Ứng dụng AI toàn diện: Hà Nội chuẩn bị nền tảng cho kỷ nguyên đô thị số

Đặc biệt, việc Hà Nội chính thức thí điểm camera AI trong quản lý giao thông từ 24/9 trên một số tuyến phố, đã thu hút sự quan tâm lớn, cho thấy công nghệ có thể thay đổi cách vận hành xã hội theo hướng minh bạch và hiệu quả hơn.

AI bước vào đời sống đô thị

Trong vài năm trở lại đây, Hà Nội coi AI là công cụ quan trọng để điều hành theo thời gian thực. Tại các trung tâm giám sát – điều hành (IOC), dữ liệu từ hệ thống camera, cảm biến, nền tảng tích hợp LGSP và kho dữ liệu dùng chung được xử lý nhờ các thuật toán AI. Những hệ thống này đã giúp cảnh báo sớm bất thường, phân loại hồ sơ hành chính, thử nghiệm bản sao số (digital twin) trong giao thông và quản lý thoát nước đô thị.

AI cũng dần hiện diện trong nhiều lĩnh vực khác. Trong y tế, một số bệnh viện tuyến trung ương và bệnh viện đa khoa lớn của Hà Nội đã bắt đầu dùng AI trong chẩn đoán hình ảnh, phát hiện sớm ung thư phổi và bệnh tim mạch. Trong giáo dục, một số trường đại học và phổ thông thí điểm nền tảng học tập cá nhân hóa dựa trên AI, cho phép học sinh ôn tập theo năng lực riêng và giáo viên tiết kiệm đáng kể thời gian chấm bài. Trong nông nghiệp, nông dân ngoại thành được hỗ trợ ứng dụng AI dự báo sâu bệnh, giám sát độ ẩm và chất lượng cây trồng qua thiết bị IoT, góp phần nâng cao năng suất mùa vụ. Trong tài chính – ngân hàng, AI hỗ trợ phát hiện gian lận giao dịch, cảnh báo rủi ro và tăng độ an toàn cho khách hàng.

Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hà Nội Trần Anh Tuấn khẳng định: “AI đang được Thành phố thí điểm trong nhiều lĩnh vực, hỗ trợ điều hành theo thời gian thực, qua đó nâng hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp và xây dựng Chính phủ số theo mô hình liên thông dữ liệu”.

Để hiện thực hóa mục tiêu, Thành phố yêu cầu doanh nghiệp viễn thông phát triển nhanh hạ tầng 5G, IoT và truyền dẫn quang tốc độ cao, tạo nền tảng cho AI thời gian thực. Đến năm 2026, Hà Nội đặt mục tiêu phủ sóng 100% 5G, triển khai công nghệ XGS-PON với tốc độ 10 Gbps – những yếu tố then chốt để xây dựng nhà máy thông minh, khu công nghiệp số và quản trị đô thị dựa trên AI.

Tuy vậy, thực tế cũng chỉ ra rằng các mô hình AI trong quản lý công của Hà Nội còn chủ yếu ở quy mô thí điểm. Hiệu quả bước đầu có, nhưng chưa được nhân rộng. Dữ liệu vẫn phân tán, thiếu chuẩn hóa, và chưa có mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) tiếng Việt quy mô quốc gia, khiến nhiều cơ quan phải dựa vào giải pháp rời rạc của nước ngoài. Đây là rào cản lớn cho việc triển khai AI ở diện rộng.

Camera AI: Từ thí điểm đến triển vọng nhân rộng

Ngày 24/9 vừa qua, Hà Nội chính thức thí điểm hệ thống camera AI giám sát giao thông tại một số tuyến phố. Chỉ trong vòng nửa ngày, hệ thống đã ghi nhận hàng nghìn vi phạm, cho thấy khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ của AI. Cụ thể, qua trích xuất dữ liệu từ 2 camera AI được lắp đặt trên phố Phạm Văn Bạch (từ 0h đến 12h ngày 24/9), lực lượng chức năng đã phát hiện 1.798 vi phạm. Trong đó có 343 trường hợp người lái xe máy không đội mũ bảo hiểm; 1.452 trường hợp không chấp hành hiệu lệnh của đèn tín hiệu - vượt đèn đỏ (1.339 xe máy; 113 xe ô tô); 3 trường hợp xe máy đi ngược chiều.

