Kinhtedothi - - Ôi dà, hai ông bà yêu đương nhau, đưa nhau vào hang đá, đẻ được thằng cu con đặt tên là Seo Liểng, giờ ích kỷ không muốn cho con đưa các chú vào hang nghiên cứu, để giữ làm của riêng, em biết tỏng gan ruột chị rồi.
- Biết theo ý mình mà gọi là biết, thật là cái nhà chú này học cho lắm chữ để cái đầu nó đặc lại, nói năng chả ra làm sao!
Tôi biết mình nói hố. Chị Mủa giận tôi thì giận cả đời. Nhưng mà giận là biểu hiện của tình cảm yêu thương đó. Tôi đâu có sợ. Bữa cơm chiều, chị chỉ ăn hai lưng bát rồi buông đũa. Thằng Liểng đi chơi với bạn tít trên Mèo Vạc nghe đâu hai, ba ngày nữa mới về. Anh Tính, nhà hang động học hàng đầu của đất nước, người đã khám phá hàng trăm hang động kỳ ảo không phải chỉ của Việt Nam mà là của nhiều nước trên thế giới, nhưng đến đây, anh cũng phải chịu buồn vì không thuyết phục được chị nên đã theo chân thằng Liểng đi chơi, để mình tôi ở nhà với chị làm công tác "dân vận".
Minh họa: Hoài văn
|
- Dạo này nó ham lên trên đó tập thổi khèn, múa khèn để cuối năm xuống Hà Giang biểu diễn văn nghệ quần chúng cho huyện, cho tỉnh.
Chị đem ấm rượu vừa hâm nóng trong bếp ra khi thấy tôi ngồi một mình ở ngoài hiên, và chị nói như nói với chính mình:
- Rượu nóng không chỉ uống khi lạnh.
Bản người Mông này vừa cheo leo lại vừa lẩn khuất trong cái khe núi đá dựng đứng cách đường ô tô nửa tiếng đi bộ, từ đó lên Cổng Trời hai tiếng chạy xe. Thuở ấy, thời còn trai trẻ của tôi, tôi đã lên đây cùng anh Liểu, chồng chị. Mấy chục năm rồi, vậy mà nghèo thế nào bây giờ vẫn thế, chỉ khác có thêm con đường đá dăm phía ngoài thung đi lại rộng và êm hơn, đường vào bản cũng không lắt lẻo rậm rì như xưa. Phía trước nhà chị Mủa là một rừng đá xanh um giữa những vạt ngô viền quanh thung lũng cũng xanh um. Những dãy mơ, mận, đào cũng lại xanh um tùm, cái thứ màu xanh sung mãn của mùa mưa gối lên màu xanh sung mãn khí trời, thành ra những lớp màu xanh xanh mờ mờ ảo ảo đậm dần, sâu dần đẩy ta vào trạng thái chỉ còn có thể nói là lâng lâng, bởi mới đó mọi vật còn hiện hình mà chỉ nhoáng một cái đã thành nhòe mờ lễnh loãng, một thứ lễnh loãng níu kéo da diết quyến rũ đến mụ người. Tôi nghe thoang thoảng như trong sương gió tiếng lục lạc rung, tiếng mõ lóc cóc, tiếng vó ngựa gõ đều đều đâu đó, tiếng người gọi nhau không ra gần cũng không ra xa, nó cứ vời vợi thế nào. Chiều và tối sao xuống nhanh thế? Chị Mủa hạ tấm phên che sương thấp hơn rồi đem cái chậu than to tướng đặt trước mặt tôi, bật diêm nhóm lửa. Những tảng than còn nguyên hình cành cây được chị đổ một ít dầu hỏa cho bén nhanh phựt phựt bốc mùi khét lẹt, trong giây lát chậu than hồng rực lên rồi đượm dần, nổ lách tách tung huơ ríu rít những chùm hoa cải múa may rõ là vui mắt trong giây lát rồi lại tắt lịm, tỏa mùi thơm thoang thoảng như trầm hương. Không phải trầm hương. Đó là mùi của hoang sơ chất phác và nồng nàn, không tài nào định rõ được.
- Hang động học là cái gì, chú?
Chị Mủa kéo xích chậu than rực đỏ lại chỗ tôi, lấy tấm phên gỗ cong che hai phần để chắn gió, đoạn cầm bát rượu bốc khói tôi đưa, hỏi.
Tôi trả lời qua quít:
"Hang động học là một môn khoa học chuyên nghiên cứu các loại hang hốc trong núi và cả ngoài biển khơi nữa.
