Thời gian gần đây, trước những biến động của đồng tiền ảo Bitcoin (BTC), các hoạt động kinh doanh, giao dịch bắt đầu sôi động trở lại tại Việt Nam. BTC thường được ví với thị trường chứng khoán hay Forex. Tuy nhiên, khác với chứng khoán, thị trường tiền ảo có biên độ giá mua - bán rất lớn, lên tới hàng chục triệu đồng nên rủi ro rất lớn. Sau 30 giây, nếu giá BTC lên hoặc xuống đúng như dự đoán thì người đặt được nhận 95% số tiền đặt cược. Ngược lại, người chơi sẽ mất toàn bộ số tiền đã đặt.
Nếu như việc đầu tư "trâu cày" các loại tiền điện tử như BTC, ETH... luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro thì thời gian qua đã có không ít người dân bị các đối tượng rủ rê đầu tư vào những đồng tiền "vô danh" dưới dạng đa cấp. Thị trường tiền ảo còn biến tướng dưới hình thức đầu tư khác như ICO hay IEO. Trong đó, ICO (Initial Coin Offering) là một hình thức huy động vốn đầu tư thông qua tiền điện tử cho các công ty.
Gần đây, một số cá nhân được một nhóm người chào mời tham gia sàn Forex liên quan Lion Team và sàn Fxtradingmarkets. Cách thức hoạt động của Lion Team là NĐT tạo ra tài khoản để rút nạp tiền, sau đó tạo thêm tài khoản để trade (giao dịch) trên thị trường Forex (sàn FXTM) và gửi tiền cho ban chuyên gia tối thiểu 1.000 USD. Ban chuyên gia sẽ giao dịch giúp nhà đầu tư (NĐT) từ 0,8 - 1%/ngày và với lời hứa đều đặn mỗi tháng sẽ kiếm lời khoảng 22%. Những người giới thiệu người khác tham gia mở tài khoản trên FXTM sẽ nhận được phí hoa hồng giao dịch dựa trên số tài sản và khối lượng giao dịch của khách hàng, con số này càng cao thì hoa hồng càng lớn. Theo các chuyên gia kinh tế, hình thức này rõ ràng là một chiêu trò lừa đảo tinh vi, không chỉ dùng tiền người sau trả cho người trước mà chủ sàn còn tự quyết định giá đồng tiền ảo.
Chị Hoàng Thị K. (trú tại Thanh Xuân, Hà Nội) nghe theo lời giới thiệu của người quen đã đầu tư gần 70 triệu đồng cho một chân rết của Công ty Modern Tech (công ty chuyên đầu tư kinh doanh tiền ảo). Chị K. đã đầu tư 3 gói Ifan, Devor và Pincoin với hy vọng “nằm trong chăn ấm bấm điện thoại chờ tiền chảy về”. Nhưng chưa đầy 1 tháng, số tiền đã biến mất, chị chỉ nhận lại được 7 triệu đồng. Người quen của chị cũng đã khóa luôn các kênh liên lạc với nhà đầu tư. Theo quy định, dụ dỗ lôi kéo chơi Forex (tài chính đa cấp, tiền ảo, ngoại hối...) có thể bị xử lý hình sự hoặc phạt tiền lên tới 5 tỷ đồng. Tuy nhiên những năm qua, các sàn Forex vẫn mọc lên như nấm, gọi điện lôi kéo từ TP tới vùng sâu, xa...
Sàn ảo, mất tiền thậtHiện nay, cơ quan công an đã xử lý một số vụ lập sàn giao dịch tài chính đa cấp và tiền ảo biến tướng. Mới đây, Công an Thanh Hóa đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can “sử dụng mạng máy tính, viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản” do Vũ Đức Đạt (Hà Nội) và Trần Văn Thành (Hà Nội) cùng đồng bọn lập sàn giao dịch ngoại hối website Tradenew.io và chi trả hoa hồng cho các NĐT tham gia mời chào người khác cùng vào sàn. Cơ quan công an còn phát hiện tổng số tài khoản đăng ký trên sàn Tradenew.io là 3.626 với tổng số lượng tiền ảo USDT tương đương 1.089 tỷ đồng.
