Trẻ em cần một môi trường không khói thuốc – trách nhiệm của toàn xã hội
Kinhtedothi – Tọa đàm với chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo của thuốc lá: tiếng nói từ trẻ em” vừa được Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số phối hợp cùng Bộ GD&ĐT tổ chức.
Đây là hoạt động ý nghĩa nhằm huy động tiếng nói của học sinh vào nỗ lực phòng, chống tác hại thuốc lá và gửi thông điệp mạnh mẽ tới Quốc hội Việt Nam trong bối cảnh chuẩn bị thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) ngày 13/6.
Thuốc lá vẫn rình rập quanh trường học
Thông qua cuộc thi kiến thức “Rung chuông vàng” và khảo sát thực địa với chủ đề “Thuốc lá đang rình rập chúng ta như thế nào”, giáo viên và học sinh từ 6 trường THCS và THPT tại Hà Nội và Nghệ An đã ghi nhận nhiều vấn đề đáng lo ngại: Trẻ em sống trong một môi trường đầy thuốc lá. Thuốc lá được quảng cáo, bày bán quanh trường học. Người lớn hút thuốc lá khiến trẻ em bị phơi nhiễm ở nhiều môi trường như tại nhà, các nơi công cộng, kể cả điểm vui chơi của trẻ em. Học sinh có thể mua thuốc lá dễ dàng với giá chỉ từ hơn 10.000 đồng/bao, thậm chí nhiều nơi thuốc lá còn được bán điếu lẻ cho trẻ em.
Học sinh các trường ở Hà Nội và Nghệ An tham gia tọa đàm “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo của thuốc lá: tiếng nói từ trẻ em”.
Bên cạnh đó là chi phí sức khỏe và kinh tế khổng lồ do thuốc lá gây ra; thể hiện ở mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 104.300 ca tử vong do hút thuốc lá chủ động và thụ động. Ước tính, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế do thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,14% GDP – cao gấp 5 lần thu ngân sách từ thuế thuốc lá, theo Báo cáo Hội Kinh tế Y tế 2023. Hút thuốc lá không chỉ ảnh hưởng sức khỏe cá nhân mà còn gây suy giảm chất lượng nguồn lao động – 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá.
Đối với trẻ em, thuốc lá có thể gây ra nhiều bệnh tật nguy hiểm, nicotine trong thuốc lá có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ em. Chi tiêu cho thuốc lá chiếm gần 2% chi tiêu hộ gia đình ở Việt Nam. Không chỉ vậy, tiêu dùng thuốc lá làm lấn át chi tiêu cho giáo dục, nhất là ở các hộ có thu nhập thấp, ảnh hưởng đến quyền được học tập của trẻ em.
Trong khi đó, thuế thuốc lá hiện tại thấp và không đủ mạnh để làm người hút bỏ thuốc lá. Hiện tại, thuế thuốc lá ở Việt Nam chỉ chiếm 36 – 38,8% giá bán lẻ, trong khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến nghị tối thiểu 75%. So với các nước, trong khu vực, Việt Nam có mức thuế thuốc lá thấp nhất Đông Nam Á, khi Thái Lan 78,6%, Philippines 71,3%, Singapore 67,1%. Một bao thuốc lá giá 10.000 đồng – rẻ hơn một hộp sữa – khiến trẻ em và người có thu nhập thấp rất dễ tiếp cận.
Thông điệp tới Quốc hội: hành động mạnh mẽ hơn
Trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, tọa đàm “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo của thuốc lá: tiếng nói từ trẻ em” kêu gọi Quốc hội lựa chọn phương án thuế mạnh mẽ và sớm hơn. Đó là bên cạnh mức thuế tỷ lệ 75%, bổ sung một khoản thuế tuyệt đối là 5.000 đồng/bao thuốc vào năm 2026 và tăng theo lộ trình tới 15.000 đồng/bao đến năm 2030. Đây là phương án được Bộ Y tế, WHO và các tổ chức xã hội khuyến nghị và đã được chứng minh là có thể giảm đáng kể tiêu dùng thuốc lá, đặc biệt ở giới trẻ – nhóm nhạy cảm với biến động giá.
Lực lượng chức năng bắt giữ nhiều vụ buôn bán, vận chuyển thuốc lá thế hệ mới.
Tăng thuế thuốc lá là chính sách quan trọng để bảo vệ trẻ em một cách toàn diện, vừa ngăn chặn trẻ em bắt đầu hút thuốc, giảm tiêu dùng thuốc lá. Do đó, trẻ em cũng được bảo vệ khỏi phơi nhiễm với khói thuốc, gia đình cũng sẽ đầu tư, chi phí nhiều hơn cho trẻ em. Ngân sách thu được từ việc tăng thuế với sản phẩm thuốc lá giúp đảm bảo chi trả cho các chương trình phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững. Ví dụ, nguồn thu có thể hỗ trợ chi trợ cấp giáo dục (đồ dùng học tập) hoặc trợ cấp y tế cho hộ nghèo.
Các trẻ em đã khảo sát, phân tích và gửi đi thông điệp: “Thuốc lá không hề hấp dẫn. Nó đang giết dần tuổi trẻ của chúng em.” Đây là lúc để các nhà lập pháp, giáo viên, phụ huynh và toàn xã hội hành động.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói “Một xã hội khỏe mạnh không thể chỉ trông chờ vào bác sĩ. Phòng bệnh phải bắt đầu từ ý thức của mỗi người dân. Những yếu tố cơ bản của văn hóa lành mạnh đó là: ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên, thể dục, thể thao, khám sức khỏe định kỳ; nói không với rượu bia, thuốc lá, chất kích thích; chăm sóc sức khỏe tinh thần, sống tích cực, yêu thương và chia sẻ... Đây chính là nền tảng cho một Việt Nam khỏe mạnh hơn trong tương lai”.
Trẻ em cần một môi trường không khói thuốc - và đó là trách nhiệm của toàn xã hội. Do đó, trẻ em và các nhà giáo dục gửi gắm đến các đại biểu Quốc hội Việt Nam hãy tăng thuế thuốc lá ngay và mạnh mẽ để xây dựng nguồn nhân lực có đủ sức khỏe về thể chất, tinh thần, trí tuệ và đạo đức để thực hiện mục tiêu đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 trở thành nước phát triển, có thu nhập cao.
