Giải pháp gì khắc phục tình trạng đẩy giá đất?
Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên) đặt câu hỏi: Dư luận cử tri nêu việc đấu giá đất ở nhiều nơi có hiện tượng bắt tay ngầm, có nhiều trường hợp nhà đầu tư trả giá trên trời rồi âm thầm bỏ cọc, kết quả trúng đấu giá cao ngất ngưởng gấp nhiều so với giá khởi điểm, điển hình như vụ đấu giá đất ở Khu đô thị Thủ Thiêm, thành phố Thủ Đức vừa qua. Điều đó làm nhiễu loạn thị trường, đẩy giá đất các khu vực lân cận lên cao tạo ra sốt đất ảo, thiết lập mặt bằng giá đất mới khiến quá trình giải phóng mặt bằng triển khai dự án gặp nhiều khó khăn, gây mất trật tự, an ninh xã hội, đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp để khắc phục tình trạng nêu trên?
Trả lời chất vấn của đại biểu về giải pháp ngăn chặn tình trạng "bắt tay ngầm" trong đấu giá đất; "thổi" giá đất để trục lợi cá nhân, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên&Môi trường Trần Hồng Hà cho biết:
việc đấu giá đất trong thời gian vừa qua đã nổi lên, không chỉ thổi giá mà thực tế còn là dìm giá, quân xanh quân đỏ. Đó là một điều hết sức bức xúc, ảnh hưởng của nó hết sức nghiêm trọng, làm biến động thị trường BĐS, thất thoát tài sản của Nhà nước, làm cho việc thổi giá lên tạo ra mặt bằng mới, ảnh hưởng toàn bộ hệ thống kinh tế. Nói sâu hơn nữa, việc thổi giá lên, đằng sau ấy còn rất nhiều hệ lụy. Đặc biệt là các ngân hàng khi giá ảo nhưng có thể rút tiền thực tại ngân hàng, làm ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ. Tôi cho rằng các đại biểu đều nhận thức và thấy rõ nguy cơ này. Dưới góc độ của Bộ Tài nguyên&Môi trường cùng các bộ liên quan, chúng tôi đã có những đánh giá khá kỹ lưỡng, nghiên cứu của các hiệp hội góp ý. Và thấy rõ là do rất nhiều nguyên nhân.
Nguyên nhân thứ nhất là nói về góc độ pháp luật. Hiện tại đấu giá đất đang được điều chỉnh bởi các luật khác nhau, Luật Đấu giá, Luật Đất đai, các quy định liên quan vè tài chính, thuế…. Do nhiều luật, nên các quy định thiếu cụ thể, cả về trình tự, phương thức, đặc biệt là khi một loại tài sản mà giá trị về tài nguyên khác biệt như là đất đai thì không thể so sánh như một vật thể giá trị khác mà bấy lâu nay hay đấu giá. Chính vì vậy, ở góc độ này, theo pháp luật có rất nhiều nhưng theo chúng tôi phải có quy định, phương pháp trình tự để đấu giá đối với tài sản là đất đai, phải có phương pháp khác chặt chẽ hơn so với trình tự hiện nay.
Luật Đất đai mới quy định điều kiện các doanh nghiệp tham gia đấu giá mà chưa quy định cụ thể điều kiện như thế nào: năng lực của doanh nghiệp, năng lực chấp hành kỷ cương pháp luật, kinh nghiệm thực tiễn…Và những vấn đề này chưa được quy định rõ ràng, kể cả tiền đặt cọc… Hoặc trong trường hợp giá khởi điểm và giá phát sinh sau này đấu giá tăng lên nhiều lần thì vấn đề liên quan như: như thế nào là một cuộc đấu giá bình thường, như thế nào là một cuộc đấu giá không bình thường thì cần phải được quy định bởi pháp luật để cho người tổ chức tham gia đấu giá có trách nhiệm vừa có được cơ sở pháp lý để điều chỉnh.