Tại cuộc họp báo sau Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 2 mới đây, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú một lần nữa nhấn mạnh, BTC hoặc một số loại tiền ảo khác không phải là đồng tiền pháp định (hình thức tiền tệ do Chính phủ ban hành và được xem là hợp pháp). "Nó không phải phương tiện thanh toán và pháp luật Việt Nam không cho phép thực hiện chức năng của đồng tiền pháp lệnh tại Việt Nam" - Phó Thống đốc NHNN cho biết.
Bên cạnh đó, ông Tú cũng một lần nữa nhắc lại quan điểm của NHNN về các sàn đầu tư Forex. Theo đó, đến nay, cơ quan này chưa cấp phép cho sàn giao dịch Forex nào cả. Vì vậy, những tổ chức hoạt động trên sàn Forex hiện nay là trái pháp luật, cần được xử lý theo quy định. "Với người dân, việc đưa tiền vào đây là rất rủi ro và pháp luật không bảo hộ cho những rủi ro đó nên người dân phải rất thận trọng, nhất là với những mời chào hưởng phần trăm lợi nhuận cao. Đó là dấu hiệu của sự lừa đảo" - ông Đào Minh Tú cảnh báo.
Đề cập về đầu tư Forex, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết: "Về góc độ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tôi cho rằng việc đầu tư Forex là một dạng kinh doanh đa cấp, mà kinh doanh như thế là trái pháp luật". Ông Đỗ Thắng Hải cho rằng, sàn Forex kinh doanh qua tiền ảo, là hành vi bị cấm. Do đó, các bộ ngành cần đưa ra hướng dẫn cụ thể về quy định rõ ràng của pháp luật về phương thức kinh doanh này. Chánh Văn phòng Bộ Công an, Thiếu tướng Tô Ân Xô cho biết, Bộ Công an đã có kiến nghị Chính phủ giao Bộ Tư pháp nghiên cứu đầy đủ loại hình đầu tư kinh doanh Forex để từng bước kiểm soát, tăng cường truyên truyền đến NĐT những rủi ro khi tham gia vào hoạt động kinh doanh trá hình, đa cấp.
Phòng chống cờ bạc, tiền ảo, kiểm soát chuyển tiền xuyên biên giới Với hầu hết các loại tiền ảo, nếu muốn đầu tư, người dân phải mua Bitcoin, Ethereum… nạp tiền ảo này vào tài khoản công ty để hoán đổi lấy tiền ảo nội bộ. Hiện tại, đa số các trang ví BTC chưa hỗ trợ quy đổi thành VND và NĐT cũng không thể rút trực tiếp tiền về tài khoản ngân hàng.
Để thực hiện việc chuyển tiền, người thân hay bạn bè ở nước ngoài cũng phải có ví BTC tương ứng để nhận tiền. Hay nói cách khác, người ở Việt Nam sau khi mua BTC có thể nhanh chóng chuyển lượng tiền này sang ví một người ở nước ngoài. Người nhận được BTC sẽ bán ra để lấy tiền thật và sử dụng dễ dàng ở nước sở tại. Cách chuyển tiền này cũng có thể áp dụng cho việc chuyển tiền ngược lại từ nước ngoài vào Việt Nam. Để mở được ví này, người sử dụng phải có thẻ quốc tế như Visa, Mastercard...
