Tiêu chuẩn EU giúp thủy sản Việt nâng sức cạnh tranh

Thị trường EU chiếm 10,6% tổng kim ngạch xuất khẩu

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 9 tháng năm 2025, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt khoảng 8 tỷ USD, với sản phẩm đã có mặt tại hơn 160 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó, thị trường EU chiếm 10,6% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Đáng chú ý, nhu cầu nhập khẩu thủy sản của thị trường EU ước tính hơn 30 tỷ EUR mỗi năm, đứng thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Tuy nhiên, hàng Việt Nam vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ so với các đối tác lớn như Na Uy, Ecuador, Canada.

Kể từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực vào tháng 8/2020, xuất khẩu thủy sản sang EU đạt 958,7 triệu USD và dự kiến năm 2025 sẽ tăng lên gần 1,2 tỷ USD. Mặc dù chưa có bước đột phá về thị phần, EVFTA đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì đà tăng trưởng ổn định của thương mại Việt Nam - EU giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động.

Trong khi Mỹ áp thuế đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu, EU trở thành điểm đến an toàn, ít rủi ro về chính sách, thu hút các DN Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia chuyển dịch đơn hàng sang khu vực này.

Phó Tổng Thư ký VASEP Tô Thị Tường Lan cho biết, hiện nay, 5 thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam tại EU, gồm: Hà Lan, Đức, Pháp, Tây Ban Nha và Italy, chiếm 68% tổng kim ngạch xuất khẩu. Việt Nam đã xuất khẩu thủy sản tới 26 nước trong khối EU, với dư địa mở rộng sang các thị trường Nam Âu và các thị trường ngách vẫn còn rất lớn.

Trong các nhóm hàng xuất khẩu sang EU, cá tra được đánh giá có tiềm năng tăng trưởng lớn, với giá trị xuất khẩu sang EU mới chiếm 8,4% tổng kim ngạch cá tra của Việt Nam. Sản phẩm này có lợi thế về chuỗi sản xuất hoàn chỉnh, đảm bảo an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Tôm cũng là mặt hàng triển vọng, khi Việt Nam là nhà cung cấp lớn thứ 3 cho châu Âu, với hơn 50% kim ngạch là sản phẩm giá trị gia tăng. Đáng chú ý, tốc độ chuyển đổi sang các mô hình nuôi ứng dụng công nghệ cao giúp nâng năng suất, giảm chi phí và hạn chế tác động môi trường.

Theo Giám đốc Trung tâm Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường vùng 3 (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Hoàng Lâm, tiêu chuẩn EU không chỉ là sự công nhận mà còn là yêu cầu bắt buộc đối với xuất khẩu thực phẩm sang thị trường EU. Ngay cả các quốc gia ngoài EU như Vương quốc Anh, Bắc Ireland, Thụy Sĩ, Na Uy, hay Israel, Iran và một số nước Trung Đông cũng yêu cầu sản phẩm và cơ sở phải tuân thủ tiêu chuẩn EU mới được nhập khẩu.

Đề cao chất lượng, bền vững và minh bạch

Từ chỉ 18 DN được EU công nhận năm 1999, đến nay, Việt Nam đã có hơn 600 DN chế biến và xuất khẩu thủy sản được EU công nhận, đưa Việt Nam dẫn đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương về số lượng DN được công nhận và góp phần mở rộng thị trường và nâng cao uy tín sản phẩm Việt trên trường quốc tế.

Đưa ra những lưu ý cho DN xuất khẩu, ông Lê Hoàng Lâm khuyến nghị, mỗi lô hàng xuất khẩu sang thị trường EU phải đi kèm chứng thư theo mẫu chuẩn, cung cấp thông tin về lô hàng và được cơ quan cấp chứng thư Việt Nam xác nhận các nội dung trọng yếu: nguồn gốc xuất xứ, điều kiện hoạt động của cơ sở, kiểm soát của cơ quan quản lý Nhà nước, chuỗi sản xuất được giám sát, cùng kết quả kiểm nghiệm an toàn thực phẩm và dịch bệnh. DN cần nắm rõ yêu cầu này để triển khai đúng quy trình sản xuất, chế biến và kiểm soát chất lượng.

“EU quy định chi tiết về cấu trúc cơ sở, trần, hệ thống kiểm soát nước, xử lý cá, tàu cá, vệ sinh công nhân, quản lý chất lượng nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm từ sản xuất đến xuất khẩu. Đồng thời, EU cũng đưa ra giới hạn tối đa cho phép theo từng nhóm thực phẩm. DN phải xác định rõ loại sản phẩm xuất khẩu và nhóm cụ thể để thiết lập hệ thống kiểm soát phù hợp” - ông Lê Hoàng Lâm nói.

Còn theo bà Tô Thị Tường Lan, trong bối cảnh thị trường EU ngày càng đề cao chất lượng, bền vững và minh bạch, ngành thủy sản Việt Nam cần triển khai chiến lược dựa trên 4 trụ cột chính. Đó là: phát triển bền vững (sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm phát thải, bảo tồn đa dạng sinh học); nâng cao chất lượng và phát triển sản phẩm cao cấp; đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào một vài thị trường chủ lực; minh bạch chuỗi sản xuất, công khai dữ liệu sản xuất, môi trường, tài chính.

“Để nâng uy tín và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, chiến lược này vừa giúp DN duy trì thị phần EU, vừa tạo cơ sở vững chắc cho mở rộng xuất khẩu quốc tế.” – bà Tô Thị Tường Lan nhấn mạnh.