Tại Việt Nam, ngày 1/4/2021 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 524/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Trồng một tỷ cây xanh giai đoạn 2021 – 2025”. Đề án được nêu rõ - là một trong những nỗ lực thực tế nhằm góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, cải thiện cảnh quan và ứng phó với biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và sự phát triển bền vững của đất nước.
Hướng đi mới để phát triển kinh tế địa phương
Triển khai Đề án, gần 50 địa phương trên cả nước đã đăng ký tham gia sáng kiến, mạnh dạn ban hành hàng loạt cơ chế, chính sách đi kèm nhằm phấn đấu sớm đạt mục tiêu đã được Chính phủ đề ra.
Theo thống kê của Cục Lâm nghiệp, sau 3 năm thực hiện Đề án (tính đến 4/2024), cả nước đã trồng được hơn 770 triệu cây xanh, đạt trên 121% kế hoạch. Các địa phương ở khu vực trung du, miền núi đi đầu trong việc thực hiện đề án, trong đó, Lào Cai trồng được 61,6 triệu cây, Phú Thọ 52 triệu cây, Gia Lai 37,3 triệu cây, Nghệ An 34,4 triệu cây... nhiều địa phương khác đạt trên 20 triệu cây.
Rừng có vai trò quan trọng với cuộc sống của con người, đặc biệt là môi trường. Rừng cung cấp nguồn gỗ, tạo oxy, điều hòa lưu lượng nước, là nơi cư trú động thực vật và lưu trữ các nguồn gen quý hiếm, bảo vệ và ngăn chặn gió bão, chống xói mòn đất, bảo vệ môi trường, đảm bảo cho sự sống và bảo vệ sức khỏe con người… Phát triển rừng có ý nghĩa kinh tế rất lớn, cung cấp tài nguyên gỗ làm vật liệu xây dựng, là nguyên liệu của ngành sản xuất và chế biến lâm sản, đem tới công ăn việc làm và của cải cho con người.
Đánh giá về mục tiêu “Một tỷ cây xanh giai đoạn 2021-2025” ở các địa phương (1/4/2024), Tổng cục thống kê cho biết, các địa phương trên cả nước đã đẩy mạnh công tác trồng rừng không chỉ giúp cải thiện môi trường sống, điều tiết chu trình nước, giảm thiên tai lũ lụt, ngăn chặn xói mòn đất mà còn có ý nghĩa kinh tế, tích lũy tín chỉ carbon rừng, đem lại nguồn thu nhập cho địa phương và đạt mục tiêu theo Quyết định 524/QĐ-TTg.
Bên cạnh việc hình thành nếp sống thân thiện với thiên nhiên, hoạt động trồng cây gây rừng theo Đề án Một tỷ cây xanh còn góp phần triển khai mạnh mẽ cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26, COP27 và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050, góp phần vào mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu toàn cầu.
Theo đó, Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Trong 5 lĩnh vực đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính quốc gia, lâm nghiệp là ngành duy nhất phát thải âm – do khả năng hấp thụ CO2 khổng lồ, vượt xa lượng phát thải.
Trên thực tế, với đặc tính sinh trưởng tự nhiên, cây xanh có khả năng hấp thụ lượng lớn khí CO2 qua quá trình quang hợp. Một số ước tính cho biết, trung bình cần trồng từ 6 đến 10 cây mới để hấp thụ 1 tấn CO2 phát thải trong 1 năm. Mỗi tấn CO2 phát thải được tính là 1 tín chỉ carbon. Quá trình bảo vệ, phát triển rừng tạo ra tín chỉ carbon rừng sẽ giúp tăng thêm nguồn tài chính, quay trở lại đầu tư cho phát triển xanh.
Hiện nay, kinh doanh tín chỉ carbon rừng từ giảm phát thải khí nhà kính thông qua Cơ chế đền đáp về tài chính nhằm ngăn chặn mất rừng và suy thoái rừng, quản lý bền vững tài nguyên rừng, bảo tồn và nâng cao trữ lượng carbon rừng, cải thiện sinh kế cho cộng đồng người địa phương sống phụ thuộc vào rừng ở các nước đang phát triển (REDD+) là hướng đi mới để phát triển kinh tế của các địa phương có rừng.
