Tôm sú Cà Mau - biểu tượng của thương hiệu tỷ đô

Lúa "kiện" tôm, rồi con tôm ôm cây lúa

Những năm 1990, kinh tế địa phương của vùng đất Bán đảo Cà Mau (tỉnh Minh Hải khi ấy chưa tách thành Cà Mau và Bạc Liêu) vẫn loay hoay với chương trình ngọt hóa ngăn mặn chưa hiệu quả. Trên một mảnh đất thuần ngọt, nhiều năm liền có vụ lúa bội thu hiếm hoi vẫn không bằng một vụ tôm trúng đậm.

Bởi vậy, mặc dù chính quyền ngăn chặn, vẫn có nhiều người dân tự phát phá đập, đưa nước mặn vào ruộng nuôi tôm, phát sinh mâu thuẫn giữa người trồng lúa kiện người nuôi tôm, vì có nước mặn tôm sú mới lớn, nhưng nước mặn lại hủy diệt đồng ruộng lúa. Trên diện tích đất trồng lúa kém hiệu quả bởi vùng đất phèn mặn, thu nhập hàng năm chỉ dựa vào một vụ lúa với sản lượng rất thấp. Nhiều gia đình phải bỏ nhà kéo nhau đi làm thuê hoặc mưu sinh ở xa.

Năm 1997, tỉnh Minh Hải tách ra thành Cà Mau và Bạc Liêu, mâu thuẫn lúa – tôm lại tiếp tục hiện hữu và gay gắt hơn. Theo số liệu của UBND tỉnh Bạc Liêu năm 1998, đã có 86 con đập bị dân phá, năm 2000 có đến trên 100 con đập lớn nhỏ bị đập phá để đưa nước mặn vào nuôi tôm.

Nghị quyết 09/NQ-CP ngày 15/6/2000 của Chính phủ ra đời như một luồng gió mới, cho phép chuyển diện tích trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản. Con tôm sú chính thức được phép nuôi tại vùng đất bán đảo Cà Mau. Những loại đất vườn tạp, đất phèn mặn, đất bỏ hoang… được nông dân cải tạo đưa vào nuôi tôm, tạo nên không khí hối hả về một cuộc khẩn hoang mới cho vùng đất Cà Mau – Bạc Liêu khi ấy. Nông dân phấn khởi đào phá bỏ trâm bầu, dừa nước, đồng năng hoang dại…, thậm chí những nông trường trồng lúa kém hiệu quả cũng được phép chuyển sang nuôi tôm.

28 năm (từ năm 1997 – 2025), Cà Mau – Bạc Liêu tách rồi lại nhập, cũng ngần ấy năm mâu thuẫn cây lúa – con tôm đã được chính quyền 2 tỉnh hóa giải, dần "chung sống" hòa bình bằng chính sách đầu tư, khoa học công nghệ, quản lý hiệu quả. Sau 28 năm tái nhập, giá trị con tôm sú ở vùng đất tỉnh Cà Mau mới đã được khẳng định ở tầm cao mới, khi từ những cánh đồng lúa hữu cơ đặc sản ST24, ST25 ở Hồng Dân, Phước Long, Thới Bình, U Minh; từ những cánh rừng đước bạt ngàn ở Năm Căn Ngọc Hiển… con tôm sú Cà Mau đã lan tỏa thành thương hiệu quốc gia đến với những thị trường khó tính như Hoa Kỳ, EU…

Tôm sú Cà Mau ngon lắm

Năm 2013, một cựu chiến binh Mỹ khi về thăm lại chiến trường xưa ở Ngọc Hiển và Năm Căn (tỉnh Cà Mau cũ) đã nói với người đi cùng: “Khi còn đóng quân ở đây (1968 -1969), tôi đã biết con tôm sú Cà Mau rất ngon, chúng to và ngọt hơn các nơi khác. Đến tận giờ, đây vẫn là món ăn mà gia đình tôi rất yêu thích”.

Đã nhiều năm nay, con tôm sú Cà Mau luôn chiếm vị trí đặc biệt trong ngành sản xuất tôm của Việt Nam và thế giới. Thậm chí, mặt hàng này của tỉnh có lúc đã cung cấp đến 1/5 tổng sản lượng toàn cầu. Con tôm sú luôn chiếm tỷ trọng hơn 90 % trong xuất khẩu mặt hàng tôm của Cà Mau, giúp tỉnh này liên tục nhiều năm giữ ngôi vương mặt hàng này, thu về hơn 1 tỷ USD hàng năm.

