Lĩnh vực lâm nghiệp đang phát thải ròng âm
Ngày 20/3, Bộ NN-PTNT ban hành Quyết định số 816/QĐ-BNN-KL công bố hiện trạng rừng toàn quốc năm 2023. Theo đó, diện tích rừng (gồm diện tích rừng chưa đủ tiêu chí tính tỷ lệ che phủ) 14.860.309 ha, trong đó: Rừng tự nhiên 10.129.751 ha; rừng trồng 4.730.557 ha. Diện tích rừng đủ tiêu chí tính tỷ lệ che phủ là 13.927.122 ha, trong đó: Rừng tự nhiên 10.129.751 ha, rừng trồng 3.797.371 ha. Tỷ lệ che phủ rừng toàn quốc là 42,02%.
Đại diện Cục Lâm nghiệp cho biết, rừng là nơi hấp thụ và lưu giữ lượng lớn carbon nên lĩnh vực lâm nghiệp đang phát thải ròng âm (hấp thụ nhiều hơn phát thải nhiều lần), tiềm năng chuyển nhượng kết quả giảm phát thải, thương mại tín chỉ carbon của rừng là rất lớn.
Xét về tiềm năng carbon rừng theo các vùng sinh thái của Việt Nam, thống kê của Bộ NN-PTNT năm 2022 cho thấy, các vùng Đông Bắc, Bắc Trung bộ, Nam Trung bộ và Tây Nguyên có tiềm năng lớn nhất.
Để ứng phó với tình trạng khẩn cấp về khí hậu đang diễn ra, các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam đang tích cực triển khai các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính và phát triển thị trường carbon. Đến nay, Việt Nam là một trong số ít nước trong khu vực châu Á bước đầu hình thành hành lang pháp lý ghi nhận vai trò của carbon rừng trong việc thích ứng và giảm thiểu biến đổi khí hậu cũng như định hướng về việc thương mại carbon rừng.
Theo các chuyên gia lâm nghiệp, ước tính trong giai đoạn 2021 - 2030, Việt Nam sở hữu khoảng 40 - 70 triệu tín chỉ carbon rừng có thể tham gia trao đổi trên thị trường tín chỉ carbon thế giới, từ đó có thể thu về hàng chục ngàn tỷ đồng từ chuyển nhượng tín chỉ carbon rừng.
Việt Nam đã tham gia Chương trình chi trả dựa vào kết quả thực hiện REDD+ từ năm 2011. Theo thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung bộ (ERPA), năm 2023, Việt Nam chuyển nhượng cho Ngân hàng Thế giới (đơn vị nhận ủy thác của Quỹ Đối tác carbon trong lâm nghiệp - FCPF) 10,3 triệu tấn CO2 với đơn giá 5 USD/tấn. Tổng giá trị chi trả là 51,5 triệu USD, trong đó 95% lượng chuyển nhượng sẽ được tính vào Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam, lọt vào top 15 trong số 60 quốc gia có khả năng bán tín chỉ carbon.
Cục Lâm nghiệp cho biết, Việt Nam đang triển khai Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ (hiện được thể chế hóa tại Nghị định số 107/2022/NĐ-CP ngày 28/12/2022 của Chính phủ), đó là ERPA được ký ngày 22/10/2020 giữa Bộ NN-PTNT và Ngân hàng tái thiết và phát triển quốc tế, thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới (WB).
Tận dụng tiềm năng để thu lợi từ rừng
Năm 2023, lần đầu tiên tại Việt Nam, lĩnh vực lâm nghiệp đã chuyển nhượng thành công 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng tự nhiên (10,3 triệu tấn CO2) giai đoạn 2018 - 2024 cho WB với đơn giá 5 USD/tấn.
Đến nay, Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam đã tiếp nhận 51,5 triệu USD từ WB và điều phối cho 6 tỉnh vùng Bắc Trung bộ để thực hiện chi trả cho các đối tượng hưởng lợi theo quy định.
Thị trường tín chỉ carbon toàn cầu đã đạt giá trị hơn 100 tỷ USD vào năm 2023. Và Việt Nam với diện tích rừng lên đến gần 15 triệu ha hoàn toàn có thể thu về hàng trăm triệu USD mỗi năm từ việc bán tín chỉ carbon. Không chỉ giúp bảo vệ rừng, nguồn thu này còn tạo ra tài chính bền vững hỗ trợ cộng đồng sống gần rừng; đồng thời góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam trong việc đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.
Theo Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường, sản xuất xanh, giảm phát thải khí nhà kính là cam kết lâu dài của Việt Nam tại COP26. Việc WB chi 51,5 triệu USD mua 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng giai đoạn 2018 - 2024 tại các tỉnh Bắc Trung bộ là tín hiệu tích cực trong việc thúc đẩy lập sàn giao dịch carbon vào năm 2025, tạo nguồn tài chính cho Việt Nam. Một phần khoản tiền này sẽ quay lại hỗ trợ các địa phương Bắc Trung bộ trong việc nghiên cứu, xây dựng chính sách bảo vệ, phát triển rừng, bảo đảm sinh kế cho người dân giữ rừng.
Làm gì để thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon?
Để thúc đẩy sự phát triển của thị trường carbon rừng, cần cập nhật các tiêu chuẩn về carbon rừng, phương pháp tính toán kết quả giảm phát thải và xây dựng hệ thống đo đạc, báo cáo hiệu quả giảm phát thải từ rừng. Một số nhà quản lý và chuyên gia đề xuất xây dựng và triển khai thí điểm một số dự án tiềm năng, đồng thời hoàn thiện các chính sách về quản lý và chuyển nhượng tài chính từ tín chỉ carbon rừng.
Bộ NN-PTNT sẽ triển khai đánh giá tiềm năng giảm phát thải và hấp thụ carbon từ rừng cấp quốc gia, vùng, địa phương đến năm 2030 và có tính đến năm 2050.
Theo đó, sẽ phân bổ hạn ngạch giảm phát thải từ rừng cho các vùng sinh thái, các địa phương hàng năm giai đoạn 2021 - 2030 để thực hiện mục tiêu Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Xây dựng tiêu chuẩn quốc gia về tín chỉ carbon rừng và quy định chi tiết về hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định lượng giảm phát thải/tăng hấp thụ carbon rừng.
Cùng với đó, xây dựng cơ sở dữ liệu, hệ thống đăng ký, quản lý tín chỉ carbon rừng. Tham mưu tổ chức đàm phán, ký kết, triển khai thỏa thuận mua bán giảm phát thải vùng Tây Nguyên và Nam Trung bộ với Tổ chức tăng cường tài chính trong lâm nghiệp (Emergent) và các đối tác khác...
Hiện nay, các bộ, ngành đang xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý và các điều kiện thể chế, kỹ thuật và năng lực để triển khai thị trường carbon trong nước và tham gia thị trường carbon thế giới. Việc đẩy nhanh hành lang pháp lý và các hướng dẫn cụ thể, sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2025 mà Chính phủ đặt ra.
Việc tạo ra quy định sẽ giúp Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, cùng với đó sẽ định hướng giai đoạn từ năm 2028 sẽ tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức; quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường carbon khu vực và thế giới.
