Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở miền Đông Nam bộ
Đầu năm 1928, ông Nguyễn Xuân Cừ (tức Nguyễn Văn Vĩnh, quê Bắc Ninh, học sinh trường Bưởi) được tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội (TNCMĐCH) cử đến đồn điền cao su Phú Riềng để “vô sản hóa”. Người đầu tiên ông Cừ bắt liên lạc là ông Phạm Văn Phu (1907 - 1967).
|
| Những vị lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945, tại Hà Nội và các tỉnh Bắc Bộ gặp nhau ở Chiến khu Việt Bắc năm 1948. (Từ trái qua là các cụ: Trần Tử Bình, Nguyễn Khang, Trần Quang Huy, Lê Liêm). Ảnh tư liệu do ông Trần Kiến Quốc cung cấp. |
Sau thời gian thử thách, tháng 4/1928, chi bộ Việt Nam TNCMĐCH đầu tiên ở đồn điền Phú Riềng được thành lập gồm 4 hội viên: Phạm Văn Phu, Phan Thu Hồng, Tạ và Hòa. Đây là tổ chức cách mạng có xu hướng Cộng sản đầu tiên ở đồn điền cao su Phú Riềng, do ông Cừ làm Bí thư. Lúc này, thực hiện chủ trương phát triển tổ chức đảng của Trung ương lâm thời Đông Dương Cộng sản Đảng, ông Cừ được đồng chí Ngô Gia Tự chỉ đạo thành lập chi bộ Phú Riềng.
Đêm 28 rạng sáng 29/10/1929, bên bờ Suối Đá trong rừng ở Làng 3, Chi bộ Phú Riềng được thành lập với 6 đảng viên: Cừ, Phu, Tạ, Hồng, Hòa, Doanh. Đây là Chi bộ Cộng sản đầu tiên của miền Đông Nam Bộ do ông Cừ làm Bí thư. Sau khi ra đời, chi bộ bí mật xây dựng nghiệp đoàn công nhân, lập đội thanh niên xích vệ với 40 công nhân vũ trang/làng, ra tờ “Giải thoát”. Đêm 7/11/1929, Chi bộ kết nạp thêm đảng viên Nguyễn Mạnh Hồng. Cuối năm 1929, ông Cừ bị buộc thôi việc, bị Pháp trục xuất về Sài Gòn vì bị nghi làm chính trị. Bí thư chi bộ giao cho ông Phu.
Làm nên “Phú Riềng Đỏ” lịch sửĐến đầu năm 1930, ông Phu cùng chi bộ chỉ đạo công nhân của 10 làng vào rừng cất giấu gạo, muối, cá khô; phân công lực lượng chiếm kho gạo của đồn điền khi nổ ra bãi công; chuẩn bị vũ khí; vận động đồng bào người Thượng bỏ việc làm xâu để trở về buôn làng…, nhằm chuẩn bị cuộc đấu tranh đòi quyền lợi cho công nhân.
Sáng 30/1/1930 (mùng 1 Tết Canh Ngọ), dưới sự lãnh đạo của Bí thư Phạm Văn Phu cùng các đảng viên chi bộ Phú Riềng, 5.000 công nhân đồn điền Phú Riềng kéo đến Dinh chủ sở Soumagnac (Su-ma-nhắc), đưa ra yêu sách: Cấm đánh đập, cấm cúp phạt lương, miễn sưu thuế, không ăn gạo ẩm và mục, trả lương cho nữ công nhân nghỉ đẻ, trả về quê cũ những người hết hạn giao kèo, trả tự do cho những người bị bắt..., nhưng chủ sở làm ngơ.
|
| Người dân xã Thuận Phú, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước, tại bia ghi dấu nơi thành lập Chi bộ Phú Riềng - Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở miền Đông Nam Bộ. Ảnh: Tân Tiến |
Sau khi nghỉ Tết, vào ngày 3/2/1930 (mùng 5 Tết), 5.000 công nhân tiếp tục bãi công. Chủ sở đã lệnh cho bọn cai Tây, lính đàn áp và đánh chết 1 người, bắt cai Lự. Nhân cơ hội này, Chi bộ Phú Riềng chỉ đạo nghiệp đoàn phát động cuộc thị uy trực diện với chủ sở, đòi bồi thường tính mạng người chết, trả tự do cho cai Lự, đuổi tên cai Tây giết người và đưa ra khẩu hiệu: “Chủ sở không chấp nhận yêu sách, quyết không đi làm” rồi bắt 5 lính, thu 7 súng.
Trước tình thế trên, ngày 6/2/1930, đích thân Thống đốc Nam Kỳ chỉ huy xe bọc thép, máy bay cùng 500 lính kéo lên đồn điền Phú Riềng đàn áp. Phát hiện ý đồ địch, Chi bộ đã chỉ đạo công nhân đấu tranh ôn hòa, cuối cùng Thống đốc Nam Kỳ và chủ sở Xu-ma-nhắc phải hứa giải quyết yêu sách của công nhân. Sau sự kiện gây rúng động không những tại Việt Nam mà còn lan sang cả nước Pháp, Bí thư Phu cùng nhiều đảng viên và công nhân bị bắt, bị kết án khổ sai, đày ra Côn Đảo.
