Xu hướng tòa soạn hội tụ phóng viên đa phương tiện

Thông qua nền tảng công nghệ thông tin hiện đại và các thiết bị thông minh cũng như sự đòi hỏi những kỹ năng tổng hợp mới và phẩm chất thích ứng của nhà báo… nhằm đích cuối cùng là phục vụ tốt và hiệu quả hơn công chúng.

Từ xu hướng hội tụ truyền thông

Hiện nay, báo chí đang có xu hướng sự hội tụ “4 trong 1”, là: Kênh (channels), hội thoại (conversation), nội dung (content) và thương mại (commerce). Sự phát triển của báo chí ngày càng gắn với sự bùng nổ công nghệ - thông tin và xu hướng thiết bị di động trong sinh hoạt ngày càng trở thành một phương tiện truyền thông phổ biến và ưu việt.

Các tiến bộ công nghệ và phương tiện truyền thông ảnh hưởng mạnh mẽ đến xu hướng báo chí hội tụ đa phương tiện, đa nền tảng và kỹ năng tác nghiệp của nhà báo.

Cả công chúng và người trong nghề báo cũng ngày càng choáng ngợp và lúng túng trước một rừng thuật ngữ mới đậm mùi công nghệ thời thượng gắn với báo chí hiện đại, như: Multi-media, social media, tòa soạn hội tụ; native apps (ứng dụng cài đặt trên máy di động) và HTML5; Multi-media, Multi-platform (Đa nền tảng); Mobile Media, Mobile Journalism (Báo chí di động); Social Media, Social Journalism (Báo chí xã hội); Data Journalism (Báo chí dữ liệu); Innovative Journalism (Báo chí sáng tạo); Global collaborative journalism (Hợp tác toàn cầu); Digital mega-stories (Siêu tác phẩm báo chí); “Wearables” (Các thiết bị đeo trên người); Artificial Intelligence (Trí tuệ nhân tạo) và gắn với nó là “Chat Bots” (những chương trình máy tính được cài đặt sử dụng trí thông minh nhân tạo để giao tiếp với con người); hoặc “báo chí người máy” (sử dụng phần mềm sản xuất tin và thuật toán báo chí); tin tức dưới dạng video và mạng lưới độc giả...

Công nghệ đã làm lu mờ ranh giới giữa các loại hình báo chí và tạo ra hội tụ tất cả các phương tiện biểu đạt (lời nói, âm nhạc, tiếng động, hình ảnh, màu sắc, bố cục, giao diện trang báo…). Một cơ quan báo hiện đại sẽ có xu hướng cấu trúc lại theo mô hình “tòa soạn hội tụ” truyền thông đa phương tiện.

Tính cạnh tranh báo chí cũng tăng lên. Không chỉ báo chí truyền thống chuyển sang sản xuất tin tức theo định dạng mới, mà còn rất nhiều công ty mới, dịch vụ mới như MSN hay Google và nhiều trang tin độc lập cũng tham gia. Sự xuất hiện của các nền tảng tự xuất bản như Geocities of old hay Wordpress blog ngày nay đã làm giảm bớt những rào cản và giảm tối đa chi phí xuất bản.

Trong bối cảnh đó, sự hình thành các tập đoàn truyền thông, sự xuất hiện các cơ quan báo chí đa loại hình đã trở thành xu hướng không thể đảo ngược. Cơ cấu sản phẩm và loại hình báo chí thay đổi nhanh: Một mặt, báo giấy, tạp chí in ngày càng nhỏ, gọn, mỏng và ngắn hơn; nhưng phải khái quát, ý sâu, câu ngắn, dùng từ chặt, chuẩn mực văn chương và mang đậm dấu ấn văn phong cá nhân.

