Gia tăng căng thẳng trên thị trường thép
Trong năm qua, mức độ căng thẳng thương mại trên thị trường thép toàn cầu đã tăng đáng kể. Lý do cho điều này là sự gia tăng hiện diện của thép giá rẻ từ Trung Quốc trên thị trường của nhiều quốc gia, điều này đã tác động rất tiêu cực đến hoạt động của các nhà sản xuất thép địa phương.
Tình hình này do nhu cầu thép trong nước tại Trung Quốc trì trệ, chủ yếu là do cuộc khủng hoảng bất động sản đang diễn ra. Điều này buộc các nhà sản xuất Trung Quốc phải tăng xuất khẩu các sản phẩm thép. Do đó, trong nửa đầu năm 2024, sản lượng tăng 24% so với cùng kỳ năm trước – lên 53,4 triệu tấn, trong năm 2023 – tăng 36,2% so với cùng kỳ năm trước, lên 90,3 triệu tấn.
Tình hình trở nên trầm trọng hơn do xu hướng thị trường địa phương. Ví dụ, giá thép trong nước tại Trung Quốc, đặc biệt là thép cuộn cán nóng (HRC), gần đây đã giảm xuống mức có thể cạnh tranh được ở châu Âu, tính đến các mức thuế quan bổ sung.
Sản lượng gang và thép thô của Trung Quốc đều giảm trong tháng 7 do nhu cầu của người dùng cuối suy yếu. Sản lượng được cho là sẽ giảm thêm trong tháng 8 khi giá thép chạm mức thấp nhất trong bảy năm, nhưng sản lượng có khả năng sẽ phục hồi vào đầu tháng 9.
Triển vọng thị trường về nhu cầu thép trong nước vẫn ảm đạm, điều này sẽ tiếp tục gây áp lực lên thị trường thép trong nửa cuối năm 2024. Trung Quốc sản xuất 71,4 triệu tấn gang và 82,94 triệu tấn thép thô trong tháng 7, giảm lần lượt 8% và 9% so với cùng kỳ năm ngoái.
Giá thép Trung Quốc đã giảm kể từ cuối tháng 7, do sản lượng cao, nhu cầu thép giảm, cũng như các đợt bán tháo hoảng loạn của các thương nhân để giải phóng hàng tồn kho thép cây theo tiêu chuẩn cũ.
Nhà phân tích Andriy Glushchenko - Trung tâm GMK cho biết, các công ty thép Trung Quốc có thể chịu lỗ trong một thời gian để không phải cắt giảm sản lượng.
"Họ đang tìm cách tiếp thị sản phẩm của mình. Hy vọng rằng Trung Quốc sẽ tiêu thụ nhiều thép hơn đã không thành hiện thực vì không có biện pháp hiệu quả nào được đưa ra để hỗ trợ xây dựng. Do đó, chúng ta thấy ngày càng nhiều thép từ Trung Quốc được vận chuyển đến các thị trường nước ngoài" - ông Andriy Glushchenko cho hay.
Phản ứng mạnh
Việc tăng lượng thép nhập khẩu từ Trung Quốc dẫn đến thực tế là ngày càng nhiều quốc gia đang cố gắng bảo vệ các nhà sản xuất trong nước bằng cách áp dụng nhiều biện pháp bảo vệ khác nhau. Số lượng cuộc điều tra chống bán phá giá trên toàn thế giới đã tăng từ 5 cuộc vào năm 2023 lên 14 cuộc vào năm 2024 (tính đến đầu tháng 7).
Trong số các quốc gia đã áp dụng hạn chế hoặc đang tiến hành các cuộc điều tra chống bán phá giá đối với các sản phẩm thép của Trung Quốc là: EU, Hoa Kỳ, Canada, Việt Nam, Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Brazil, Thái Lan, Nam Phi, Ả Rập Xê Út và các quốc gia khác. Các thị trường lớn nhất (như EU và Hoa Kỳ) từ lâu đã tự bảo vệ mình một cách có hệ thống khỏi hàng nhập khẩu của Trung Quốc.
Một "tín hiệu" khá quan trọng đối với các nhà xuất khẩu Trung Quốc có thể là quyết định của Việt Nam, nước đã khởi xướng một cuộc điều tra chống bán phá giá sau khi lượng thép nhập khẩu từ Trung Quốc tăng 73% so với cùng kỳ năm trước trong nửa đầu năm. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì xuất khẩu thép của Trung Quốc chủ yếu sang các nước Đông Nam Á, trong đó Việt Nam (6,4 triệu tấn) và Hàn Quốc (4,4 triệu tấn) là những nước dẫn đầu về nhập khẩu trong nửa đầu năm.
