“Tôi nhớ Hà Nội da diết, nhớ những con phố trải dài với ánh nắng xuyên qua hàng cây vào buổi chiều Thu, nhớ hoàng hôn Hồ Tây, nhớ ly cafe nóng và đặc biệt những người bạn tôi gắn bó suốt bốn năm trong nhiệm kỳ công tác của mình” - Aygun Samadova, cựu Tham tán Công sứ, Đại sứ quán Azerbaijan tại Việt Nam chia sẻ những ký ức mà với cô là “khó phai trong đời”.
Aygun vô cùng hào hứng kể về thời gian sống và làm việc tại Hà Nội khi ngồi với tôi trong một nhà hàng truyền thống Azerbaijan tại Phố cổ ở Thủ đô Baku - di sản kiến trúc lâu đời lưu giữ những giá trị văn hóa tiêu biểu và là niềm tự hào của người dân Azerbaijan.
Chậm rãi thưởng thức đồ ăn của nhà hàng mang tên một loài hoa đẹp của vùng Karabakh, Aygun cho tôi vài so sánh thú vị của ẩm thực Việt Nam và Azerbaijan, đó là nhiều món ăn lành mạnh, tươi ngon, thiên về màu sắc và cân bằng dinh dưỡng. Và kỷ niệm với những người bạn Việt khi lang thang dọc các phố ăn vặt nổi tiếng của Hà Nội lại “thức dậy” dù cô đang ở cách TP này hơn 6.000km. Sự xúc động của Aygun trong mỗi khoảnh khắc nhớ về Hà Nội khiến tôi ấm lòng giữa cái lạnh của Thủ đô Baku - nơi được mệnh danh là “TP của gió”, trong chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh của Liên Hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP29) tháng 11/2024.
Bốn năm gắn bó với Việt Nam đã cho Aygun vô số trải nghiệm về đất nước và con người Việt, nhưng đọng lại trong cô là tình người - điều mà cô nhất mực khẳng định là sự tương đồng lớn nhất giữa hai dân tộc Việt Nam và Azerbaijan. “Sự nồng hậu của người Việt khiến tôi luôn có cảm giác thân thương như người trong nhà, bởi tôi thấy trong đó nét tính cách nổi bật của người Azerbaijan: hiếu khách và luôn giúp đỡ người khác”.
Mối thâm tình giữa người Việt Nam và Azerbaijan một lần nữa được khẳng định qua lời kể của nghệ sĩ nhiếp ảnh nổi tiếng Tạ Ngọc Xuân - cựu du học sinh Azerbaijan những năm 1960. Hồi tưởng lại những ngày học tập tại Đại học Tổng hợp Baku, vị cựu sĩ quan Quân đội Nhân dân Việt Nam không khỏi bồi hồi nhớ về đất nước đã cho mình cơ hội trau dồi tri thức khi Tổ quốc đang ở giai đoạn khốc liệt của chiến tranh. Nhưng hơn hết là lòng biết ơn đối với những người thầy, người dân bản địa đã dành cho ông sự thân tình và giúp đỡ tận tâm. “Tôi chỉ mong có sức khỏe để có thể đến thăm Baku một lần nữa!” - đó là mong mỏi lớn nhất của người nghệ sĩ sắp bước sang tuổi bát thập mỗi khi nghĩ “chạm vào” ký ức tươi đẹp về Azerbaijan.
Như một sự tri ân dành cho đất nước đã cho ông tình cảm “chỉ có thể cảm nhận mà không diễn tả hết được bằng lời”, năm 2017, nghệ sĩ nhiếp ảnh Tạ Ngọc Xuân đã mang đến Baku triển lãm ảnh “Việt Nam quê hương tôi” nhân Kỷ niệm 25 năm thiết lập Quan hệ ngoại giao Việt Nam - Azerbaijan. Bằng triển lãm này, ông góp phần củng cố tình hữu nghị của 2 dân tộc tuy cách xa về mặt địa lý nhưng có mối quan hệ vô cùng gần gũi được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Lãnh tụ dân tộc Heydar Aliyev vun đắp. Một năm sau thành công của triển lãm này, ông lại có triển lãm ảnh “Xa mà gần” nhân kỷ niệm 100 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Azerbaijan. Triển lãm với những góc nhìn đẹp nhất về trường xưa và Azerbaijan một lần nữa góp phần mang hai đất nước xích lại gần nhau.
Nghệ sĩ Tạ Ngọc Xuân cho rằng, sự giúp đỡ vô điều kiện của Azerbaijan trong thời kỳ Việt Nam khó khăn nhất là vốn quý bồi đắp tình hữu nghị. Những năm qua, Azerbaijan đã giúp đào tạo một thế hệ những cán bộ nòng cốt của Việt Nam như cựu Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, Phó Thủ tướng Lê Thành Long…
Theo Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Azerbaijan Đặng Thế Vinh, nước bạn đã đào tạo nhiều chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật quân sự, pháp luật, giáo dục, văn hóa. Riêng Đại học Dầu - Hóa Azerbaijan, nay là Đại học Dầu và Công nghiệp Azerbaijan đã đào tạo cho Việt Nam trên 500 người có trình độ kỹ sư trở lên; hàng nghìn chuyên gia Azerbaijan cũng sang đào tạo nhiều thế hệ kỹ sư, đặt nền móng cho ngành công nghiệp dầu khí Việt Nam.
