Sáng 13/8, tại Bắc Giang, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã kiểm tra, khảo sát thực địa và làm việc với lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan liên quan về phương án tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc. Đây là một trong 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành Công Thương.
Có lãi nhưng chưa bền vững
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo sát sao, quyết liệt việc xử lý các công việc tồn đọng, kéo dài, nhất là những dự án yếu kém. Đến nay, đã xử lý 5/12 dự án yếu kém của ngành Công Thương, còn lại 7 dự án cần tiếp tục xử lý, trong đó có dự án Đạm Hà Bắc.
Tại cuộc làm việc, Thủ tướng và đoàn công tác đã nghe báo cáo, ý kiến về tình hình sản xuất, kinh doanh của nhà máy và việc triển khai các chỉ đạo về phương án xử lý dự án của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái - Trưởng Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương.
Dự án cải tạo, mở rộng, nâng công suất Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc của Công ty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam - Vinachem) khởi công cuối năm 2010, đi vào vận hành từ năm 2015, chậm 36 tháng so với kế hoạch.
Theo các báo cáo và ý kiến tại cuộc làm việc, sau khi mở rộng, nhà máy luôn vận hành ổn định nhưng Công ty Đạm Hà Bắc lại chuyển từ có lãi sang thua lỗ. Nguyên nhân cơ bản là do giá nguyên vật liệu đầu vào tăng và chi phí tài chính rất lớn, với các khoản vay ngân hàng có lãi suất cao và phải chịu lãi phạt (do không trả đúng hạn) dẫn đến lãi chồng lãi. Bên cạnh đó, tranh chấp hợp đồng tổng thầu EPC với nhà thầu chưa được giải quyết dứt điểm.
Đến cuối năm 2021, Công ty đã trả nợ 2.323 tỷ đồng và hơn 104 triệu USD, nhưng vẫn còn nợ hơn 6,4 nghìn tỷ đồng (vay gốc hơn 3 nghìn tỷ đồng, nợ lãi hơn 3.300 tỷ đồng) và hơn 112 triệu USD.
Gần đây, nhờ diễn biến thị trường thuận lợi, giá ure thế giới và trong nước đều trong xu thế tăng cao so với cùng kỳ, thời gian qua, kết quả sản xuất kinh doanh của Công ty đang có dấu hiệu tích cực hơn. Năm 2021, Công ty đạt 92% công suất với 473.000 tấn ure, doanh thu 4.558 tỷ đồng, lần đầu tiên lãi 6,25 tỷ đồng sau nhiều năm thua lỗ.
Năm 2022, Công ty phấn đấu sản xuất khoảng 410.000 tấn ure. Trong nửa đầu năm, nhà máy đạt sản lượng 236.000 tấn ure, tăng 110% so với cùng kỳ, doanh thu đạt 3.585 tỷ đồng, tăng 94% so với cùng kỳ, lợi nhuận sau thuế 1.346 tỷ đồng (cùng kỳ năm trước lỗ 409 tỷ đồng).
Tuy nhiên, khoản lỗ lũy kế trong 5 năm 2015 - 2020 của Công ty vẫn còn rất lớn, lên tới 4.760 tỷ đồng. Nếu không có biện pháp tái cơ cấu tài chính cho doanh nghiệp thì Công ty khó có thể lãi bền vững.
Giữ lại nhà máy nhưng quyết tâm tái cơ cấu
Kết luận cuộc làm việc, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, những hạn chế của dự án do nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chính, do những vi phạm trong quá trình phê duyệt, thẩm định, quyết định đầu tư, khiến tổng mức đầu tư lớn, không phù hợp ở thời điểm đó, khiến suất đầu tư, chi phí đầu vào cao, giá thành cao, khả năng cạnh tranh thấp khi thị trường biến động, dẫn tới không hiệu quả, chậm trả nợ, nợ chồng nợ.
Qua khảo sát và lắng nghe báo cáo, Thủ tướng nêu rõ một số vấn đề nổi lên cần giải quyết gồm: Tranh chấp hợp đồng EPC; vướng mắc, khó khăn về tài chính, chi phí đầu vào cao nên sức cạnh tranh thấp, sản phẩm khó tiêu thụ; vấn đề môi trường phức tạp, nghiêm trọng cả về chất thải rắn, nước thải, khí thải; nhiều thiết bị hỏng hóc, xuống cấp, rỉ sét; quan điểm xử lý và sự phối hợp của các bộ, ngành, cơ quan liên quan chưa chặt chẽ, thiếu hiệu quả; Công ty chưa có quyết tâm đổi mới, cải cách hoạt động vì một nhà máy xanh, sạch, đẹp, hoạt động đúng quy trình vận hành; sự liên hệ vận hành giữa hai nhà máy có nhiều điểm bất cập, không đồng bộ.
Để giải quyết các vấn đề này, Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải nâng cao trách nhiệm, "tính chiến đấu" với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; đơn cử, nếu thấy nước thải, rác thải, khí thải trong nhà máy như vậy thì cơ quan chức năng phải kiểm tra, khuyến cáo, tiến hành các biện pháp cần thiết theo quy định của pháp luật.
Thủ tướng giao Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan, rút kinh nghiệm từ các dự án yếu kém đã được xử lý, hoàn thiện đề án xử lý dự án theo kết luận của Bộ Chính trị, các chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái, bảo đảm phù hợp, khả thi, hiệu quả; đưa các phương án cụ thể và đánh giá tác động của từng phương án; hoàn thành đề án trong tháng 8/2022.
Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu giữ lại nhà máy nhưng quyết tâm tái cơ cấu lại với các giải pháp như cải tiến quy trình sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng suất, đa dạng hoá sản phẩm…, đưa nhà máy cạnh tranh tốt hơn, phát triển ổn định, bền vững, xanh, sạch. Cơ sở của phương án này là dự án đã quyết toán một phần lớn, nhà máy đã vận hành và có thị trường tiêu thụ cả trong và ngoài nước.
Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường và tỉnh Bắc Giang vào cuộc để nhà máy khẩn trương nhanh chóng khắc phục các vấn đề về môi trường để bảo đảm an toàn cho công nhân trong nhà máy và người dân trong khu vực.
Đồng thời, giải quyết dứt điểm những vấn đề bất cập trong liên hệ vận hành giữa nhà máy cũ và nhà máy mới; nếu cần thiết thì gìn giữ những di tích, kỷ vật của nhà máy cũ một cách phù hợp.
Nhà máy có 1.300 người động, hàng nghìn hộ dân cũng có sinh kế liên quan tới nhà máy. Do đó, cần nâng cao năng suất lao động, bảo đảm việc làm và thu nhập hợp lý cho người công nhân.
Tỉnh Bắc Giang và các bộ, ngành phối hợp, giải quyết các vướng mắc theo thẩm quyền của tỉnh; việc tranh tra, kiểm tra, xử lý các vấn đề theo tinh thần "rõ tới đâu làm tới đó".
Thủ tướng cho rằng, Đạm Hà Bắc là nhà máy có truyền thống lịch sử lâu đời, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước trong thời kỳ chiến tranh. Do đó, việc giải quyết các khó khăn, vướng mắc của nhà máy còn góp phần phát triển ngành công nghiệp hóa chất, cung cấp sản phẩm phục vụ phát triển nền nông nghiệp và nhiều ngành khác, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và tiếp tục xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ.