- Chú cũng là nhà hang động học à?
- Vâng. - Tôi đáp tỉnh bơ cốt để cảnh giác với những ý tứ giễu cợt của cái nhà chị Mủa rất hay vặn vẹo "thằng em dưới xuôi" này.
- Chị quên em còn là nhà thơ nữa à? - Tôi nói với hy vọng chị sẽ vui hơn.
- Thơ phú thì biết rồi. Chú làm thơ dễ cũng lâu rồi đấy nhỉ?
- Ba chục năm chẵn. - Tôi hào hứng vì thấy chị vẫn quan tâm đến công việc của mình.
Của đáng tội, mấy chục năm qua vừa làm công tác chuyên môn, vừa làm thơ, hễ cứ in được tập thơ nào là tôi đều gửi lên biếu chị. Hôm rồi thấy tôi lên, thằng Liểng lôi từ trong hòm sắt ra một cái túi ni lông bọc rất kỹ những cuốn thơ của tôi, quyển nào quyển nấy còn mới tinh cả, khoe, khiến tôi cụt hứng và buồn không còn biết nói thế nào.
- Tôi nghĩ chú làm nghề hang động học có khi thích hợp hơn, sao lại còn thơ thơ thẩn thẩn nữa làm gì?
Chị Mủa gần như không để ý tới thái độ của tôi, nói với giọng hết sức bình thường, giống như ta đang bàn chuyện làm ăn vậy.
- Chị không thích đọc thơ à?
- Không phải không thích đọc thơ mà chỉ là không thích đọc thơ của chú thôi!Chị vẫn thản nhiên, không sợ tôi mếch lòng, mặc dù tôi rất buồn.
- Chị chê thơ em dở sao?
- Không không phải thế... Nhưng...
- Chị để em đọc chị nghe bài thơ em mới làm về đá nhé. Lạ lắm.
Không ngờ chị phản ứng ngay:
- Thôi, thôi. Không lạ đâu. Đá thì có gì mà lạ.
Chị nhấp một ngụm rượu rồi nhìn tôi vẻ giễu cợt, tiếp:
- Hồi tôi học Đại học Sư phạm Việt Bắc, cứ thấy mấy đứa bên khoa Văn làm thơ, viết văn, mới đầu phục lắm, sau làm quen thấy chúng nó tâng bốc nhau, một thời gian sau lại thấy chúng nó chê nhau, nói xấu nhau, tôi chả hiểu ra làm sao cả. Chú có thế không?
- Dạ, có... À, không.
Tôi chột dạ vì cảm thấy cái nhà chị Mủa tinh quái này đang bắt nọn mình, hoặc cũng có thể chị nói thế chỉ là để nhắc lại một kỷ niệm.
- Đã làm khoa học sao lại còn thơ thẩn xen vào đây? - Chị nói gay gắt thực sự: "Chú yêu cái nào hơn?".
- Tất nhiên, cả hai. - Tôi khẳng định nhưng không giấu được lúng túng vì bị bất ngờ bởi câu nói nghiêm trang của chị.
- Hai vợ à? - Chị cười rúc rích khiến tôi cảm thấy vui.
- Hai vợ. - Tôi nói: "Một vợ là hang động, một vợ là nàng thơ, lúc ở với bà này thì quên bà kia đi, thế thôi".
Chỉ Mủa cười giàn giụa rồi uống cùng tôi hết bát rượu đầy.
- Không phải chị không muốn cho thằng Liểng đưa hai chú vào hang nghiên cứu đâu. Chị vừa xoay xoay cái bắp ngô đang nướng trên que cời vừa nói nhỏ nhẹ: "Năm nay chị đã sáu mươi tuổi rồi. Chú cũng tới năm mấy chứ ít gì?".
- Vâng. - Tôi buồn bã nói. Năm mấy hay sáu mấy thì đã sao? Quy luật của trời đất sinh lão bệnh tử có chừa ai ra đâu. Nhưng đúng là cái nhà chị Mủa này, tôi nghĩ vui vẻ, đã tỉnh lẻ lại còn nhà quê, đã nhà quê lại còn nhà quê miền núi, đã miền núi lại còn về hưu, đã về hưu lại còn rất hay đả kích "thằng em dưới xuôi" đang một công hai việc này. Bảo cho thằng Liểng đi theo các chú có khi kiếm được việc làm lâu dài, nếu dự án khai thác nước hang Seo Sảo thành công.
- Chú đừng buồn, chị đã về tới đây rồi, chỉ thích được yên lành thôi.