Vùng đất Cà Mau 3 mặt giáp biển, nhô ra từ thềm lục địa đón nhận phù sa từ những dòng hải lưu chảy qua. Được hệ thống rừng ngập mặn lưu giữ tích tụ, phù sa thấm vào nước - đất, tạo nên môi trường tự nhiên lý tưởng cho các loài tôm cua, giáp xác sinh trưởng.

Được sống và nuôi trên vùng đất ngập mặn ven biển, luôn có phù sa bồi đắp, nguồn nước không bị ô nhiễm, nên con tôm sú Cà Mau to con và có giá trị kinh tế cao. Không những vậy là loại thực phẩm đặc sản, ngon, bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe con người, được thị trường ở nhiều nước trên thế giới yêu chuộng ưa thích.

Ông Nguyễn Tín Ngưỡng, chủ một doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thủy sản ở xã Định Thành cho biết, ngay từ những năm 1990 khi xuất khẩu thủy sản của Việt Nam còn ở mức khiêm tốn, các bạn hàng châu Âu, Mỹ, Nhật đã chú trọng đặt hàng tiêu thụ con tôm sú Cà Mau. “Con tôm sú Cà Mau ngày nay đã được nhiều tổ chức quốc tế cấp chứng nhận ASC, B.A.P, GlobalGAP, EU, Nuturland…, có mặt trên 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới” – ông Nguyễn Tín Ngưỡng nói.

Tiềm năng mặt hàng tỷ đô

Với những đặc điểm sinh học đặc trưng, nên con tôm sú không phải nơi nào chúng cũng phát triển, vì vậy sản lượng thương nghiệp toàn cầu của mặt hàng này không nhiều. Tháng 10/2023, tại TP Saint Jonhn tỉnh Brunswick Canada, ông Gorjan Nikolik, chuyên gia phân tích thủy sản của Rabobank chỉ ra rằng, năm 2024 tổng sản lượng tôm sú trên toàn cầu có thể tăng cao kỷ lục, đạt 600.000 tấn/năm (hiện ở mức 500.000 tấn/năm). Chuyên gia này dự tính, quốc gia tiếp tục dẫn đầu sản lượng là Việt Nam với gần 200.000 tấn tôm sú/năm (chiếm 1/3 sản lượng thế giới).

Những năm qua, con tôm sú được nông dân Cà Mau - Bạc Liêu (nay là Cà Mau mới) nuôi theo nhiều mô hình khác nhau như chuyên tôm, rừng - tôm, lúa - tôm, nuôi xen canh giữa tôm quảng canh truyền thống với cua, sò huyết, cá… nhưng dù ở mô hình sản xuất nào, tôm sú cũng đạt năng suất, sản lượng cao, bình quân từ 200-500kg/ha.

Theo Kế hoạch phát triển sản xuất đột phá ngành hàng tôm tỉnh Cà Mau năm 2025, ngành tôm phải giữ năng suất bình quân 450 kg/ha/năm. Tăng cường ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại vào quá trình sản xuất và toàn bộ chuỗi giá trị, tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết để nâng cao năng suất, sản lượng, chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm tôm Cà Mau. Duy trì, mở rộng diện tích nuôi tôm siêu thâm canh với năng suất bình quân 23 tấn/ha/năm, chú trọng áp dụng quy trình sản xuất theo hướng tuần hoàn, không xả thải. Qua đó, góp phần đạt tổng sản lượng tôm nuôi 253.000 tấn; giá trị kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 1,3 tỷ USD.

Thông qua kế hoạch này, nhằm phát triển ngành tôm Cà Mau trở thành trung tâm nuôi tôm hiệu quả, bền vững của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước; đóng góp thiết thực vào tăng trưởng ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau từ 2,8% lên 4,0%, góp phần tăng trưởng GRDP của tỉnh từ 8% trở lên năm 2025 và đảm bảo tăng trưởng “2 con số” từ năm 2026 trở đi.

Ngày 16/10/2025, tượng đài con tôm sú Cà Mau sẽ được khánh thành ở Quảng trường Phan Ngọc Hiển, phường An Xuyên, đây ngoài là sự kiện chào mừng Đại hội Đảng bộ tỉnh Cà Mau lần 1 được người dân mong đợi, mà còn là dịp để người dân địa phương ghi nhận và tôn vinh giá trị con tôm sú Cà Mau đã góp phần quan trọng, làm cho quê hương ngày càng giàu đẹp, người dân ngày càng sung túc.