Tín chỉ carbon và lợi ích “thật”
Ở Việt Nam, tín chỉ carbon có thể còn là một khái niệm khá mới, mới từ cả định nghĩa đến lợi ích. Tuy nhiên, thực tế đã khẳng định, tín chỉ carbon có “lợi ích đo bằng tiền thật”. Năm 2023 - lần đầu tiên Việt Nam bán thành công lượng phát thải (GPT) tương đương 10,3 triệu tấn carbon (10,3 triệu tín chỉ carbon rừng), với đơn giá 5 USD/tấn CO2 và thu về 51,5 triệu USD (khoảng 1.250 tỉ VND).
Ngày 21/3/2024, Ngân hàng thế giới (WB) phát thông cáo xác nhận, Việt Nam đã nhận được khoản chi trả 51,5 triệu USD cho các kết quả giảm phát thải đã được xác minh (tín chỉ carbon) “chất lượng cao” trong giai đoạn 2018 - 2024, do hạn chế được mất rừng và suy thoái rừng, tăng cường lưu trữ carbon thông qua trồng và tái tạo rừng.
Theo thông tin chính thức, Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam là đầu mối tiếp nhận thanh toán đã nhanh chóng giải ngân để các tỉnh thực hiện chi trả cho các đối tượng liên quan tại 6 tỉnh Bắc Trung Bộ để đầu tư bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng.
Ước tính, nguồn tài chính quan trọng và bền vững này đã mang lại lợi ích cho hơn 70.500 chủ rừng và 1.356 cộng đồng sống gần rừng, được chia sẻ lợi ích rộng rãi cho các hoạt động liên quan phát triển và giảm mất rừng, suy thoái rừng, nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế cho người dân làm nghề rừng.
Thực tế ở địa phương, Phó Giám đốc Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Bình Nguyễn Văn Duẫn từng công bố, Quảng Bình hiện có trên 590.000ha rừng, trong đó có trên 469.000ha rừng tự nhiên, tỷ lệ che phủ đạt 68,7%, chất lượng rừng tương đối tốt. Trong giai đoạn 2023-2025, tỉnh đã nhận được 235 tỉ đồng từ bán tín chỉ carbon, qua đó mang lại thu nhập cho gần 11.000 chủ rừng, góp phần quản lý và bảo vệ rừng bền vững, đồng thời triển khai các sáng kiến trồng rừng mới theo tiêu chuẩn quốc tế.
Dự báo về sự phát triển của thị trường carbon Việt Nam, ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết, Việt Nam hiện đứng thứ 5 trong các nước tạo tín chỉ carbon. Việc được chi trả 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng là tín hiệu tích cực trong việc thúc đẩy lập sàn giao dịch carbon vào năm 2025 - kinh doanh tín chỉ carbon, tạo nguồn tài chính xanh cho Việt Nam.
Ngày 24/1, Thủ tướng Chính phủ chính thức ban hành Quyết định 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon. Theo đó, từ nay đến tháng 6/2025, Việt Nam sẽ hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và hạ tầng kỹ thuật cho giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon; từ tháng 6/2025 đến 2028 sẽ triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước, trước khi chính thức vận hành từ năm 2029, quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon trong nước với thị trường khu vực và thế giới.
Kỳ vọng, việc đẩy nhanh hành lang pháp lý và các hướng dẫn cụ thể, sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2025 mà Chính phủ đặt ra.
Mục tiêu phát triển thị trường carbon rừng được Tổng cục thống kê khẳng định, không chỉ góp phần thực hiện mục tiêu “Trồng Một tỷ cây xanh giai đoạn 2021-2025” và giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, mà đồng thời giúp người dân dần từ bỏ thói quen xâm hại rừng, ngày càng tham gia tích cực hơn vào công tác giữ gìn, bảo vệ hệ sinh thái rừng, đảm bảo sự phát triển kinh tế xanh, bền vững.
