AI và cơn khát "điện sạch"
Kinhtedothi - Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng các trung tâm dữ liệu. Điều đó đi kèm với một "cơn khát" năng lượng điện khổng lồ trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Bài toán cấp thiết đặt ra là làm thế nào để đáp ứng nhu cầu điện năng và hạ tầng phân tán của AI mà không làm gia tăng phát thải carbon, không đi ngược các mục tiêu bền vững mà Chính phủ và DN đã cam kết? Làm sao để cuộc cách mạng số mới có thể song hành hài hòa cùng cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường và an ninh năng lượng?
Bài 1: Sức nóng của AI
Chưa bao giờ, chưa khi nào trí tuệ nhân tạo (AI) lại phát triển vũ bão như hiện nay. Việt Nam dù “đi sau” nhưng chắc chắn sẽ không “về sau” trong cuộc đua marathon toàn cầu về AI khi chỉ trong thời gian ngắn, công nghệ AI đã hiện diện trong mọi lĩnh vực của đời sống, từ các ứng dụng dịch thuật, trợ lý ảo, công cụ tìm kiếm đến giải pháp trong ngành y tế, giáo dục, giải trí... Sự lan tỏa mạnh mẽ này cho thấy AI không chỉ là xu hướng công nghệ mà còn là yếu tố gắn liền với quá trình chuyển đổi số ở Việt Nam.
Trung tâm Dữ liệu An Khánh tại xã An Khánh (TP Hà Nội) dự kiến vận hành giai đoạn 1 từ quý II/2026 và đến năm 2030 nâng cấp thành siêu trung tâm dữ liệu (hyperscale data center) thứ hai của Viettel.
Việt Nam “đi sau” nhưng không “về sau”
Hồi tháng 8/2025, các chuyên gia từ Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến Hàn Quốc (KAIST) công bố thành công trong việc phát triển công nghệ AI để chẩn đoán và điều trị ung thư. Kết quả đáng ngạc nhiên là Lunit Insight - nền tảng AI này có khả năng chẩn đoán ung thư phổi và vú, là hai loại ung thư có tỷ lệ mắc cao nhất hiện nay, với độ chính xác lên đến 97-99% mà không cần sự can thiệp của bác sĩ chẩn đoán hình ảnh. Công nghệ này đã được triển khai tại hơn 10.000 cơ sở y tế trên 65 quốc gia, tính đến cuối tháng 7/2025.
Đây chỉ là một trong hàng ngàn ứng dụng AI đã và đang được phát triển thành công trong lĩnh vực tế. Không chỉ giúp phát hiện sớm ung thư thực tế AI còn hỗ trợ chẩn đoán hình ảnh, dự đoán nguy cơ bệnh tim và phân tích dữ liệu gen. Công cụ AI của Google Health đạt độ chính xác ngang ngửa, thậm chí vượt bác sĩ chuyên khoa trong một số tình huống chẩn đoán bệnh lý.
Tesla, Waymo (Google) và các hãng lớn trên thế giới cũng đang phát triển xe tự hành với mức độ tự động ngày càng cao. AI giúp xử lý hình ảnh, nhận diện vật thể, phân tích hành vi giao thông và đưa ra quyết định tức thì, hứa hẹn thay đổi toàn diện ngành vận tải. Hay như sự ra đời của ChatGPT và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đánh dấu bước nhảy vọt về khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên...
Không chỉ là công nghệ cao siêu, AI đã và đang len lỏi vào đời sống hàng ngày của mỗi người dân. Siri, Alexa, Google Assistant sử dụng AI để nhận diện giọng nói, hiểu ngôn ngữ và thực hiện yêu cầu như tra cứu thông tin, điều khiển thiết bị thông minh… Trên các nền tảng mạng xã hội và giải trí, AI được dùng để cá nhân hóa nội dung trên TikTok, YouTube, Facebook… từ đề xuất video, hiển thị quảng cáo đến phát hiện nội dung vi phạm. Netflix dùng AI để dự đoán sở thích và gợi ý phim phù hợp. Các sàn TMĐT như Shopee, Lazada, Amazon đều ứng dụng AI trong cá nhân hóa đề xuất sản phẩm, chatbot hỗ trợ khách hàng, và phân tích hành vi mua sắm.
