Tri thức nấu cỗ Bát Tràng” được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Buổi lễ có sự tham dự của Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Viết Cường; Thành ủy viên, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Thu Hà; Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Xuân Tài; cùng đại diện các Sở, ban, ngành TP; các đồng chí nguyên lãnh đạo huyện Gia Lâm cũ.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Bát Tràng Hoàng Tiến Dũng nhấn mạnh: Bát Tràng là vùng đất có truyền thống nghề gốm lâu đời, lưu giữ nhiều di tích lịch sử văn hóa có giá trị, đồng thời sở hữu hệ tri thức dân gian phong phú, trong đó “Tri thức nấu cỗ” là một phần không thể tách rời của đời sống văn hóa cộng đồng. Tri thức này không chỉ là kỹ năng ẩm thực mà còn là biểu hiện của lễ nghi, thẩm mỹ và quan hệ xã hội trong các dịp cưới hỏi, giỗ chạp, hội làng, lễ Tết.

Tri thức nấu cỗ Bát Tràng được hình thành, tích lũy và truyền dạy qua nhiều thế hệ, chủ yếu bằng phương thức “học bằng làm” trong gia đình và cộng đồng. Mâm cỗ Bát Tràng nổi bật bởi sự chuẩn mực trong sắp xếp, cân đối về hình thức và hương vị, lựa chọn nguyên liệu theo mùa, tuân thủ nghi thức lễ nghi và những khẩu quyết dân gian truyền thống như: “Luộc gà không sôi, canh trong mới ngọt”, “Cỗ khéo hơn cỗ đầy”. Từ món mặn, canh, xào, luộc đến món tráng miệng như chè kho, xôi vò, mỗi món đều mang nét tinh tế, vừa dân dã vừa trang trọng.

Một yếu tố đặc sắc khác khiến cỗ Bát Tràng mang tính bản địa cao là việc sử dụng đồ gốm truyền thống trong bày biện và phục vụ. Các bộ đồ đựng, đĩa, bát từ hàng gốm Bát Tràng tạo nên kết nối hài hòa giữa nghề gốm và ẩm thực, đồng thời góp phần tôn vinh giá trị làng nghề. Ngoài kỹ thuật chế biến, tri thức nấu cỗ còn bao hàm quy tắc phân công “phường cỗ”, cách thức tiếp đãi và biểu hiện lễ nghĩa trong mối quan hệ dòng họ, làng xóm - tất cả tạo nên diện mạo văn hóa mang tính cộng đồng và biểu tượng cao.

Các nhà nghiên cứu nhận định, tri thức nấu cỗ Bát Tràng là di sản sống, phản ánh triết lý âm dương, ngũ hành trong tư duy ẩm thực Việt, đồng thời là minh chứng cho nếp sống trọng lễ nghĩa của cư dân ven sông Hồng. Việc công nhận di sản không chỉ ghi nhận giá trị văn hóa mà còn đặt trách nhiệm bảo tồn, truyền dạy và đưa giá trị này vào hoạt động du lịch, giáo dục cộng đồng.

Theo Quyết định số 2229/QĐ-BVHTTDL ngày 27/6/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức ghi danh “Tri thức nấu cỗ Bát Tràng” vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Quyết định này được xem là bước khích lệ để địa phương tăng cường các chương trình truyền dạy, lưu giữ công thức, phong cách bày cỗ, đồng thời phát triển mô hình trải nghiệm văn hóa ẩm thực gắn với du lịch làng nghề.

Nhân dịp lễ công bố, UBND xã Bát Tràng đã trao bằng khen và khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác bảo tồn, nghiên cứu, truyền dạy và phát huy giá trị di sản văn hóa; đồng thời biểu dương những đơn vị, nghệ nhân tham gia Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế và Tuần văn hóa du lịch - thương mại làng nghề năm 2025.

Lễ công bố cũng khởi động chuỗi hoạt động kéo dài nhiều ngày, gồm trình diễn nấu cỗ truyền thống, trưng bày tư liệu, hội chợ gốm sứ, triển lãm ảnh, chương trình giao lưu nghệ nhân, workshop giới thiệu kỹ thuật nấu cỗ và trải nghiệm ẩm thực. Ban tổ chức kỳ vọng những hoạt động này sẽ thu hút du khách trong và ngoài nước, góp phần quảng bá hình ảnh Bát Tràng – nơi văn hóa truyền thống được gìn giữ, phát huy và hòa nhập sáng tạo với đời sống đương đại.

Kết thúc buổi lễ, nhiều nghệ nhân và người dân bày tỏ niềm vui, tự hào trước việc tri thức nấu cỗ của quê hương được ghi nhận ở tầm quốc gia. Họ cũng cam kết tiếp tục truyền dạy, giữ gìn nghi thức, công thức và tinh thần cộng đồng để di sản không chỉ tồn tại trong ký ức mà còn sống động trong đời sống hôm nay và mai sau.