Xử phạt người vứt rác bừa bãi qua camera giám sát: hiệu quả đến đâu?

Xả rác bừa bãi là một trong những vấn đề nhức nhối tại Hà Nội, gây ô nhiễm môi trường, làm mất mỹ quan đô thị và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Trước thực trạng này, TP đã và đang triển khai lắp đặt camera giám sát tại các “điểm đen” về rác thải, hy vọng sẽ nâng cao ý thức người dân và tạo cơ sở xử phạt nghiêm minh. Tuy nhiên, hiệu quả của giải pháp công nghệ này vẫn còn là một dấu hỏi lớn.

Kỳ vọng vào giải pháp công nghệ

Hiện nay, hành vi vứt rác bừa bãi tại Hà Nội được quy định rõ trong Nghị định số 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Theo đó, mức phạt tiền cho hành vi vứt, thải, bỏ rác thải trên vỉa hè, lòng đường hoặc vào hệ thống thoát nước thải đô thị có thể lên tới 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với cá nhân, và gấp đôi đối với tổ chức. Ngoài ra, còn có các mức phạt khác cho các hành vi liên quan như vứt tàn thuốc lá không đúng nơi quy định hoặc không phân loại rác tại nguồn.

Mặc dù đã có những quy định cụ thể và mức phạt không hề nhỏ, tình trạng vứt rác bừa bãi vẫn diễn ra khá phổ biến trên nhiều tuyến phố, ngõ hẻm của Hà Nội. Nguyên nhân chính là do việc bắt quả tang và xử lý những người vi phạm trên thực tế gặp rất nhiều khó khăn. Hành vi vứt rác thường xảy ra vào ban đêm hoặc ở những khu vực vắng người, khiến lực lượng chức năng khó có thể giám sát thường xuyên.

Trước thực trạng đó, giải pháp công nghệ mới đang được Hà Nội thí điểm là lắp đặt camera giám sát tại các điểm tập kết rác nhằm xác định và xử phạt những người có hành vi vứt rác không đúng quy định. Phương pháp này được kỳ vọng sẽ tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật và răn đe hành vi vứt rác bừa bãi. Cụ thể, Hà Nội đã lắp camera phạt “nguội” để phát hiện, xử lý nghiêm hành vi đổ trộm rác thải, bỏ rác không đúng nơi quy định tại 4 quận nội thành: Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng.

Tại quận Ba Đình, đến nay, đơn vị này đã hoàn thành lắp đặt mạng lưới camera, đường truyền dẫn tín hiệu giai đoạn 1 với 79 bộ giám sát với mục tiêu kết nối, chia sẻ dữ liệu nhằm kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm, triệt để các hành vi vi phạm về an ninh trật tự, trật tự đô thị, vệ sinh môi trường như đổ trộm rác thải, bỏ rác không đúng giờ, không đúng nơi quy định… trên địa bàn quận. Các hành vi vi phạm sẽ được kết nối, gửi về máy chủ tại công an các phường và sẽ thực hiện xử phạt đối với trường hợp có hành vi vi phạm.

Theo đại diện quận Ba Đình, trong giai đoạn 2, quận sẽ triển khai cảnh báo vi phạm tự động thông qua các camera phục vụ an ninh, trật tự được tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để nhận diện khuôn mặt, biển số xe và giám sát các hành vi vi phạm trật tự, vệ sinh môi trường đồng thời lắp đặt mới 300 camera, huy động 1.000 camera chia sẻ, hỗ trợ hình ảnh vi phạm cho việc xử lý phạt “nguội” giúp lực lượng chức năng xử lý vi phạm nhanh chóng, góp phần nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật của người dân và tạo môi trường sống an toàn, văn minh, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn quận.

Việc lắp đặt camera đã mang lại những tín hiệu tích cực ban đầu khi tình trạng xả rác bừa bãi tại nhiều khu vực giảm đáng kể. Ông Nguyễn Văn Minh, người dân quận Hoàn Kiếm, cho biết: “Người dân khi biết có camera giám sát sẽ ngại xả rác hơn. Một số tuyến phố như Bà Triệu, Phố Huế, Hàng Bông đã ghi nhận lượng rác thải vứt bừa bãi giảm đáng kể so với trước đây”.

