Thị trưởng 34 tuổi của New York và hàng loạt việc "đầu tiên"

Chiến thắng của ông Zohran Mamdani vẫn được xem là một bước ngoặt lịch sử, không chỉ với New York mà còn với tương lai chính trị nước Mỹ: nơi một người nhập cư, Hồi giáo, trẻ tuổi có thể vươn lên dẫn dắt thành phố biểu tượng của thế giới hiện đại.

Từ cậu bé nhập cư đến thị trưởng New York

Khi nhậm chức vào ngày 1/1 tới, chính trị gia 34 tuổi đến từ Queens sẽ là thị trưởng trẻ nhất của New York trong một thế kỷ, đồng thời là người Hồi giáo đầu tiên và người Mỹ gốc Nam Á đầu tiên lãnh đạo thành phố. Ông sẽ kế nhiệm Eric Adams, người rút khỏi cuộc đua giữa lúc tỷ lệ ủng hộ giảm mạnh và dính loạt bê bối.

Sinh ra ở Uganda, Mamdani là con trai của đạo diễn Mira Nair - người từng được đề cử giải Oscar và giáo sư Mahmood Mamdani, học giả hàng đầu về chủ nghĩa thực dân tại Đại học Columbia.

Ông theo cha mẹ đến New York năm 7 tuổi, học tại Bronx High School of Science rồi Bowdoin College (Maine). Trước khi bước chân vào chính trường, ông từng là rapper, làm phim cùng mẹ, và tư vấn hỗ trợ người dân tránh bị tịch thu nhà.

Mamdani nhập quốc tịch Mỹ năm 2018, và chỉ hai năm sau, ông trúng cử Hạ viện bang New York, đại diện cho khu vực tây Queens.

Theo truyền thông Mỹ, ứng viên Đảng Dân chủ đã giành được 50,3% số phiếu, vượt qua cựu Thống đốc Andrew Cuomo, người ra tranh cử độc lập sau thất bại ở vòng sơ bộ, với 41,6%. Ứng viên Cộng hòa Curtis Sliwa về thứ ba với 7,2% số phiếu.

Cuộc đua sôi động nhất trong nhiều năm

Theo Hội đồng Bầu cử thành phố, hơn 2 triệu cử tri đã đi bỏ phiếu, mức cao nhất kể từ năm 1969, phản ánh sức nóng hiếm có của cuộc bầu cử này.

Trong vòng sơ bộ hồi tháng 6, ông Mamdani đã vượt qua hàng loạt đối thủ nhờ thông điệp mạnh mẽ về công bằng kinh tế, phong thái gần gũi và khả năng sử dụng mạng xã hội hiệu quả. Ông tập trung vào vấn đề khiến người dân New York quan tâm nhất: cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Ông cam kết đóng băng giá thuê hơn 1 triệu căn hộ, triển khai xe buýt miễn phí và chăm sóc trẻ em toàn dân, bằng cách đánh thêm thuế với tập đoàn lớn và giới giàu có. Giá thuê trung bình tại New York hiện đã vượt 3.400 USD/tháng, trong khi tỷ lệ căn hộ trống chỉ còn 1,4%, thấp nhất trong lịch sử.

Ông Mamdani cũng đề xuất trao lại quyền quản lý các trường công cho cộng đồng thay vì thị trưởng, thành lập đơn vị chuyên xử lý các cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần trong Sở Cảnh sát, và mở chuỗi siêu thị công cộng để giúp người dân mua thực phẩm rẻ hơn.

Đối đầu giới tài chính và tầng lớp thượng lưu

Những chính sách thiên tả này khiến giới kinh doanh và nhà đầu tư lo ngại, thúc đẩy họ đổ tiền ủng hộ đối thủ Cuomo thông qua các ủy ban vận động chính trị (PACs). Cựu Thị trưởng Michael Bloomberg cũng nằm trong số những người tài trợ cho các nhóm ủng hộ ông Cuomo.

Tuy nhiên, ông Mamdani lại tận dụng mô hình huy động tài chính nhỏ lẻ, quyên góp từ hàng chục nghìn người dân bình thường và được chính quyền thành phố nhân 8 lần mỗi khoản quyên góp nhỏ theo chương trình hỗ trợ tài chính công. Chiến dịch của ông thu hút đông đảo cử tri trẻ và cộng đồng người gốc Á, hiện chiếm khoảng 16% dân số New York.

Thách thức lớn nhất của tân thị trưởng sẽ là duy trì quan hệ với Tổng thống Donald Trump, người nhiều lần công khai chỉ trích và mỉa mai ông trên mạng xã hội. “Thành phố này sẽ trở thành thảm họa toàn diện nếu ông Mamdani chiến thắng,” ông Trump viết trên Truth Social.

Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cũng cảnh báo chiến thắng này sẽ “đánh dấu sự chuyển hướng triệt để của Đảng Dân chủ sang cánh tả cực đoan.”

Dù vậy, trong cùng đêm bầu cử, các ứng viên Dân chủ ôn hòa vẫn giành chiến thắng ở nhiều nơi khác - như Abigail Spanberger ở Virginia hay Mikie Sherrill ở New Jersey, cho thấy bức tranh chính trị Mỹ đang phân hóa sâu sắc.

Cuộc đua giữa Mamdani và Cuomo là cuộc đối đầu giữa hai tầm nhìn: một bên là thành phố do cộng đồng định hình, tập trung vào công bằng xã hội, và bên kia là cách tiếp cận thực dụng, ưu tiên quản lý hiệu quả và ổn định kinh tế.

Cuộc bầu cử cũng phản ánh sự chia rẽ trong Đảng Dân chủ toàn quốc và quan điểm trái chiều về xung đột Trung Đông - Cuomo khẳng định ủng hộ Israel, trong khi Mamdani chỉ trích chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza và Iran, đồng thời kêu gọi bảo vệ quyền của Palestine.