Năm 1936, nhờ Mặt trận Bình Dân ở Pháp đấu tranh, ông Phu cùng nhiều tù chính trị được trả tự do. Trở về đất liền, tuy bị quản thúc nhưng ông vẫn hoạt động cách mạng đến cuối năm 1943, bị bắt và bị giam tại Hỏa Lò. Tháng 3/1945, ông Phu cùng hơn 100 đồng chí vượt ngục thành công rồi tham gia lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa vào ngày 19/8/1945 lịch sử tại Hà Nội.
Thủ lĩnh của những người cùng khổ
“Sau Cách mạng tháng 8/1945, cha tôi đổi tên Phạm Văn Phu thành Trần Tử Bình với ý nghĩa sống cuộc đời phong trần, lãng tử, đấu tranh vì sự bình đẳng bác ái. Ngày 20/1/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh kí Sắc lệnh số 112/SL phong hàm thiếu tướng cho cha tôi và các ông Văn Tiến Dũng, Lê Hiến Mai. Cha tôi là một trong 11 vị tướng đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (DCCH). Đến năm 1959, ông được cử làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền nước Việt Nam DCCH tại Trung Quốc và kiêm nhiệm Mông Cổ. Ngày mùng 3 Tết năm 1967, cha tôi mất tại Hà Nội”, ông Trần Kiến Quốc (con trai cụ Trần Tử Bình - PV) hồi tưởng.
|
| Thiếu tướng Trần Tử Bình. Ảnh tư liệu do ông Trần Kiến Quốc cung cấp. |
Cũng theo ông Trần Kiến Quốc, cụ Trần Tử Bình sinh ra và lớn lên trong một gia đình công giáo ở xã Tiêu Động, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Khi thế chiến thứ nhất nổ ra, để có cái ăn, ông nội của ông Quốc phải đăng lính rồi bị đưa sang Pháp làm lính thợ. Vì thế cụ Bình được gửi vào nhà thờ phục dịch cha cố và được học chữ, kinh Thánh. Nhờ sáng dạ, cụ Bình học rất nhanh, được cha cố cho đi nhiều nơi, sau đó được vào học Tiểu chủng viện Hoàng Nguyên - giáo phận Hà Đông.
Năm 1925, cả nước dấy lên phong trào đấu tranh đòi thực dân Pháp thả cụ Phan Bội Châu, sau đó lại nổ ra phong trào để tang cụ Phan Chu Trinh. Nhờ được tiếp xúc với sách báo tiến bộ, giác ngộ tinh thần yêu nước nên ông Bình cầm đầu nhóm chủng sinh của chủng viện ủng hộ hai cụ Phan nên bị đuổi học.
“Gia đình bị “rút phép thông công” - hình phạt nặng của giáo dân, cha mẹ phải bỏ làng ra đi. Giữa ngã ba đường, được ông Tống Văn Trân giác ngộ. Cuối năm 1927, cha tôi xuống tàu vào Nam làm phu cao su đồn điền Phú Riềng. Do biết chữ và thường giúp đỡ mọi người, nên cha tôi được những người cùng khổ xem như thủ lĩnh. Thời đó cuộc sống của phu cao su tại các đồn điền không khác nào “địa ngục trần gian”, bị bóc lột đến tận xương tủy, mỗi cây cao su mọc lên là một người Việt nằm xuống. Cũng trong giai đoạn đó, để thực hiện “vô sản hóa”, tổ chức Việt Nam TNCMĐCH cử hội viên thâm nhập các đồn điền, nhà máy nhằm xây dựng tổ chức cách mạng”, ông Quốc kể lại.
Năm 2020 trở thành huyện về đích NTM đầu tiên của tỉnh Bình Phước
Ông Phan Văn Thắng - Chủ tịch UBND xã Thuận Phú, huyện Đồng Phú cho biết: “Nơi thành lập chi bộ Phú Riềng nằm sát Suối Đá, hiện nay thuộc thôn Thuận Phú 2. Dân số của xã hơn 10.000 người, Đảng bộ xã có 260 đảng viên. Đa phần người dân sống bằng nghề nông (chăn nuôi, trồng trọt) chủ yếu với các loại cây cao su, điều, hồ tiêu. Tuy xã vẫn còn 36 hộ nghèo và 28 hộ cận nghèo, nhưng đời sống của đại bộ phận nhân dân của xã trong những năm gần đây được nâng cao. Thu nhập bình quân tăng lên từ 38 - 40 triệu đồng/người/năm, xã đã hoàn thành 19/19 tiêu chí và đã được công nhận đạt chuẩn xây dựng Nông thôn mới (NTM)”. Còn ông Trần Văn Vinh - Phó Bí thư Huyện ủy - Chủ tịch UBND huyện Đồng Phú, phấn khởi nói: “Địa bàn huyện có 10 xã và 1 thị trấn. Đến thời điểm hiện tại đã có 6 xã về đích Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng NTM. Đảng bộ cùng chính quyền và nhân dân huyện đặt mục tiêu trong năm 2019, có thêm 2 xã đạt chuẩn NTM. Đối với 2 xã còn lại sẽ cán đích NTM vào năm 2020, để huyện Đồng Phú trở thành huyện hoàn thành Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng NTM đầu tiên của tỉnh Bình Phước”. |