Tuy nhiên, bên cạnh hiệu quả bước đầu, phương án này vẫn tồn tại không ít vướng mắc. Một số đối tượng vi phạm lợi dụng các điểm khuất camera hoặc che mặt khi xả rác, khiến lực lượng chức năng khó khăn trong việc truy xuất danh tính.

Vướng mắc thực tế và giải pháp

Mặc dù TP Hà Nội đang tăng cường triển khai lắp đặt hệ thống camera giám sát, xử lý hành vi đổ rác thải bừa bãi, nhưng qua tìm hiểu thực tế, không phải nơi nào cũng đạt được hiệu quả như mong muốn. Thậm chí, ở nhiều khu vực có băng rôn, biển thông báo với nội dung “Cấm xả rác bừa bãi, khu vực có camera giám sát, vi phạm phạt tiền tới 2 triệu đồng” vẫn bị biến thành điểm tập kết rác.

Đại diện nhiều địa phương thừa nhận, hiệu quả việc lắp camera giám sát, xử phạt các trường hợp xả rác bừa bãi còn khá khiêm tốn. Bởi thực tế, không ít trường hợp vi phạm cố tình đổ rác trong đêm để né tránh camera giám sát. Thậm chí, nếu phát hiện người vi phạm qua hệ thống camera, cũng khó xác định để xử lý bởi tại nhiều địa điểm, camera có độ phân giải thấp nên khó nhận dạng khuôn mặt.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, đại diện UBND phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm cho rằng, các đối tượng đổ trộm thải hoặc vứt rác bừa bãi luôn có sự chuẩn bị trước khi hành động như che biển số, mặt đồ kín, đeo khẩu trang che mặt nên ngay cả khi có camera giám sát cũng không dễ để tìm ra danh tính người vi phạm để xử phạt. “Phương án đó chỉ mang tính chất phòng ngừa là chính” – vị đại diện này nhận định.

Trước những bất cập trên, nhiều chuyên gia cho rằng việc lắp camera giám sát cần đi kèm với các giải pháp đồng bộ như hoàn thiện khung pháp lý, ứng dụng công nghệ nhận diện hiện đại hơn và đẩy mạnh tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân. PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường cho rằng, để áp dụng rộng rãi việc phạt “nguội” trong lĩnh vực bảo vệ môi trường thì việc đầu tư các phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ phải được coi là một trong những điều tiên quyết. Bên cạnh đó, cần phải xây dựng cơ sở pháp lý cho việc sử dụng dữ liệu thu được từ các phương tiện, thiết bị kỹ thuật do tổ chức, cá nhân cung cấp (camera an ninh, camera hành trình của các phương tiện giao thông, camera giám sát tại nơi công cộng...) làm căn cứ để phạt "nguội”.

Ngoài ra, các địa phương cũng có thể triển khai những chiến dịch truyền thông xanh nhằm thay đổi thói quen của cộng đồng. Việc kết hợp giữa xử phạt nghiêm khắc và tuyên truyền hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu tình trạng xả rác bừa bãi. Cụ thể, cần đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông, giáo dục về bảo vệ môi trường, khuyến khích người dân phân loại rác tại nguồn, sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường. Bà Phạm Thị Tâm, người dân quận Hai Bà Trưng chia sẻ: "Tôi thấy việc lắp camera cũng tốt, nhưng quan trọng nhất vẫn là ý thức của mỗi người. Mỗi người cần tự giác giữ gìn vệ sinh chung, không xả rác bừa bãi".

Các chuyên gia cho rằng, camera giám sát không phải là “cây đũa thần” để giải quyết triệt để vấn đề rác thải tại Hà Nội. Dù mang lại hiệu quả ban đầu, công nghệ này đang đối mặt với nhiều thách thức từ kỹ thuật, kinh phí đến ý thức cộng đồng. Để môi trường đô thị thực sự sạch đẹp, chính quyền, người dân và công nghệ cần đồng hành chặt chẽ. Chỉ khi đó, những con phố Thủ đô mới phong quang, sạch đẹp dưới ánh sáng của camera.