Chị Mủa nói và nhìn tôi âu yếm. Tôi đặt bát rượu xuống cái ghế con. Chị lấy ấm rượu rót đầy bát cho tôi. Tôi chưa vội uống ngay. Rượu ngô nóng ngồi nhâm nhi với người tri kỷ, lại lâu ngày gặp mặt thật không còn chê vào đâu được. Chị Mủa vẫn coi tôi là em, tấm lòng chị thương tôi thế nào tôi biết, dẫu chị em cách trở hơn hai chục năm trời mới có dịp gặp nhau.
Anh Liểu chồng chị không hiểu sao lại đoản mệnh thế? Chưa tới bốn mươi tuổi mà đã vội khuất núi vì căn bệnh hiểm nghèo, để chị một mình nuôi thằng Liểng khôn lớn đến giờ bằng lương giáo viên cấp ba, rồi rút về dạy cấp một cắm bản, và bằng tình mẹ yêu con không bao giờ nguôi được của chị. Tôi thuở mười tám thi trượt đại học, theo phong trào thanh niên tình nguyện lên đây làm cán bộ văn hóa tăng cường xuống xã, ăn dầm nằm dề nhà anh chị cả năm trời, đến khi thi đỗ đại học thì mới "tếch". Trưa nay, chị lấy những tấm ảnh thời ấy chụp ngoài phố huyện ra cho tôi xem, mặt ai cũng sáng bừng, mắt ai cũng long lanh.
Chị bảo thuở chị em mình ít chữ mặt sáng, bây giờ có chữ nhiều mặt tối rầm rầm. Anh Liểu dẫn dụ được chị bằng một đống vỏ kèn lá ngoài thung, chị theo tiếng nhạc anh heo hút cả đêm ngoài hang đá. Rồi anh mở lối vào hang, không phải bằng rìu, bằng búa mà bằng trí tò mò tuổi trẻ, bằng cả cái nhìn thách thức và khuyến khích của chị trước chúng bạn bản xa bản gần. Hang Seo Sảo cửa chồng ba lớp đá, chỗ rộng nhất vừa thân người lách qua, càng vào được trong càng thấy cái bụng nó phình ra, lượn vào, căng mắt nhìn qua ánh sáng đèn pin chỉ thấy hun hút những chùm đá nhẵn thín phẳng lỳ như những mảng vây rồng uốn lượn, lại có chỗ lô nhô như một dãy đầu sư đang cúi tụng kinh niệm Phật, càng bước sâu vào trong càng thấy nhiều những ngóc ngách thăm thẳm đá trơn, trên vòm hang từng chùm từng chùm thạch nhũ, nước chảy nghe rõ tiếng kêu róc rách vẳng lại mà chưa ai tìm được nước ở chốn nào! Các cụ già bảo, thuở xưa đại hồng thủy, xứ này là xứ danh lam, nơi ăn chơi của vua Thủy Tề, nhưng rồi vì mải vui chơi cưỡi rồng giỡn sóng, quên mất thần dân đang ngập lụt khốn khổ trăm bề khiến Trời giận làm cho khô hạn, Thủy Tề cưỡi rồng chui vào hang trốn và rút về thâm cung dưới lòng sông Nho Quế, vì thế hang này nước ăn trong lòng đá, ai mà tìm gặp nước trong hang là lập tức bị Thủy Thần bắt về cung làm lính hầu.
Người ta còn đồn, anh Liểu đoản mệnh cũng vì dám bỡn cợt với thần linh, nay chị không cho thằng Liểng theo cánh tôi lên hang hóa ra là vì lẽ đó.
- Vâng. - Tôi nói: "Em chọn nghề hang động vì em thích đi đây đi đó, thích tìm hiểu. Cái hang cái động nào cũng có truyền thuyết bí ẩn riêng. Chị đã kể thế thì em hiểu rồi, chả cần phải nói thêm nữa mà.
- Là chị kể thế để chú biết, chú không giận. - Chị nhìn ra ngoài thung chấp chới đêm đen.
- Vâng. - Tôi triết lý cốt để chị khỏi mặc cảm: "Cuộc đời ta như bóng ngựa vút qua cửa sổ, tiền tài tiếng tăm rồi cũng về cõi cả thôi mà.
- Chú uống đi kẻo nguội.