Cá nhân tôi cũng cảm nhận được triết lý “Xa mà gần” khi nhận được tình cảm đôn hậu của những người bạn lớn của Việt Nam như bà Nigar Akhundova, Chủ tịch Hội đồng Âm nhạc quốc tế - Văn phòng Azerbaijan; ông Tofig Mahammadov, Kỹ sư trưởng của Liên doanh Vietsovpetrol - thành viên Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam. Trò chuyện với tôi vào chiều Đông tại Thủ đô Baku, bà Nigar không giấu được niềm vui khi có một người bạn trẻ từ Việt Nam xa xôi nhưng đầy yêu dấu, bởi đó là đất nước sinh ra vị lãnh tụ đáng kính Hồ Chí Minh mà bà được gặp khi Người thăm Azerbaijan năm 1959. Với lòng kính trọng sự lỗi lạc và giản dị của Người mà bà đã dày công vun đắp cho mối quan hệ hữu nghị thêm khăng khít.
Ông Tofig thì cho tôi cảm nhận về tình yêu Việt Nam lớn lao mà ông nhấn mạnh nhiều lần: “Việt Nam là quê hương thứ hai của tôi!”. Gắn bó với đất nước hình chữ S hơn hai thập kỷ, ông Tofig không chỉ giúp đào tạo nhiều thế hệ kỹ sư dầu khí người Việt, mà còn có tình bạn tri kỷ với nhiều người trong thời gian công tác tại Vietsovpetrol. Ông nói, con người Việt Nam đã níu chân ông, khiến ông không muốn và không thể rời đi khi đã nặng lòng với mảnh đất này. Ký ức của người kỹ sư dầu khí đầy ắp hình ảnh những học trò người Việt thông minh, nỗ lực trong công việc và tình thân dành cho ông khiến ông không còn cảm giác nhớ nhà, nhớ quê hương.
Ông Đặng Thế Vinh cho biết, quan hệ hai nước đã phát triển trên cả 4 lĩnh vực ngoại giao: Quan hệ ngoại giao nhà nước; Quan hệ hai đảng cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Azerbaijan Mới; Quan hệ giữa hai Quốc hội và Quan hệ hữu nghị Nhân dân. Đặc biệt, quan hệ hai nước có bước phát triển lớn kể từ khi nước Cộng hòa Azerbaijan thành lập Đại sứ quán tại Hà Nội năm 2013. Một năm sau, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev có chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam nhằm thúc đẩy mọi mặt quan hệ toàn diện Việt Nam - Azerbaijan.
Với Đại sứ Azerbaijan tại Việt Nam Shovgi Mehdizade, dù nhấn mạnh tầm quan trọng của thúc đẩy quan hệ kinh tế song phương trên nền tảng hợp tác chính trị và văn hóa vững mạnh, ông vẫn đề cao sự tương đồng trong văn hóa truyền thống hai nước, đó là giá trị gia đình, tôn trọng người già và ý thức về tinh thần dân tộc. Nhà ngoại giao kỳ cựu này ngay từ ngày đầu tiên đặt chân đến Việt Nam đã cảm nhận được sự gắn kết sâu sắc này. Thú vị hơn, ông đã vinh dự được tham gia lễ khánh thành đường Vũng Tàu tại Baku năm 1987, sự kiện tôn vinh tình hữu nghị Việt Nam - Azerbaijan.
Đại sứ Shovgi bày tỏ: “Mặc dù hai quốc gia cách xa nhau về mặt địa lý, nhưng tôi nhận thấy có rất nhiều điểm tương đồng giữa Việt Nam và Azerbaijan. Ngay từ những ngày đầu tiên, tôi đã vô cùng ấn tượng với những người bạn Việt Nam, nhất là các du học sinh tại Azerbaijan. Họ luôn dành cho đất nước, con người Azerbaijan tình cảm nồng ấm. Sự chân thành và mến khách của họ đã thôi thúc tôi, với vai trò là Đại sứ, nỗ lực hết mình để thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp, lan tỏa mạnh mẽ sự ấm áp của tình hữu nghị lịch sử Việt Nam - Azerbaijan”.
Mỗi cá nhân, từ độ tuổi trung niên như Aygun cho đến nghệ sĩ nhiếp ảnh Tạ Xuân Ngọc ở tuổi xưa nay hiếm vẫn đau đáu khát vọng vun đắp cho mối quan hệ nồng ấm Việt Nam - Azerbaijan, tình hữu nghị được cho đi vô điều kiện là vốn quý của 2 dân tộc và là nền tảng để 2 nước thu hoạch được nhiều trái ngọt trong quan hệ hợp tác.
