Thúc đẩy chuyển đổi xanh từ giải pháp kiến trúc đến đổi mới công nghệ

Năm 2025 là thời điểm quan trọng khi Việt Nam triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW với định hướng tái cấu trúc nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh. Trong lĩnh vực kiến trúc và xây dựng, nhiều chương trình hành động đã được triển khai nhằm nâng cao hiệu quả năng lượng, thúc đẩy vật liệu thân thiện môi trường, góp phần giảm phát thải khí nhà kính.

Công trình xanh xu hướng phát triển đô thị hiện đại

Thông tin từ Bộ Xây dựng cho biết, hiện nay, ngành Xây dựng đã và đang tích cực triển khai chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh, chiến lược phát triển đô thị bền vững, và các cam kết tại COP26, COP27 về giảm phát thải khí nhà kính.

Việc khuyến khích phát triển công trình hiệu quả năng lượng, công trình xanh cũng đã được quy định trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng năm 2020 và Nghị định số 15/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Bộ Xây dựng với vai trò chủ trì, đã ban hành nhiều chính sách, tiêu chuẩn về công trình xanh, như Quy chuẩn Việt Nam về công trình xanh và các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong xây dựng.

Tại khuôn khổ hội thảo "Công trình xanh: Sự chuyển mình từ mô hình truyền thống đến sáng tạo bền vững", TS. KTS Hồ Chí Quang - Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia cho biết, việc chuyển đổi sang các công trình xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành nhu cầu cấp thiết, đặt ra câu hỏi cấp thiết: Làm thế nào để chúng ta có thể xây dựng những không gian sống và làm việc không chỉ an toàn, tiện nghi, mà còn hài hòa với hành tinh này?

"Chúng ta chuyển mình từ những nguyên tắc thụ động sang các giải pháp chủ động; từ việc tiêu thụ năng lượng một chiều sang sản xuất và quản lý năng lượng thông minh; từ việc coi công trình là một thực thể độc lập sang việc hòa nhập nó vào hệ sinh thái đô thị và tự nhiên" - ông Quang nhấn mạnh.

Sau nhiều năm nỗ lực, số lượng công trình được chứng nhận xanh tại Việt Nam đã vượt 600 công trình, với tổng diện tích gần 17 triệu m2 sàn. Đây là một bước tiến đáng kể so với giai đoạn trước, cho thấy chuyển đổi xanh đã trở thành xu thế phát triển tất yếu, không chỉ là khẩu hiệu.

Từ công trình xanh đến thông minh trong thời đại số

TS .KTS Trịnh Hồng Việt - Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Quốc gia cho biết, sự chuyển dịch từ "Công trình tiết kiệm năng lượng" sang "công trình thông minh dựa trên dữ liệu và AI". Dữ liệu vận hành và công nghệ học máy giúp công trình tự điều chỉnh để tối ưu năng lượng, cải thiện chất lượng sống và giảm chi phí vận hành.

Các công trình không chỉ "tiết kiệm năng lượng", mà còn tự thích ứng, học hỏi hành vi người dùng, hướng đến trải nghiệm lấy con người làm trung tâm.

Ông Việt lý giải, tại sao công trình thông minh chưa phổ biến ở Việt Nam là do chi phí đầu tư ban đầu cao vì hệ thống cảm biến, hạ tầng loT, phần mềm quản lý cần vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài khiến nhiều chủ đầu tư e ngại; thiếu chuẩn dữ liệu và nền tảng kết nối thống nhất do mỗi dự án dùng hệ thống riêng, thiếu khả năng chia sẻ và đồng bộ dữ liệu; thiếu chuẩn an ninh mạng trong công trình thông minh và chưa có tiêu chuẩn quốc gia riêng về "Smart Building".

Theo các chuyên gia, đây là hướng phát triển dài hạn đòi hỏi sự phối hợp giữa kiến trúc, công nghệ xây dựng và quản trị đô thị thông minh.

Ở góc nhìn văn hóa, KTS Nguyễn Thu Phong - Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam đưa ra cách tiếp cận "bền vững từ văn hóa", trong đó tri thức bản địa, vật liệu địa phương, cấu trúc làng xã và kiến trúc nhiệt đới truyền thống trở thành cơ sở để tạo nên không gian sống thích ứng khí hậu và thân thiện môi trường. KTS Nguyễn Thu Phong khẳng định: "Công trình xanh không chỉ là công nghệ và vật liệu, mà là triết lý sống hài hòa với thiên nhiên và cộng đồng".

Ở góc độ sản xuất sản phẩm xanh, các doanh nghiệp dẫn đầu thị trường đã mang đến những minh chứng cụ thể cho quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Cụ thể Panasonic đưa ra giải pháp nâng cao hiệu suất năng lượng và chất lượng không khí trong nhà (IAQ), hướng đến công trình Net-Zero. Công nghệ Nanoe-X và hệ thống điều hòa VRF thông minh giúp giảm phát thải CO2 và bảo vệ sức khỏe người dùng;

Huawei giới thiệu hệ sinh thái "Digital Power" – kết hợp năng lượng mặt trời, lưu trữ, và quản lý kỹ thuật số, hình thành các công trình và khuôn viên năng lượng tự chủ.

Đối với Daikin lại chia sẻ mô hình AC-ECP (Air Conditioning – Energy Control Platform) giải pháp tiết kiệm tới 40% năng lượng bằng cách điều chỉnh thói quen sử dụng điều hòa ở các nước ASEAN. Đồng thời, thúc đẩy mô hình ZEB (Zero Energy Building) phù hợp với khí hậu và văn hóa sử dụng của Việt Nam.

Ở góc độ kỹ thuật, thạc sĩ Trần Phương - Viện Khoa học công nghệ Xây dựng (IBST) đã nhấn mạnh đến giảm phát thải carbon hàm chứa trong vật liệu và kết cấu. Mô hình A-S-I (Avoid – Shift – Improve) sẽ giúp giảm tới 49% phát thải CO₂ thông qua tối ưu thiết kế, chuyển đổi hệ kết cấu, và sử dụng vật liệu carbon thấp.

Thạc sĩ Trần Phương khẳng định: "Giảm phát thải cũng chính là giảm chi phí", đây là một hướng tiếp cận thực tế, có thể nhân rộng trong ngành xây dựng Việt Nam.

Theo các chuyên gia, việc thúc đẩy kiến trúc xanh tại Việt Nam cần sự chung tay của cả cộng đồng từ cơ quan quản lý nhà nước tới doanh nghiệp, người dân. Sự kết hợp giữa bản sắc truyền thống và đổi mới công nghệ được kỳ vọng sẽ trở thành trụ cột phát triển đô thị bền vững trong giai đoạn mới.