Chữ "Nguyên" có nghĩa là bắt đầu, chữ "đán" có nghĩa là buổi ban mai. "Nguyên đán" là khởi điểm của năm mới.
Sáng mùng 1 Tết Nguyên Đán lại càng được coi trọng bởi đó là buổi sáng đầu tiên trong năm mới. Nên việc thờ cúng ngày mùng 1 Tết được các gia đình chuẩn bị rất chu đáo, để cầu mong cho một năm mới khỏe mạnh, bình an và hạnh phúc cho cả gia đình.
Đọc văn khấn khi cúng là tập tục lâu đời của người Việt. Văn khấn thể hiện đức tin của gia chủ và gia đình đối với tổ tiên và thần linh. Không những vậy, đây cũng được xem là cách thể hiện mong ước cùng hy vọng về tương lai tươi sáng trong năm mới.
Bên cạnh văn khấn, gia chủ còn phải chuẩn bị một mâm lễ vật bao gồm những món sau đây: Mâm ngũ quả: Gia chủ có thể không chọn năm loại mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và quả sung mà thay bằng các loại hương quả khác đều được. Hương hoa: Phải chọn hoa tươi, không chọn hoa héo, úa, giả. Rượu và trà. Đèn cầy cúng. Cau, trầu. Bánh chưng hoặc bánh Tết hoặc cả hai. Gia chủ chỉ cần chuẩn bị đủ những món nêu trên phù hợp với điều kiện kinh tế gia đình. Ngoài ra, nếu có điều kiện tốt hơn thì có thể bày biện thêm nhiều lễ vật đắt tiền khác.
Văn khấn thần linh trong nhà ngày mùng 1 Tết
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
- Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ.
- Con kính lạy Chư vị Tôn Thần.
Tín chủ (chúng) con là ................................
Ngụ tại ..............................................
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng năm Quý Mão, nhằm ngày Tết Nguyên Đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới. Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Nhân ngày năm mới, tín chủ chúng con sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần. Cúi xin đức Tôn thần, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Nguyện cho gia chủ chúng con mọi người sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng. Mong ơn Đương cảnh Thành hoàng, đội đức Tôn thần bản xứ phù hộ độ trì cho gia chủ năm tới tấn tài tấn lộc, gặp nhiều may mắn, tai qua nạn khỏi. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý, sở nguyện lòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn tổ tiên ngày mùng 1 Tết
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
- Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ.
- Con kính lạy Chư vị Tôn Thần.
- Con kính lạy Các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá Thúc Huynh Đệ, đường thượng Tiên linh và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc họ…………………
Tín chủ (chúng) con là: ……………………………
Ngụ tại:…………………………………………….
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, đầu xuân năm mới, con cháu tưởng nhớ ân đức Tổ tiên như trời cao biển rộng. Hôm nay, ngày mùng Một tháng Giêng năm Quý Mão, tín chủ con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, hương hoa nước quả, thắp nén hương thơm, thành kính dâng trước án.
Tín chủ con có lời kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin các vị thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Tín chủ con lại mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, xin ban cho sức khỏe dồi dào, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Văn khấn tại Chùa ngày mùng 1 Tết
Người Việt có thói quen đi lễ chùa vào những ngày đầu năm mới, ngày rằm, mùng Một âm lịch để cầu bình an, may mắn cho bản thân và gia đình. Bên cạnh đó, lễ chùa còn là dịp để mọi người vãn cảnh, tìm lại sự thảnh thơi, bình an trong tâm hồn sau những bộn bề của cuộc sống.
- Khi đi lễ chùa chỉ nên sắm các lễ chay như: hương, hoa tươi, các loại quả, oản, xôi, chè...
- Trên hương án của chính điện tức là nơi thờ tự chính của ngôi chùa chỉ được dâng đặt lễ chay tịnh, không đặt lễ mặn, không đặt tiền vàng mã ( vàng mã đặt bên Ban Mẫu, Tứ Phủ, hoặc Đền, Điện, Phủ..)
- Không nên đặt tiền thật trên các ban thờ mà nên bỏ vào hòm công đức.
- Không đi thẳng vào cửa chính Tam bảo mà phải vào cửa bên tay phải trước, lễ xong ra cửa bên tay trái.
- Lễ xong không mang đồ lễ về mà nên gửi lại nhà chùa để dâng cho các thầy trụ trì, các ni, tăng trong chùa. Nếu muốn mang về thì nên khấn xin chư Phật, chư Bồ tát cho phép chúng con xin phép Tam bảo được hạ lộc và để người trần gian chúng con hưởng chút lộc này giúp thân tâm an lạc, mạnh khoẻ, gia chung trên dưới thuận hoà, an khang thịnh vượng.
Văn khấn tại chùa
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
Đệ tử con thành tâm kính lạy Mười phương chư Phật, chư vị Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng, Hộ pháp Thiện thần, Thiên Long Bát Bộ.
Hôm nay là ngày ..... tháng ..... năm .....
Tín chủ con là.......................................................................................................................
Ngụ tại:................................................................................................................................
Thành tâm dâng lễ bạc cùng sớ trạng (nếu viết sớ đặt trên mâm lễ vật) lên cửa Mười phương Thường trụ Tam Bảo.
Chúng con xin dốc lòng kính lễ:
Đức Phật A Di Đà giáo chủ cõi Cực Lạc Tây phương.
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giáo chủ cõi Ta Bà.
Đức Phật Dược Sư Lưu Ly giáo chủ cõi Đông phương.
Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Ngài Quán Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ tát cùng chư vị Bồ tát.
Kính lạy Đức Hộ Pháp thiện thần cùng chư Thiên.
Kính xin chư vị rủ lòng từ bi, phù hộ độ trì cho con, nguyện được ............................ (công danh, tài lộc, giải hạn, bình an...).
Nguyện xin chư vị, chấp kỳ lễ bạc, tâm thành (sớ trạng) chứng minh, chứng giám cho con được tai quan nạn khỏi, điều lành đem đến, điều dữ tiêu tan, phát lộc phát tài, gia trung mạnh khoẻ, trên dưới thuận hoà an khang thịnh vượng.
Chúng con người phàm trần tục lầm lỗi còn nhiều. Chúng con xin chí thành sám hối. Cúi xin chư Phật, Thánh từ bi đại xá cho con (và gia đình) được tai qua nạn khỏi, mọi sự tốt lành, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm.
Tín chủ chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy).