"Vấn đề đấu giá còn liên quan đến rất nhiều vấn đề hệ lụy khác. Tất cả việc làm này còn cần chế tài mạnh mẽ hơn nữa, đối với nhà đấu giá bỏ không tham gia thì chúng ta phải xét đến chế tài mạnh hơn, để họ không thể tham gia đấu giá được và phải đánh vào mặt kinh tế để đủ sức răn đe. ", ông Trần Hồng Hà nhấn mạnh.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà thừa nhận: "Vấn đề quân xanh, quân đỏ, đây là một điều có thực. Chúng ta cũng cần nghiên cứu trong trường hợp đất đai, hiện nay có 3 hình thức thì lựa chọn theo hình thức nào? Trực tiếp hay gián tiếp, trực tuyến hay trực tiếp. Nên làm thành mấy đợt đấu giá để lựa chọn đúng doanh nghiệp, người mua có năng lực. Ngoài ra cần phải tăng cường kỷ cương đối với doanh nghiệp, cần kiểm tra, thanh tra, điều tra đối với các cơ quan công quyền suy thoái, cung cấp thông tin rồi cùng với các nhà đấu giá hưởng lợi phi pháp."
Dìm giá cũng nguy hiểm như đẩy giá
Trả lời chất vấn của đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk) về dấu hiệu của "bong bóng" bất động sản và vấn đề trốn thuế trong các giao dịch đất đai, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, với đấu giá đất, có cả hiện tượng dìm giá và dìm giá cũng nguy hiểm như đẩy giá. Đẩy giá thì làm biến động thị trường, tạo ra giá ảo và làm cho chỉ số đầu vào kinh tế tăng cao, không hiệu quả. Đẩy giá có thể rút ruột tiền của ngân hàng nếu như tài sản đó là đặt cọc với cái giá không thật như vậy. Đẩy giá còn liên quan đến việc nếu một nền kinh tế mà đất đai đang là đầu vào của mọi dự án đầu tư thì sẽ không còn hiệu quả. Đây là điều chúng ta không mong muốn, bởi chúng ta cần giá chuẩn để lại mang hiệu quả xã hội trên đất chứ không phải có đất đai để bán, để chi tiêu, để sử dụng.
Liên quan đến vấn đề xác định các điều kiện tham gia, trình tự thủ tục đấu giá, trình tự thủ tục đấu giá đất không phải bình thường như đấu giá một cái đồng hồ, một cái máy hay là một vật dụng có giá trị… mà đất đai thì phải nhìn nhận ở khía cạnh khác, ảnh hưởng của đất đai đến kinh tế - xã hội rất khác nên cần xem xét để quy trình thủ tục đấu giá chặt chẽ hơn. Tiếp nữa, phải bảo vệ những người tham gia đấu giá, vì hiện nay có chuyện gây sức ép, đe dọa và các nơi đấu giá hết sức lộn xộn mất trật tự, có cả chuyện vướng mắc giữa người tham gia với người quản lý đấu giá.
Về đề xuất thêm chế tài mạnh mẽ hơn cả hình sự lẫn chế tài về kinh tế, tôi cho rằng chế tài về kinh tế quan trọng hơn. Phải làm thế nào để thấy rằng nếu có động tác này, động tác kia thì sẽ không còn hiệu quả kinh tế. Làm sao để khi người ta dám nâng giá lên 10 lần thì phải minh bạch nguồn tiền đấy ở đâu ra, nguồn gốc như thế nào? Hai nữa là thời gian thẩm định hồ sơ đất chỉ 15 ngày thì không ổn, khâu này cần phải đi trước một bước so với đấu giá. Khâu thẩm định cũng phải làm rất căn cơ, tức là thông qua ngân hàng, thông qua các hồ sơ đất đai, thông qua lý lịch của các nhà đấu giá.
Về vấn đề thổi giá, đầu cơ đất đai, đây là hiện tượng rõ ràng có thật. Trong điều kiện dịch bệnh Covid-19, người dân và doanh nghiệp đã gửi tài sản của mình vào đất, và khi đất lên giá phi mã ai cũng nghĩ là thành công. Nhưng ở góc độ vĩ mô, khi người dân đầu tư vào đất đai thì xu hướng đó không mang lại hiệu quả và đấy là điều rất không tốt với nền kinh tế.
