NMTQ được định nghĩa là hiện tượng mất một phần hay toàn bộ trường nhìn (thị trường) ở một hoặc cả hai mắt, kéo dài dưới 24 giờ, không có quy luật rõ ràng và thường không liên tục. Do tính thất thường của nó, cả các bác sĩ mắt và thần kinh đều cho rằng, NMTQ liên quan đến gián đoạn tuần hoàn tới mắt, não, đôi khi cả hai. Các nguyên nhân gây ra tắc mạch tạm thời có thể do bệnh lý của thành mạch, bệnh của van tim, dòng tuần hoàn lẫn các chất dạng hạt (tiêm chích ma túy tổng hợp, tai biến của tiêm truyền, tai biến của chụp mạch hay can thiệp mạch). Vùng vỏ não đảm trách thị giác thuộc thùy chẩm cũng rất nhạy cảm với việc tuần hoàn bị gián đoạn.
Khám cho bệnh nhân tại Bệnh viện Mắt T.Ư. Ảnh: Hoàng Trâm
|
Do vậy, tăng huyết áp, tăng độ nhớt của máu, viêm mạch máu đều có thể gây nên NMTQ. Bên cạnh đó, chúng ta không thể quên một hội chứng rất nổi tiếng trong y khoa, đó là Migrain. Hội chứng này hay xảy ra trên bệnh nhân nữ trẻ, có yếu tố gia đình, đau nửa đầu kèm theo buồn nôn và giảm thị lực thoáng qua kéo dài khoảng 15 - 20 phút, có những dấu hiệu báo trước cơn đau đầu là ám điểm nhấp nháy và nghẹt mũi. Migrain được quy kết là do viêm hay co thắt mạch não do dị ứng. Tình trạng tăng áp lực nội sọ hay tăng áp lực máu lên đầu thị thần kinh gây ra triệu chứng phù gai, đều có thể gây ra mất thị trường thoáng qua. Nó giải thích bệnh nhân tăng huyết áp, tăng áp lực nội sọ, u não đều có triệu chứng NMTQ nếu chúng ta khai thác tiền sử kỹ càng, bệnh còn có thể có nguyên nhân do thiếu máu. Rất nhiều bệnh nhân nữ, tuổi dậy thì bị thiếu máu, thiếu sắt, còn các phụ nữ tuổi trung niên hay bị thiểu năng tuần hoàn não, các bệnh lý huyết học làm tăng độ nhớt của máu, tăng khả năng tạo huyết khối cũng như tình trạng thiếu máu não... Thị thần kinh kém nuôi dưỡng hoặc bị chèn ép đều gây nên NMTQ mà nguyên nhân sâu xa là tai biến mạch máu não, viêm não - màng não, u hoặc dị dạng mạch não, chấn thương. Các co thắt hay nhồi máu của động mạch mắt và động mạch trung tâm võng mạc có đặc điểm chung là không có đau nhức, mất thị lực trong vài phút, không có ám điểm nhấp nháy. Soi đáy mắt, chúng ta sẽ thấy hệ động mạch co nhỏ, tĩnh mạch giãn, nhiều ổ nhồi máu trên võng mạc, thiếu máu đầu thị thần kinh. Các nguyên nhân khả dĩ gây tắc mạch không thể bỏ qua khi bệnh nhân than phiền về NMTQ là vữa xơ động mạch, các bệnh lý van tim, viêm nội tâm mạc và u nhày tâm nhĩ.
NMTQ chỉ là một hiện tượng thường gặp nhưng truy tìm bản chất và nguyên nhân lại rất phức tạp. Với bệnh nhân trẻ hơn 40 tuổi cần ưu tiên phát hiện các bệnh lý về huyết khối và vữa xơ động mạch, nhưng với bệnh nhân trên 40 tuổi thì lại không có gợi ý nào hoặc có thể hiểu là mọi thứ đều có thể là nguyên nhân.