Không chỉ phát hiện vi phạm đơn thuần, camera AI còn tự động trích xuất dữ liệu, lưu hình ảnh, nhận diện biển số, đối soát với cơ sở dữ liệu quốc gia để xác định chủ phương tiện, sau đó chuyển thông tin sang phần mềm xử lý mà không cần sự can thiệp thủ công.

Điểm nổi bật khác là khả năng nhận diện đa dạng hành vi. Hệ thống có thể phân loại hơn 20 hành vi vi phạm khác nhau: vượt đèn đỏ, không đội mũ bảo hiểm, đi ngược chiều, đi sai làn, mang vật nguy hiểm khi tham gia giao thông… Tất cả đều được camera AI phân tích và truyền về Trung tâm thông tin chỉ huy của Cục CSGT (Bộ Công an) theo thời gian thực. Từ nguồn dữ liệu này, cơ quan chức năng có thể dựng lại hành trình phương tiện, khoanh vùng đối tượng bỏ trốn sau tai nạn, hay truy tìm xe gây rối trật tự công cộng.

Theo giới chuyên gia, kết quả thí điểm đã chứng minh hai điểm quan trọng. Thứ nhất, AI có thể giúp lực lượng chức năng giảm đáng kể khối lượng công việc thủ công, nâng cao hiệu quả giám sát. Thứ hai, nếu được nhân rộng, camera AI sẽ tạo thành một “mạng lưới giám sát thông minh” trên toàn đô thị, đảm bảo trật tự an toàn giao thông và hỗ trợ điều hành đô thị nói chung.

So với nhiều đô thị tiên tiến trên thế giới, bước đi của Hà Nội tuy mới mẻ nhưng kịp thời. Singapore đã dùng camera AI để quản lý giao thông công cộng và điều tiết đèn tín hiệu theo mật độ xe cộ; Seoul triển khai AI giám sát an ninh trên các tuyến phố chính; Bắc Kinh dùng AI tích hợp vào hàng trăm nghìn camera để quản lý đô thị toàn diện. Hà Nội nếu kiên trì lộ trình, kết hợp với thể chế phù hợp, hoàn toàn có thể tiến tới mô hình tương tự, nhưng theo cách riêng phù hợp với điều kiện hạ tầng và dữ liệu của Việt Nam.

Song, cùng với triển vọng, camera AI cũng đặt ra nhiều thách thức. An ninh dữ liệu và quyền riêng tư cá nhân là vấn đề phải giải quyết ngay từ đầu. Nếu không có quy định pháp lý rõ ràng về việc lưu trữ, khai thác và chia sẻ dữ liệu, hệ thống dễ rơi vào tình trạng bị lạm dụng hoặc gây mất niềm tin xã hội. Ngoài ra, nguy cơ thiên lệch thuật toán, trách nhiệm pháp lý khi AI đưa ra khuyến nghị sai cũng là những câu hỏi cần lời giải từ khung pháp luật.

Giám đốc Sở KH&CN Trần Anh Tuấn nhấn mạnh, để các mô hình thí điểm có thể đi xa hơn, Hà Nội cần sớm hoàn thiện thể chế, ban hành khung pháp lý tạm thời cho AI. Đây sẽ là “hành lang an toàn” để các giải pháp thử nghiệm có thể tiếp tục, đồng thời tạo cơ sở cho việc nhân rộng trên phạm vi lớn.

Một điều kiện nữa để AI phát huy giá trị là dữ liệu phải “đúng, đủ, sạch, sống”. Camera AI chỉ chính xác khi có nguồn dữ liệu chuẩn, được cập nhật liên tục và liên thông giữa các cơ quan. Chính vì vậy, Thành phố đang thúc đẩy xây dựng kho dữ liệu dùng chung, chuẩn siêu dữ liệu, hệ thống API mở và cơ chế kết nối liên ngành. Chỉ khi phá bỏ được “cát cứ dữ liệu”, AI mới có thể trở thành công cụ tối ưu cho quản lý.

AI đang mở ra một kỷ nguyên phát triển mới cho đô thị và đời sống xã hội. Việc Hà Nội thí điểm camera AI trong giao thông chỉ là bước đi đầu tiên, nhưng có ý nghĩa quan trọng, khẳng định quyết tâm đưa công nghệ vào phục vụ con người. Khi pháp lý được hoàn thiện, hạ tầng số được nâng cấp, dữ liệu được chuẩn hóa và an toàn, những ứng dụng như camera AI hoàn toàn có thể nhân rộng.