Vậy nên ở đây, nhà nước phải điều tiết để ngăn chặn vấn đề thổi giá. Đất chưa sử dụng mà đã tham gia đấu giá để giữ đất, găm đất và đất không sử dụng để càng lâu, không đầu tư nhưng vẫn lên giá như vậy là về chính sách chúng ta phải làm sao để kiểm soát được các dự án đầu tư phải khả thi và chúng ta phải xác định được lộ trình dự án này để đưa vào phục vụ cho phát triển kinh tế.
Thứ nữa là phải phân biệt các phân khúc về thị trường, phải lấy nhu cầu của bất động sản nhà ở làm cơ sở để quyết định đầu tư phát triển đô thị và bất động sản chứ không phải mục tiêu thu được tiền trong nhiệm kỳ này, nhiệm kỳ kia. Tức là phải đảm bảo tính toán cân bằng cung - cầu của thị trường về bất động sản.
Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận) đặt vấn đề xác định giá khởi điểm đấu giá đất bất cập, có hiện tượng trục lợi. Giải pháp nào để xử lý vấn đề này?
Gửi câu hỏi tới Bộ trưởng Bộ Tư pháp, ông cho rằng, quy định tiền đặt cọc tham gia đấu giá trong luật đấu giá tài sản, chỉ 20% là thấp. Chưa có chế tài nếu doanh nghiệp bỏ cọc. Thời gian nộp tiền đấu giá khá dài, khác nhau dẫn tới chuyện doanh nghiệp bỏ cọc. Bộ trưởng có bình luận gì?
Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang) đặt câu hỏi về thực trạng đấu giá quyền sử dụng đất thời gian qua cho thấy có sự đầu cơ, găm hàng, trục lợi, dẫn đến sau đấu giá có nhiều khu đất bỏ hoang; đấu giá xong bỏ cọc. Cử tri cho rằng cần xác định giá khởi điểm đấu giá đất và quy định chặt chẽ hơn về năng lực tài chính của người tham gia; chế tài mạnh mẽ với người đấu giá xong đất thì bỏ. Bộ Tài nguyên&Môi trường có giải pháp như thế nào?
Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, nếu nói về chính sách thì cần ngồi lại nghiên cứu, làm thế nào để quy định điều kiện, có thêm chế tài, tiền đặt cọc đúng, bổ sung thời gian thẩm tra, kiểm tra doanh nghiệp tiền có thật hay không... Vấn đề liên quan đến đấu giá, dìm giá, tạo ra thế lực ngầm trong vấn đề đấu giá đất thì cần có các lực lượng tham gia, trong đó có lực lượng công an.
Ngoài ra, tăng cường năng lực các tổ chức đấu giá. "Quan trọng hơn là hoàn thiện phương pháp định giá, đấu giá. Đất đai là tài nguyên đặc biệt, nhưng lại được quy định bởi 4-5 luật, thì sẽ theo luật nào? Vấn đề quan trọng như đất đai phải có quy định đồng bộ trong một bộ luật, bởi đất đai là kinh tế, chính trị, xã hội, lịch sử", Bộ trưởng Trần Hồng Hà nói.
Đại biểu Nguyễn Văn Hiển cho rằng qua các vụ đấu giá đất bất thường, pháp luật về đấu giá còn phức tạp, còn nhiều quy định, nhiều cơ quan tham gia nên chưa rõ trách nhiệm. Đề nghị Bộ cho biết giải pháp và quan điểm?
Bộ trưởng Trần Hồng Hà trả lời: "Đã phân tích nguyên nhân ở trên. Câu chuyện sắp tới làm thế nào để không xảy ra tình trạng đấu giá đúng thủ tục, nhưng kết quả lại sai, làm ảnh hưởng nhiều bên. Vấn đề này phải xử lý bằng công nghệ, quy trình, đấu giá trực tiếp hay gián tiếp, bổ sung chế tài xử phạt. Nên đánh mạnh vào kinh tế và tài chính để hạn chế tình trạng bất thường trong đấu giá."
