Tọa đàm trực tuyến “Tìm giải pháp giảm thiểu các vi phạm trong công tác tu bổ di tích”

Về vấn đề này, ông Trương Minh Tiến - Phó Giám đốc Sở VH&TT Hà Nội thông tin thêm:
Việc sử dụng những loại vật liệu mới trong tu bổ di tích, theo tôi đây là vấn đề khoa học. Chắc chắn các bộ, ngành liên quan đã tính đến chuyện này. Nhưng hiện tại, chưa có hướng dẫn chính thức thức từ Bộ Văn hóa.
Cụ thể: Khi muốn thay 1 cột đình gỗ lim đã hư hỏng bằng vật liệu bê tông có được không? Hiện chưa có hướng dẫn chính thức, nhưng chúng ta phải dựa trên nguyên tắc tôn trọng yếu tố gốc của di tích để tìm loại vật liệu thay thế cho phù hợp.

Về phía địa phương, ông Vũ Hồng Hải - Phó Trưởng phòng Văn hóa & Thông tin huyện Phúc Thọ chia sẻ về những vướng mắc, khó khăn trong công tác vận động bảo tồn di tích

Huyện Phúc Thọ thường xuyên mời lãnh đạo Sở, ngành; đại diện  ban quản lý di tích, cũng như các chuyên viên, chuyên gia đầu ngành về địa phương tuyên truyền, tập huấn về bảo tồn, duy tu di tích. Quá trình tuyên truyền được thực hiện thường xuyên, thậm chí được ghi hình, ghi âm gửi cho từng cơ sở.

Cho đến nay, người dân huyện Phúc Thọ đã chủ động xin phép cơ quan chính quyền để trùng tu, tu bổ các di tích trên địa bàn. Việc người dân có nguyện vọng trùng tu di tích là điều tích cực, tuy nhiên quá trình thực hiện và hướng dẫn thực hiện hiệu quả, đúng theo luật di sản cũng như các chế tài liên quan là câu chuyện dài.

Ông Vũ Hồng Hải trao đổi tại buổi tọa đàm.

Một số di tích từ kháng chiến chống Mỹ được trưng dụng làm trường học, nhà kho, nơi ở quân đội… bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Cho đến nay, qua thời gian dài, việc tìm cơ sở để trùng tu đúng và hiệu quả những di tích này cũng rất khó khăn.

Bên cạnh đó, công tác cán bộ  bao gồm điều chuyển, điều phối cán bộ văn hóa vẫn còn vấn đề. Từ năm 2007 cho đến nay, sự phát triển kinh tế xã hội ngày càng tăng, công tác cán bộ ngày càng hoàn thiện. 100% công chức văn hóa tại cơ sở là đại học , tuy nhiên, việc điều chuyển điều phối còn chồng chéo, dẫn đến nhận thức về di tích, di sản của một số bộ phần còn chưa đầy đủ.

Bên cạnh đó, phòng Văn hóa & Thông tin còn triển khai nhiều công tác khác như quản lý nhà nước về văn hóa, kinh doanh dịch vụ, xuất bản, báo chí… Bảo tồn di sản chỉ là một phần nhỏ. Trong khi đó biên chế ngày càng ít, ở cấp xã chỉ có 1 công chức xã hội văn hóa chủ yếu là do Ban quản lý di tích (BQL) chịu trách nhiệm. Mỗi di tích được xếp hạng đều có BQL tuy nhiên hầu hết là các vị trí kiêm nhiệm, còn lại là tự nguyện từ người dân cơ sở, chứ không có chế độ.

Kinh phí dành cho tu bổ di tích là xã hội hóa, hồ sơ tu bổ cần sự cấp phép từ các cấp.Do đó, cũng cần sự phối hợp, hướng dẫn chu đáo từ các bộ ban ngành, nhà đầu tư và chính quyền địa phương. Tôi đề xuất nhà nước bổ sung cơ chế hỗ trợ kinh phí lập hồ sơ thiết kế báo cáo kinh tế kỹ thuật ở các dự án tu bổ di tích bằng nguồn vốn xã hội hóa để công tác triển khai được hiệu quả hơn".

Tôi nghĩ 2 năm trở lại đây, trên các phương tiện thông tin đại chúng đã đưa nhiều thông tin liên quan tới những sai phạm ở chùa Trăm Gian hay chùa Hương, nhưn suy cho cùng TP Hà Nội đã có những cố gắng trong vấn đề bảo tồn di sản, điển hình như việc TP đã ban hành nhiều văn bản có tính pháp lý, cụ thể và tương thích với việc phát triển và bảo tồn di tích. Bởi vậy, Hà Nội được báo chí quốc tế mệnh danh là Thủ đô của di sản, Hà Nội có 5.922 di sản, 1.000 di tích được xếp hạng di tích quốc gia. Trong đó, Hà Nội có di sản Kiến trúc lịch sử Hoàng thành Thăng Long được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Có thể nói, trong thời qua, Hà Nội thực sự rất quan tâm tới việc đầu tư bảo tồn di sản. Điển hình như từ năm 2010 - 2012, ngân sách cũng như từ nguồn huy động xã hội hóa cho bảo tồn di sản đã đạt 2.950 tỷ đồng. Trong năm 2013, ngân sách TP và nguồn vốn huy động xã hội hóa cho bảo tồn di sản đạt 830 tỷ đồng. Trong thời gian quan, Thủ đô đã thực hiện việc bảo tồn cho 1.475 di tích.

Trường hợp vi phạm di tích như chùa Hương, chùa Trăm Gian, chùa Khúc Thủy, đình Lương Xá… chỉ là một trong những điểm nhỏ trong tổng thể các di sản của Thủ đô, điều đó chưa thể làm mất đi giá trị của di sản Thủ đô. Tuy nhiên, đối với việc bảo tồn di sản văn hóa, TP Hà Nội cũng cần có sự quan tâm đặc biệt. Nhất là trong việc lựa chọn phương thức bảo tồn.

Như vụ việc bê tông hóa đình Lương Xá, huyện Ứng Hòa, việc bảo tồn theo hướng xây mới di tích bằng kết cấu bê tông thực sự đã vi phạm Luật Di sản văn hóa liên quan đến công tác bảo vệ và phát huy giá trị của di tích, di sản. Tôi cho rằng, việc bảo tồn những di tích, di sản lâu năm đã xuống cấp là rất cần thiết, song chính quyền các cấp cần lựa chọn những phương thức phù hợp và tương thích với di tích, di sản văn hóa đó để trùng tu, tu bổ, chứ không nên đơn giản hóa bằng việc bê tông hóa những di tích văn hóa. Chính quyền địa phương cần sự tham gia ý kiến của người dân sở tại, đặc biệt là tham khảo ý kiến các chuyên gia để có giải pháp khi tu bổ di tích, di sản đảm bảo các điều kiện cần thiết để còn nguyên gốc.

Ngoài ra, quá trình tu bổ di tích, di sản phải được triển khai dưới sự giám sát thường xuyên và nghiêm ngặt của tư vấn giám sát và cộng đồng cư dân nơi có di tích cũng như chính quyền địa phương.