa, Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT Hà Nội đã công bố cấu trúc đề minh họa các môn thi, trong đó có môn ngữ văn nên học sinh có thể tham khảo, tìm hiểu kỹ về cách ra đề, cách chấm điểm. Khi đọc một tác phẩm bất kỳ, hãy tự đặt câu hỏi cho mình và lần lượt đưa ra câu trả lời. Không có phẩm chất năng lực nào không hình thành trên cơ sở kiến thức và kỹ năng đọc hiểu. Bởi thế, học sinh cần tích cực, chủ động tiếp cận, đọc, tìm hiểu tác phẩm và tự ôn luyện; đồng thời tham vấn ý kiến của các thầy cô bộ môn để ghi nhớ và rút kinh nghiệm.
Sở GD&ĐT Hà Nội thông tin: kỳ thi lớp 10 THPT công lập năm học 2025 - 2026 tại Hà Nội sẽ gồm 3 môn toán, ngữ văn, ngoại ngữ, diễn ra ngày 7 - 8/6. Môn ngữ văn thi vào sáng 7/6 theo hình thức tự luận, thời gian 120 phút. Cũng như toán và ngoại ngữ, điểm ngữ văn tính thang điểm 10, hệ số 1.