Đầu năm 2021, NHNN đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN về các biện pháp tăng cường kiểm soát các giao dịch, hoạt động liên quan tới tiền ảo. Trong đó, yêu cầu các đơn vị thuộc NHNN, tổ chức phát hành thẻ, tổ chức thanh toán thẻ, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán và văn phòng đại diện các tổ chức thẻ quốc tế giám sát, kiểm soát hoạt động thẻ ngân hàng. Trong đó đặc biệt chú trọng công tác nhận biết và xác minh thông tin khách hàng, đơn vị chấp nhận thẻ cũng như giao dịch thanh toán khống tại đơn vị chấp nhận thẻ (không phát sinh việc mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ) với mục đích rút tiền mặt, giao dịch thẻ không phù hợp quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động trò chơi có thưởng, cờ bạc, cá độ, kinh doanh ngoại hối, chứng khoán, tiền ảo, tiền điện tử...
Về phía ngân hàng, đại diện Sacombank cho biết, các giao dịch online của ngân hàng không cung cấp dịch vụ thanh toán cổng với các tổ chức cờ bạc; còn đối với hoạt động giao dịch qua các máy POS, ngân hàng trước nay giám sát doanh số giao dịch. Các hoạt động giám sát giao dịch bất hợp pháp không phải đến nay mới thực hiện mà là công việc thường xuyên của các ngân hàng.
Với ví điện tử, Tổng Giám đốc Công ty CP Ngân Lượng Đinh Hồng Quân cho biết: “Chúng tôi tuyệt đối không bắt tay hợp tác với các sàn Forex hay bất kỳ tổ chức nào hoạt động trong lĩnh vực mà pháp luật Việt Nam không cho phép. Tuy nhiên, pháp luật đang có kẽ hở, không thể kiểm soát được các giao dịch giữa cá nhân với nhau. Ngân Lượng có dịch vụ thu hộ, chi hộ, nếu các cá nhân yêu cầu chuyển tiền cho ví điện tử mà nội dung không ghi là chuyển tiền để giao dịch Forex, chứng khoán quốc tế… chúng tôi cũng không thể phát hiện”.
Nhiều NĐT cũng cho rằng, trong khi ngân hàng quy định chặt chẽ về nội dung lệnh chuyển tiền (số tài khoản và tên chủ tài khoản phải trùng khớp) thì quy trình thu hộ, chi hộ của ví điện tử có phần dễ dãi. Việc ví điện tử chỉ căn cứ vào mã ví mà không quan tâm đến tên chủ tài khoản đang trở thành kẽ hở để các đối tượng lừa đảo lợi dụng.
| Đến nay ở nước ta vẫn chưa có một khung pháp lý nào hoàn chỉnh chính thức quy định hay điều chỉnh về vấn đề tiền ảo. Đặc biệt trong thời gian gần đây, tội phạm lừa đảo theo phương thức đa cấp liên quan đến tiền ảo diễn biến rất phức tạp. Khung pháp lý liên quan đến tiền ảo khi được hoàn thiện sẽ hạn chế, ngăn chặn và kiểm soát có hiệu quả các rủi ro, lạm dụng liên quan, phòng ngừa hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong lĩnh vực này.Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP Chứng khoán Sài Gòn Nguyễn Duy Hưng |
| Khoảng vài năm trở lại đây, các dịch vụ chuyển tiền xuyên biên giới đang có mặt tại Việt Nam như Netflix, Iflix, Amazon (Mỹ); WeTV, iQIYI (Trung Quốc)... đã nhanh chóng phát triển và mở rộng thị trường, tạo nên thị trường sôi động. Việc này dễ xảy ra rửa tiền, NHNN khó kiểm soát và hoàn toàn thất thu thuế từ nguồn này. Bên cạnh việc hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành về thanh toán (quy định về mở và sử dụng tài khoản thanh toán, quy định về vận hành điểm chấp nhận thanh toán POS...), Việt Nam cần một cổng duy nhất để kiểm soát thanh toán ra vào nền kinh tế. Ngoài ra, cần phải đẩy mạnh hơn nữa việc cập nhật xu hướng của công nghệ, từ đó hành lang pháp lý cũng phải thay đổi mới cải thiện được thực trạng nêu trên.Chuyên gia tài chính ngân hàng Phạm Xuân Hòe |
