Xây dựng xã Ô Diên trở thành đô thị đặc thù kinh tế di sản

Chuyển hóa di sản thành động lực tăng trưởng mới

Xã Ô Diên đang lấy ý kiến cộng đồng về hồ sơ Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gắn với không gian Thành cổ Ô Diên đến năm 2035, tầm nhìn 2050, thời gian từ nay đến 5/10. Theo đó, phạm vi nghiên cứu lập quy hoạch di tích là không gian cảnh quan, các địa danh, địa điểm, địa giới tự nhiên có quan hệ mật thiết trong quá trình hình thành Nhà nước Vạn Xuân, Cố đô Ô Diên, có liên quan tới thân thế, sự nghiệp của danh nhân Tô Hiến Thành.

Phạm vi và quy mô lập quy hoạch di tích gồm Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gắn với không gian Thành cổ Ô Diên bao gồm đền Văn Hiến, chùa Hải Giác, đình Vạn Xuân, miếu Hàm Rồng, đền Tri Chỉ, đền Chính Khí, đình Trúng Đích, chùa Báo Ân. Cùng với đó là khu vực bảo tồn cảnh quan sông Hồng, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Hát và các chi lưu đoạn qua Thành cổ Ô Diên; không gian cảnh quan văn hóa, lịch sử, các vòng thành và các di tích khảo cổ học dưới lòng đất... Quy mô lập quy hoạch khoảng 823ha.

Mục tiêu lập quy hoạch nhằm nhận diện đầy đủ giá trị của Cố đô Ô Diên gắn với sự hình thành Nhà nước Vạn Xuân; vai trò, tầm vóc của danh nhân Tô Hiến Thành trong lịch sử dân tộc. Đồng thời hoàn thiện mô hình, mô thức bảo tồn di sản gắn với phát triển bền vững; xác lập vị thế tương xứng của Cố đô Ô Diên trong hệ thống các kinh đô trong lịch sử dân tộc. Cùng với đó, bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Quần thể di tích trung tâm, cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái, không gian, cảnh quan văn hóa Cố đô Ô Diên; định hình Công viên văn hóa lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành, phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể, mang lại lợi ích cho cộng đồng.

Về tính chất, quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gắn với không gian Thành cổ Ô Diên đến năm 2035, tầm nhìn 2050 là một quy hoạch chuyên ngành. Trong đó, tích hợp nội dung bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích gắn với phát triển đô thị, nông thôn, công nghiệp văn hóa và kinh tế di sản, thể hiện sự đổi mới sáng tạo trong quy hoạch, chuyển hóa di sản thành động lực tăng trưởng mới, thu hút các nguồn lực xã hội cùng tham gia bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Khẳng định tầm nhìn

Theo PGS.TS Đặng Văn Bài - Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, danh nhân Tô Hiến Thành là một trong những nhân vật kiệt xuất lừng lẫy trong chiều dài lịch sử dân tộc. Hầu như các bộ sử mang tính quốc gia đều nhắc đến tên ông, dành cho ông những tình cảm đặc biệt, vừa kính mến vừa trân trọng như một bậc hiền tài của đất nước – người để lại tấm gương sáng về đạo đức cho đời sau. “Đối với Thủ đô Hà Nội, việc phát huy nguồn lực văn hoá giai đoạn mới cần tập trung vào 4 yếu tố chính: con người, di sản văn hóa, sản phẩm văn hoá (du lịch) và hạ tầng văn hóa (không gian sáng tạo). Ở đây, lễ hội đền Văn Hiến nếu có đề án tổ chức, thực hành tốt sẽ có khả năng kiến tạo ra 4 yếu tố cơ bản của nguồn lực văn hóa trên” – PGS.TS Đặng Văn Bài nói.

Chức năng của Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gắn với không gian Thành cổ Ô Diên đến năm 2035, tầm nhìn 2050 tập trung xây dựng Công viên di sản văn hóa danh nhân Tô Hiến Thành. Đây là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu, nghiên cứu phục hồi các di sản văn hóa về vùng đất Ô Diên cổ để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Cùng với đó, khôi phục dòng sông Nhuệ cổ, trước mắt thực hiện hoàn chỉnh dự án kênh tiêu T1, riêng đoạn trên địa bàn Hạ Mỗ gắn thêm chức năng cảnh quan, tổ chức không gian xanh, tổ chức lễ hội đua thuyền. Về dài hạn, xây dựng đập dâng trên sông Hồng để cấp nước cho sông Nhuệ cổ tại khu vực miếu Hàm Rồng, tạo cảnh quan môi trường cho phát triển du lịch.

Quy hoạch cũng nhằm hình thành Công viên chủ đề lịch sử - văn hóa Ô Diên với ý tưởng tổng quan là hình thành bảo tàng mở về hệ sinh thái lịch sử Ô Diên, bao gồm công viên lịch sử trung tâm và các “pha” Công viên Thọ An, Đan Phượng, Đan Trì, Hát Môn và Xuân Đoài. Trong đó, công viên lịch sử trung tâm có hạt nhân cốt lõi gồm đền Văn Hiến, đình Vạn Xuân, miếu Hàm Rồng, chùa Giác Hải, văn chỉ Hạ Mỗ, tôn vinh các nhân vật: Hai Bà Trưng, Lý Nam Đế, Triệu Việt Vương và Tô Hiến Thành.

Quan điểm phát triển của quy hoạch là khẳng định vị thế di sản kép độc đáo. Xã Ô Diên sở hữu di sản văn hóa kép đặc biệt quý hiếm: di sản Cố đô Ô Diên (Nhà nước Vạn Xuân 544 - 602) - nơi khởi nguồn tinh thần độc lập dân tộc và di sản danh nhân Tô Hiến Thành (1102 - 1179) - biểu tượng trung thần tài năng. Đây là nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế di sản bền vững trong bối cảnh đô thị hóa mạnh mẽ của Thủ đô. Nhiệm vụ quy hoạch đề ra tầm nhìn phát triển thích ứng bối cảnh đô thị hóa, đến năm 2030, xã Ô Diên trở thành đô thị đặc thù kinh tế di sản, nơi hội tụ các giá trị văn hóa - lịch sử cổ đô với mô hình phát triển đô thị hiện đại, văn minh, thông minh. Đến 2045 trở thành “Thành phố di sản Cố đô Ô Diên” - trung tâm đô thị văn hóa sáng tạo hàng đầu khu vực Đông Nam Á, với hệ sinh thái kinh tế di sản hoàn chỉnh.

Ông Nguyễn Xuân Việt – cán bộ Phòng Văn hóa – Xã hội xã Ô Diên, người có nhiều năm nghiên cứu và gắn bó với cụm di tích đền Văn Hiến, miếu Hàm Rồng, chùa Hải Giác chia sẻ, sau khi xã niêm yết và thông báo lấy ý kiến cộng đồng về hồ sơ Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Quần thể di tích lịch sử danh nhân Tô Hiến Thành gắn với không gian Thành cổ Ô Diên đến năm 2035, tầm nhìn 2050, người dân rất đồng tình, ủng hộ. “Bà con ai cũng muốn sớm có quy hoạch làm căn cứ bảo tồn, phát huy giá trị di sản của vùng đất cổ Ô Diên” – ông Nguyễn Xuân Việt chia sẻ.