Rất có thể những quốc gia hiện đang tiến hành điều tra chống bán phá giá đối với thép Trung Quốc sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt toàn diện. Và các quốc gia như Ấn Độ và một số quốc gia Mỹ Latinh, nơi các nhà sản xuất thép cũng sẽ sớm bắt đầu điều tra thép nhập khẩu của Trung Quốc.
Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội thép Việt Nam Đinh Quốc Thái, do mất cân đối cung cầu, nhiều nhà sản xuất nước ngoài nhất là Trung Quốc tìm mọi cách giải phóng hàng tồn kho bằng cách xuất khẩu cũng như hạ giá để cạnh tranh…
“Theo tính toán của Hiệp hội năm 2023 thép từ Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam chiếm 62%. Đây là điều chúng tôi nhận thấy thép nội địa Việt Nam đối mặt rất lớn nguy cơ mất thị trường trong nước. Trước nguy cơ này, tại thời điểm đó nhiều DN Việt Nam thua lỗ, đối mặt với nguy cơ phá sản” - ông Thái nói.
Bảo vệ doanh nghiệp Việt
Tại diễn đàn phòng vệ thương mại lần thứ nhất với chủ đề “Phòng vệ thương mại: Tăng cường năng lực nội sinh, thúc đẩy tăng trưởng bền vững” được tổ chức mới đây, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (PVTM) Trịnh Anh Tuấn cho biết, trong bối cảnh hội nhập kinh tế với nhiều biến động như hiện nay, các công cụ PVTM như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ được sử dụng hợp lý, theo đúng quy định pháp luật, phù hợp với các cam kết quốc tế đang góp phần hỗ trợ các ngành sản xuất trong nước phát triển bền vững.
Việc xử lý một cách phù hợp các cuộc điều tra PVTM của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng đã giúp cho nhiều ngành, nhiều doanh nghiệp tránh được rủi ro và tác động tiêu cực của các biện pháp PVTM mà thị trường xuất khẩu áp dụng, từ đó giúp các doanh nghiệp giữ được thị trường và ngày càng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Với ngành thép - một trong những ngành đối mặt với nhiều vụ việc PVTM, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội thép Việt Nam Đinh Quốc Thái cho biết, tính đến tháng 8/2024, ngành thép đã đối mặt với 78 vụ điều tra PVTM, chiếm 30% số vụ việc PVTM liên quan tới các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Điều đó cho thấy các nước vận dụng rất nhiều các biện pháp PVTM để bảo vệ thị trường sở tại. Hiện, Hoa Kỳ là quốc gia áp dụng nhiều biện pháp PVTM đối với thép của Việt Nam nhất.
Trong những năm vừa qua, nhờ có các biện pháp phòng vệ thương mại, ngành thép Việt Nam đã có cơ hội phát triển, đủ sức cạnh tranh công bằng với hàng nhập khẩu trên thị trường trong nước. Đồng thời, Hiệp hội Thép Việt Nam và các doanh nghiệp thép đã từng bước chuyên nghiệp hóa, đáp ứng các yêu cầu của cơ quan điều tra các nước.
Cùng với sự chuẩn bị kỹ càng trong nội tại doanh nghiệp, nhiều vụ việc đã có được kết quả đáng ghi nhận. Ngành thép cũng đã xây dựng được chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ thép cán nóng, thép cán nguội, thép mạ, đủ năng lực để mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác.
Các chuyên gia trong ngành nhìn nhận, trong tương lai gần, không có dấu hiệu nào cho thấy căng thẳng thương mại thép toàn cầu sẽ giảm xuống. Rõ ràng, trong vòng một năm, những nỗ lực của nhiều quốc gia sẽ khiến dòng hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào các thị trường khu vực cụ thể bắt đầu giảm. Tuy nhiên, điều này sẽ không đủ để giá thế giới tăng lên mức có thể chấp nhận được.
Tình hình này nhấn mạnh nhu cầu tìm ra chiến lược phát triển và hợp tác cân bằng hơn ở cấp độ quốc tế, đặc biệt là trong bối cảnh quá trình chuyển đổi xanh phức tạp và tốn kém trong ngành thép.