Xếp hạng các ứng dụng AI được dùng nhiều tại Việt Nam theo khảo sát của Decision Lab.
Tại Việt Nam, công nghệ AI đang từng bước khẳng định vai trò mạnh mẽ trong đời sống kinh tế – xã hội. Báo cáo Thị trường AI tiêu dùng Việt Nam 2025 do Decision Lab công bố mới đây (ngày 19/8) cho thấy, Việt Nam là thị trường có độ cởi mở cao với AI, khi có đến 78% người tham gia khảo sát sử dụng AI trong 3 tháng qua, và mỗi người sử dụng khoảng 2 công cụ.
Cần biết rằng, Việt Nam đã ban hành Chiến lược AI lần đầu tiên vào năm 2021, nhưng AI là lĩnh vực có tốc độ phát triển vũ bão vì thế vào cuối năm 2025 “chúng ta sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI…” - Bộ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định. Liên quan tới dự Luật AI, trao đổi với báo Kinh tế & Đô thị, TS Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tin tưởng: “Việc Việt Nam sắp ban hành Luật AI vào cuối năm 2025 là một bước ngoặt quan trọng, hứa hẹn tác động tích cực tới các nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghệ. Trước hết, luật này sẽ tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng, ổn định cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI. Như chúng tôi biết, Việt Nam sẽ trở thành một trong số rất ít quốc gia trên thế giới có khung pháp lý toàn diện về AI. Điều này gửi đi thông điệp mạnh mẽ về cam kết của Nhà nước đối với công nghệ AI, giúp nhà đầu tư an tâm hơn khi rót vốn vào Việt Nam vì biết rằng quyền lợi và nghĩa vụ của họ đã được luật định minh bạch”.
Trước đó, tại Hội thảo khoa học: “Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - Tác động và ứng phó chính sách” tháng 9/2025, người đứng đầu Bộ Khoa học & Công nghệ từng chia sẻ: “Chính phủ sẽ chi tiêu nhiều hơn cho AI, Quỹ Đổi mới công nghệ Natif của Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ dành ít nhất 40% để hỗ trợ ứng dụng AI, cấp vouchers cho DN vừa và nhỏ sử dụng AI Việt Nam. Thị trường trong nước là "cái nôi" để tạo ra các DN AI Việt Nam”.
Đáng nói là Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã xác định mục tiêu đến năm 2030 đưa Việt Nam thuộc nhóm 3 nước dẫn đầu Đông Nam Á, nhóm 50 nước đứng đầu thế giới về năng lực cạnh tranh số và chỉ số phát triển Chính phủ điện tử; nhóm 3 nước dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển AI, trung tâm phát triển một số ngành, lĩnh vực công nghiệp công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Tối thiểu có 5 DN công nghệ số ngang tầm các nước tiên tiến.
Trên nền tảng cơ chế, chính sách vô cùng vững chắc đó, nhiều DN Việt đã và đang mạnh tay đầu tư cho AI, đơn cử FPT, Viettel, VinGroup, VNG đã chi hàng trăm tỷ đồng vào nghiên cứu và ứng dụng AI. AI cung cấp nền tảng trợ lý ảo, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và tổng đài thông minh cho hàng ngàn doanh nghiệp Việt. Các nền tảng học trực tuyến như: FUNiX, Hocmai, Vuihoc, Edmicro tích cực ứng dụng AI để cá nhân hóa lộ trình học, hỗ trợ học sinh và giảng viên. AI còn được tích hợp vào các bài kiểm tra, hệ thống học tập thích ứng và phân tích dữ liệu người học.
Các startup AI cũng đặc biệt nở rộ các năm gần đây. Báo cáo do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia NIC vào tháng 4/2025 xác nhận Việt Nam có số startup AI tạo sinh chiếm 27% tổng dự án ở khu vực ASEAN. Họ huy động được 780 triệu USD năm 2024, xếp thứ hai khu vực sau Singapore. Lĩnh vực này được kỳ vọng trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững tại Việt Nam, với quy mô đóng góp dự kiến đạt 120-130 tỷ USD năm 2040.
Một góc Trung tâm Dữ liệu An Khánh tại xã An Khánh (TP Hà Nội).
