Tới đây, du khách sẽ được quay ngược thời gian cả thế kỷ để khám phá vẻ đẹp độc đáo của kiến trúc thuần Á Đông hòa quyện với những nét trang trí bay bổng mang phong cách Tây Âu.
Ghé thăm làng Cựu vào một ngày tiết Thu mát mẻ, nắng mật ong rót xiên cánh cổng làng bề thế, dẫn lối vào một thế giới cổ kính, yên bình đến lạ. Ao sen cuối mùa hoa lác đác, mái đình làng xô nghiêng, những con ngõ u tịch, hàng chục ngôi nhà cổ có tuổi đời cả trăm năm… - tất cả khiến ai nấy đều bị mê hoặc. Khác với kiến trúc quen thuộc của vùng chiêm trũng Bắc bộ, những ngôi nhà cổ ở đây được trang trí tinh tế nhờ vay mượn kiểu thức mang phong cách Tây Âu để tôn lên vẻ đẹp của kiến trúc đậm nét thuần Việt. Và điều thú vị hơn là sự hòa trộn hoàn hảo ấy vẫn còn nguyên vẻ đẹp sau gần một thế kỷ.
Theo các cụ cao niên kể lại, sự giàu có, hưng thịnh của làng Cựu bắt đầu từ thời Pháp thuộc. Người làng Cựu nổi tiếng với nghề may âu phục khắp xứ Bắc kỳ với danh hiệu “Làng thợ may đệ nhất Hà thành”, nhờ vậy, dân làng phất lên nhanh chóng. Sự hưng vượng của làng thể hiện qua các kiến trúc nhà ở bắt đầu được xây dựng từ thập kỷ 20 - 50 của thế kỷ XX. Minh chứng tiêu biểu nhất có lẽ là chiếc cổng làng bề thế được xây theo lối kiến trúc quyển thư, tựa như một cuốn sách khổng lồ đang mở ra đón khách. Vọng các của cổng làng với mái ngói, bờ đao cong vút, hai đôi nghê đắp nổi dù đã sứt mẻ theo thời gian nhưng vẫn còn nguyên nét đẹp cổ kính, thể hiện sự giàu có của một ngôi làng trù phú. Đi theo con đường làng uốn lượn, những ngôi nhà khang trang, những con hẻm lát gạch phủ rêu phong dần hé mở. Mỗi gia đình, mỗi ngôi nhà xưa lại có một cách trang trí riêng để qua đó gửi gắm những thông điệp. Nếu như các bức đại tự chữ Hán: “Nhật phụ mộc” (mặt trời phủ xuống cây cối), “Lợi du vãng” (nguồn lợi từ xa đến), “Đắc kỳ môn” (xây được nhà này), “Du môn kiết” (may mắn trong nhà này) thể hiện ước mong, cầu chúc điềm lành, sự giàu sang, phú quý…, thì những đại tự: “Hào hoa phong nhã”, hay “Thiểu cao đại” (bớt tự cao tự đại) lại mang hàm ý đầy phong lưu. Cứ như thế, mỗi khi đi qua từng ngôi nhà trên con đường làng Cựu, dù còn người ở hay đang đóng cổng im lìm, bỏ hoang, cảm giác cứ như đang được đi ngược thời gian trở về miền ký ức xưa. Cũng chính bởi thế, làng Cựu thu hút rất nhiều nhiếp ảnh gia, những người đam mê nghệ thuật kiến trúc và du khách về thả hồn phiêu bồng cùng những giá trị hoài cổ xứ này.
