Thị trường chao đảo khi Iran trả đũa, các nước khẩn cấp kêu gọi kiềm chế

Sáng thứ Sáu, Iran đã phóng hơn 100 máy bay không người lái (UAV) về phía lãnh thổ Israel để đáp trả cuộc không kích dữ dội vào đêm trước đó khiến ba tướng lĩnh cấp cao của Iran thiệt mạng.

Phát ngôn viên Lực lượng Phòng vệ Israel, ông Effie Defrin, xác nhận các cuộc tấn công đã tiêu diệt ba nhân vật cấp cao trong bộ máy quân sự Iran, bao gồm Thiếu tướng Mohammad Bagheri - Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Iran, Thiếu tướng Hossein Salami - Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), và Chuẩn tướng Gholamreza Soleimani - Tư lệnh Bộ Chỉ huy Khẩn cấp Iran.

Cùng lúc, truyền thông nhà nước Jordan đưa tin một số UAV đã bị đánh chặn khi bay qua không phận nước này, làm dấy lên lo ngại xung đột có thể lan rộng ra toàn khu vực. Phía Israel tuyên bố cuộc tấn công nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran và diễn ra chỉ vài ngày trước vòng đàm phán hạt nhân mới giữa Tehran và Washington. Nhiều chuyên gia nhận định đây là hành động quân sự lớn nhất nhắm vào Iran kể từ chiến tranh Iran-Iraq thập niên 1980.

Tác động từ loạt hành động quân sự nhanh chóng lan rộng sang thị trường tài chính và năng lượng toàn cầu. Giá dầu thô Brent có lúc vọt lên hơn 78 USD/thùng, tăng 13% so với ngày trước, trước khi giảm nhẹ. Đến 8:23 sáng tại London, giá Brent vẫn giữ mức tăng 5%, giao dịch quanh 72,76 USD/thùng. Dầu WTI của Mỹ cũng tăng 4,6%, đạt mức 71,27 USD/thùng.

Tâm lý hoang mang khiến giới đầu tư toàn cầu đổ xô vào tài sản an toàn, làm các chỉ số chứng khoán lớn đồng loạt giảm điểm. Hợp đồng tương lai Dow Jones giảm hơn 500 điểm. Thị trường châu Á và châu Âu cũng lao dốc khi lo ngại về chuỗi phản ứng trả đũa kéo dài và khả năng gián đoạn nguồn cung dầu từ khu vực chiếm tới một phần ba sản lượng toàn cầu.

Ngành hàng không chịu ảnh hưởng trực tiếp. Wizz Air của Hungary mất gần 5% giá trị cổ phiếu sau khi tuyên bố ngừng toàn bộ chuyến bay đến và đi từ Tel Aviv, đồng thời chuyển hướng các chuyến bay dự kiến qua vùng không phận có nguy cơ trong 72 giờ tới. Các hãng Norse Atlantic, IAG - công ty mẹ của British Airways, và Finnair cũng ghi nhận mức giảm lần lượt 4,2%, 3,8% và 3,7%. Tác động còn kéo dài từ thảm họa hàng không tại Ấn Độ hôm trước, khiến cổ phiếu ngành này ở châu Âu đã giảm 3,4% chỉ trong một phiên giao dịch.

Quốc tế lo ngại leo thang, kêu gọi nối lại đối thoại

Giới quan sát hiện theo dõi sát sao phản ứng kế tiếp từ Iran và khả năng Mỹ can dự sâu hơn vào cuộc xung đột. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố Washington không liên quan đến cuộc không kích của Israel và kêu gọi Tehran không nhằm vào người hoặc cơ sở của Mỹ trong khu vực. Tuy nhiên, Iran cho rằng Mỹ không thể vô can và sẽ phải chịu trách nhiệm cho hành động của đồng minh.

Tổng thống Mỹ Donald Trump được cho là sẽ triệu tập cuộc họp khẩn với Hội đồng An ninh Quốc gia vào lúc 11 giờ sáng theo giờ miền Đông nhằm thảo luận các kịch bản đối phó với diễn biến leo thang.

Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei cảnh báo Israel sẽ phải “chịu hình phạt nghiêm khắc” cho các hành động quân sự vừa qua. Đáp lại, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố chiến dịch quân sự sẽ được duy trì “chừng nào mối đe dọa còn tồn tại”, tái khẳng định lập trường không khoan nhượng đối với chương trình hạt nhân và cấu trúc quân sự của Iran.

Nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế cũng lên tiếng kêu gọi kiềm chế. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres bày tỏ lo ngại sâu sắc về khả năng xung đột lan rộng, đồng thời lên án các hành động quân sự vào thời điểm các cuộc đàm phán hạt nhân đang diễn ra. Trung Quốc cho biết đang theo dõi sát tình hình, cảnh báo về hậu quả nghiêm trọng nếu căng thẳng không được kiểm soát, và khẳng định sẵn sàng đóng vai trò trung gian nhằm hạ nhiệt xung đột.

Đọc thêm: Iran tuyên bố đáp trả cứng rắn sau cuộc không kích rạng sáng 13/6

Thổ Nhĩ Kỳ lên án hành động quân sự của Israel, cho rằng đây là hành vi khiêu khích nghiêm trọng và vi phạm luật pháp quốc tế. Trong khi đó, Oman - quốc gia từng giữ vai trò trung gian trong các vòng đàm phán hạt nhân gần đây - cảnh báo đây là bước leo thang nguy hiểm, có thể làm suy yếu nghiêm trọng nền tảng ổn định của khu vực.

Pháp và Anh đều kêu gọi các bên tránh leo thang, trong khi vẫn nhấn mạnh lo ngại về tham vọng hạt nhân của Iran. Ả Rập Saudi, Qatar và UAE lên án hành động của Israel, nhấn mạnh giải pháp ngoại giao cần được ưu tiên hơn phản ứng quân sự.

Úc, New Zealand và Nhật Bản đều bày tỏ lo ngại về nguy cơ tính toán sai lầm trong bối cảnh căng thẳng leo thang, đồng thời kêu gọi các bên khẩn trương quay lại bàn đối thoại. Bộ trưởng Ngoại trưởng Nhật Bản Takeshi Iwaya gọi việc sử dụng vũ lực trong lúc đối thoại đang diễn ra là “đáng tiếc” và cảnh báo nguy cơ làm đổ vỡ tiến trình ngoại giao.

Giới phân tích cảnh báo nếu vòng xoáy trả đũa không sớm được kiểm soát, thế giới sẽ tiếp tục đối mặt với biến động mạnh về năng lượng, tài chính và an ninh trong những ngày tới.