Chị giơ bát rượu lại phía tôi. Tôi cầm bát cụng bát với chị rồi uống một hơi cạn. Đêm cao nguyên gió quất phù phù ngoài vách đá. Những chấm sao li ti trên chỏm núi kia dường như cũng đang phiêu du tới cõi khôn cùng nào mà chúng cứ xúm xít vào nhau tạo nên vẻ đẹp vu vơ mà tôi không tài nào diễn đạt được. Rượu ngô nóng tỏa lan khắp cơ thể khiến tôi chợt cảm hứng muốn đọc thơ cho chị Mủa nghe quá. Nhưng chị Mủa lại đứng lên vào nhà thắp hương cho anh Liểu.
Tôi đành tự rót thêm cho mình một bát nữa.
Bỗng có tiếng ngựa hí giật lên và tiếng vó ngựa dồn phía sau nhà. Chị Mủa hớt hải cầm đèn pin chạy ra. Tôi chạy theo sau chị. Có ba người đàn ông vừa phi ngựa tới, họ đang nói gì với chị Mủa ở bãi ngô. Tôi lại gần thì ba người đàn ông đã phốc lên ngựa, biến mất.
- Có chuyện gì không chị? - Tôi hỏi.
Chị Mủa ngồi trở lại chỗ cũ, rót thêm rượu vào bát cho tôi. Rượu tràn cả ra ngoài. Nét mặt chị thỏa thuê giống như ta vừa làm xong việc gì lớn lắm.- Chú uống nữa đi, rượu này chị nấu dành riêng cho khách quý đấy.
Tôi uống tiếp một bát nữa.
Chị Mủa nói giọng thích thú:
- Ba ngày nay, thằng Liểng dẫn chú Tính lên huyện chơi, nó làm mối chú Tính cho cô giáo Bay của nó, nghe nói hai người quấn nhau lắm.
Thôi chết tôi rồi! Ông anh Tính này là chúa ham trò giăng gió. Không lên chức được cũng chỉ vì đi tới đâu giăng gió tới đó. Công việc chưa đâu vào đâu, sao anh ấy lại làm thế nhỉ?
- Chú yên tâm, tôi đã ra lệnh cho bọn trẻ kéo nhau lên núi đào đá lấp cửa hang, lấp cả đường lên hang rồi, không có chuyện nghiên cứu của các chú nữa đâu.Chị nói và nhìn tôi lạnh lùng.
- Chủ tịch xã là học trò của tôi mà. - Chị nói thêm.
Tôi vừa cầm bát rượu lên tay cảm thấy rụng rời, hoa cả mắt, bát rượu rơi xuống đất.
- Đánh rơi bát rượu này là chú Bình nhà thơ hay chú Bình hang động đấy?Chị Mủa nhặt bát lên, rót tràn rượu ra ghế, nói giễu tôi rồi lại âu yếm đưa bát rượu đầy sánh cho tôi.
Tôi cầm bát rượu, nhìn ánh mắt khuyến khích của chị rồi ngửa cổ uống sạch sành sanh. Tôi muốn uống hết cả nước ở cái thung lũng toàn đá này quá. Thật đấy!
- Chú uống nữa đi.
Chị Mủa rót tiếp vào bát cho tôi, tủm tỉm cười với vẻ đắc thắng ranh mãnh: "Tôi thấy chú uống rượu còn hay hơn cả làm thơ, thật hơn cả làm thơ, chứ còn cái món "hang động học" của chú thì tôi không biết, nhưng tôi tin chắc nó cũng dở như những bài thơ của chú là cùng!".
Nói rồi chị uống cạn bát.
- Giận chị à? - Chị hỏi như hỏi học trò của chị thuộc bài chưa vậy.
- Buồn thôi. - Tôi nói và chỉ muốn hét to lên hoặc giá tự nhiên mọc ra đôi cánh đen "quạt" một phát, đưa tôi bay vút vào màn đêm bí ẩn kia.
Chị Mủa hai ba lần đứng lên lấy than củi bỏ thêm vào chậu rồi lại rót rượu từ trong hũ vào ấm để hâm. Hai chị em tôi đang mỗi người nghĩ theo đường của mình. Cái ấm rượu cũng cứ reo lên theo cách reo riêng của nó. Đúng ra tôi vừa bị chị giáng cho một đòn nốc ao bằng lối nói thô mộc. Thơ tôi, chị Mủa chê.
Tôi cũng biết bạn bè chẳng mấy mặn mà khi tôi tặng sách. Nhưng mà với tôi, nó thiêng liêng quá! Không có thơ thì tôi sống thế nào? Chị Mủa dường như không để ý đến chuyện đó. Hai chị em tôi cứ ngồi im lặng, cứ uống im lặng như thế cho đến khi mảnh trăng hiện lên nhòe nhoẹt trên thung lũng từ lúc nào không hay.
