Theo phong tục tập quán cổ truyền của người Việt, trong 3 ngày đầu năm mới, nhà nhà đều sắm lễ "Rước ông bà" về cùng với con cháu. Trong 3 ngày Tết này, thông thường con cháu đều cúng Tổ Tiên mỗi ngày 1 lần. Trong lễ cúng, con cháu sẽ đọc văn khấn để tỏ lòng hiếu thảo, tưởng nhớ tới Tổ tiên. Trong đó, mâm cỗ cúng mùng 1 Tết được xem là rất quan trọng.
Tết Nguyên đán là dịp để mọi thành viên trong gia đình tụ họp, sum vầy với nhau sau một năm làm ăn xa cách. Ngày mùng 1 Tết năm 2021 Tân Sửu chính là ngày đầu tiên của một năm mới. Người Việt ta hay quan niệm mọi sự mùng 1 mà tốt lành thì cả năm đều thuận lợi, bình an. Vì thế mà vào ngày này người ta thường có rất nhiều điều kiêng kỵ. Song song với đó là việc cúng lễ gia tiên, thần linh trong nhà cũng được tiến hành tươm tất hơn.
Cúng tổ tiên, gia tiên trong những ngày Tết bao gồm ngày mùng 1 Tết nhằm thể hiện lòng biết ơn, hiếu thảo và tạ ơn ông bà tổ tiên, các vị thần linh cai quản trong gia đình đã phù hộ, độ trì cho con cháu trong nhà một năm qua bình an vô sự, mọi sự đều tốt lành.
Sắm lễ
Thông thường, trong mâm cỗ cúng mùng 1 Tết thường gồm có các lễ vật:
- Hương, hoa, nước, quả (ngũ quả).
- Trầu cau;
- Rượu;
- Đèn, nến;
- Lễ ngọt, bánh kẹo;
- Mâm cỗ mặn.
Mâm cơm đầu tiên của năm mới không thể thiếu đĩa thịt gà trống, canh măng hầm hoặc canh bóng, miến, xôi, nem rán, thịt đông, bánh chưng, giò và các loại bánh mứt, kẹo. Ở miền Bắc, mâm cơm cúng không thể thiếu đĩa dưa, hành.
Sau khi mâm cỗ đã được sửa soạn tươm tất, chủ nhà bưng lên bàn thờ, rồi tiếp theo lần lượt những người trong nhà ra trước bàn thờ vái lậy để tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên. Người lớn tuổi nhất trong nhà sẽ đọc văn khấn để mời gia tiên dùng bữa và chứng giám cho lòng thành của con cháu.
Chúng tôi xin giới thiệu bài văn khấn cúng tổ tiên ngày mùng 1 Tết (trích theo "Văn khấn cổ truyền Việt Nam" - NXB Văn hóa Thông tin). Độc giả có thể tham khảo:Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật.Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.Hôm nay là ngày mùng 1, tháng Giêng, năm Tân Sửu.Chúng con là: ... hiện cư ngụ tại: ...Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mùng một đầu xuân, đón mừng năm mới.Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biển rộng, khôn đem tấc cỏ báo đáp ba xuân.Chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng trước án.Kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô dì tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.Tín chủ chúng con đồng tâm kính mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, phù hộ cho chúng con được bách sự như ý, vạn sự cát tường.Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám phù hộ độ trì.Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
* Bài viết mang tính chất tham khảo