Mặt khác, báo điện tử lên ngôi, mở rộng phạm vi phục vụ cho nhiều đối tượng và quốc gia và ngày càng đa dạng, với các siêu tác phẩm ứng dụng công nghệ thực tại ảo và thực tại tăng cường, giúp người đọc cảm nhận được sự kiện một cách thật nhất cả về âm thanh, hình ảnh, ngôn ngữ và cảm xúc nhân vật…

Xu hướng hội tụ và đa nền tảng, di động đòi hỏi các báo chí phải có phiên bản thiết kế chuyển đổi linh hoạt (responsive design) qua chữ viết, hình ảnh, video và băng ghi âm đi kèm… cho cả báo in, báo hình, website, máy tính bảng và điện thoại di động, cũng như các thiết bị đeo trên người (wearables) như vòng đeo tay hoặc kính.

Mức độ “đa nền tảng” cũng ngày càng trở nên cao cấp hơn chứ không chỉ đơn giản là việc sử dụng cùng một mật khẩu để truy cập. Nhờ tính năng cá nhân hóa và địa phương hóa, hệ thống có thể “hiểu” nhu cầu người dùng để giới thiệu loại nội dung phù hợp trên mọi nền tảng. Các báo ngày càng gắn kết với mạng xã hội cả về thu nhận, thẩm định và truyền bá thông tin; bán quảng cáo và branded content;

… đến yêu cầu “nhà báo đa phương tiện”

Những xu hướng hội tụ công nghệ và sản phẩm báo chí truyền thông hiện đại trong các “toà soạn hội tụ” ngày càng cần các “nhà báo hội tụ”. Đó là những người đa năng và đa nhiệm, chuyên nghiệp ở tất cả các khâu trong quá trình thực hiện một tác phẩm báo chí, vừa là nhà báo viết, vừa là nhà báo ảnh, biết dựng video, làm infographic, biết sử dụng các thiết bị kỹ thuật đa phương tiện; có phông kiến thức văn hóa - xã hội vững chắc, nắm vững các kỹ năng sử dụng ngôn từ, hình ảnh, title vừa theo chuẩn mực quy định, vừa có phong cách sáng tạo cá nhân đậm nét; liên tục trau dồi, tích luỹ kiến thức chuyên sâu và có thể thực hiện tác nghiệp thành thạo trên nhiều công đoạn với tính độc lập rất cao để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao; năng nổ và có ảnh hưởng xã hội ngày càng sâu, rộng.

Nhà báo trong kỷ nguyên số cần phải biết sử dụng và khai thác triệt để truyền thông xã hội phục vụ cho hoạt động của mình; biết thu hút sự hợp tác và cùng tham gia của công chúng, vừa là chủ thể, lại vừa là khách thể tiếp nhận, xử lý thông tin từ phía công chúng qua các trang mạng xã hội; nhạy bén và thành thạo kỹ năng kỹ năng phát hiện vấn đề, kỹ năng thu thập, khai thác, xử lý, kiểm chứng thông tin, giao tiếp tốt với nguồn tin, đồng nghiệp, với cấp trên và với công chúng.

Phóng viên không chỉ thuần túy đưa tin tức, mà còn bình luận, phân tích, dự báo và đề xuất giải pháp, thể hiện cả quan điểm riêng và cung cấp cơ sở giúp bạn đọc có góc nhìn đa chiều hơn về vấn đề mà mình thông tin. Tính chuyên nghiệp của đội ngũ nhà báo là hạt nhân để xây dựng nên tính chuyên nghiệp của báo chí hiện đại.

Bởi vậy, hiểu về nguyên tắc hội tụ truyền thông đa phương tiện, về sự thay đổi và phối hợp chặt chẽ trong quy trình, tổ chức nội dung tác phẩm, tạo liên kết và hiệu ứng lan tỏa thông tin, chủ động ứng phó với rủi ro truyền thông… ngày càng phải trở thành phẩm chất và yêu cầu chung của cả tập thể lãnh đạo, BTV và PV một tòa soạn hội tụ thời báo chí của cách mạng công nghiệp 4.0.

Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ và sự thay đổi trong xu hướng tiếp nhận thông tin của công chúng, báo chí truyền thông hiện đại sẽ ngày càng đối diện với thách thức về sự khẳng định tính bền vững trong giá trị của thông điệp và tin tức...