Cuộc “di cư” của siêu trung tâm dữ liệu quốc tế
Các nhà đầu tư quốc tế không ngừng tìm đến những thị trường quy mô và nhiều tiềm năng như Việt Nam, nơi được dự báo có tổng giá trị thị trường AI đạt 65 tỷ USD vào năm 2035, theo Deloitte. Trong đó, 30 tỷ USD đến từ phân khúc ứng dụng, 10 tỷ USD từ nền tảng và 25 tỷ USD từ cơ sở hạ tầng. Và trọng tâm đầu tư hiện đang dịch chuyển sang phân khúc hạ tầng, với tâm điểm tập trung vào trung tâm dữ liệu, tạo nền tảng quyết định khả năng sẵn sàng về AI của mỗi quốc gia, khu vực.
Có thể nói AI đang thúc đẩy một cuộc dịch chuyển địa lý mạnh mẽ trong đầu tư hạ tầng số, mở ra cơ hội phát triển các trung tâm dữ liệu quy mô lớn. Thực tế này được rất nhiều chuyên gia tham dự Hội nghị Đổi mới sáng tạo – Innovation Day 2025 hồi tháng 9/2025 tại Hà Nội khẳng định. Và Việt Nam đang trở thành điểm đến dấp dẫn của các siêu trung tâm dữ liệu (hyperscale data center) quốc tế. “Rất nhanh thôi, chỉ trong 5 năm tới” - Tổng giám đốc Schneider Electric khu vực Đông Á XingJian Pang tin tưởng. Và thực tế đã chứng minh trên bản đồ công nghệ thế giới, hàng loạt trung tâm xử lý dữ liệu đã dịch chuyển về các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Bên trong Trung tâm dữ liệu VNPT IDC Hòa Lạc tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc.
TS Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ & Môi trường của Quốc hội trong cuộc trả lời phỏng vấn Báo Kinh tế & Đô thị cũng ghi nhận: “Việt Nam đang nổi lên như một thị trường trung tâm dữ liệu hấp dẫn hàng đầu khu vực”. Theo Cushman & Wakefield, tỷ suất sinh lời (yield on cost) của đầu tư trung tâm dữ liệu tại Việt Nam đạt 17,5 - 18,8%, cao thứ hai Đông Nam Á chỉ sau Singapore. Nửa đầu năm 2025 đã chứng kiến bùng nổ các dự án trung tâm dữ liệu quy mô lớn và siêu quy mô tại Việt Nam.
Nguyên nhân trước hết, theo TS Trần Văn Khải là do lợi thế chi phí và chính sách. Chi phí phát triển trung tâm dữ liệu ở Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất châu Á (trung bình ~6,9 triệu USD cho 1 MW, so với 10,1 triệu USD của mức trung bình khu vực). Giá đất và nhân công rẻ giúp giảm chi phí vận hành, trong khi Chính phủ đã cho phép sở hữu nước ngoài 100% trong lĩnh vực trung tâm dữ liệu (nhờ Luật Viễn thông sửa đổi hiệu lực 7/2024), mở toang cánh cửa cho các “đại bàng” công nghệ vào đầu tư. Đồng thời, nhu cầu chuyển đổi số, điện toán đám mây, AI, IoT trong nước tăng trưởng nhanh tạo thị trường màu mỡ cho các trung tâm dữ liệu mới.
Bên cạnh đó, việc Singapore hạn chế mở rộng trung tâm dữ liệu do thiếu đất và “điện sạch” đã tạo ra dịch chuyển luồng đầu tư trong khu vực. Việt Nam đang được nhìn nhận là điểm đến tiếp theo thay thế Singapore nhờ quỹ đất dồi dào và tiềm năng “điện sạch” lớn để phát triển các trung tâm dữ liệu xanh. Phó Tổng giám đốc bộ phận Năng lượng và Cơ sở hạ tầng VinaCapital Trần Thanh Hải cho biết chi phí đất, nhân công rẻ và trữ lượng năng lượng tái tạo lớn giúp Việt Nam đặc biệt hấp dẫn các nhà đầu tư hyperscale data center. Thậm chí, các nhà đầu tư Mỹ và khu vực đang chạy đua vào Việt Nam. VinaCapital đặt mục tiêu thu hút được ít nhất một siêu trung tâm dữ liệu về Việt Nam.
Đáng chú ý, hiệu ứng lan tỏa sẽ rất mạnh mẽ. Kinh nghiệm Thái Lan cho thấy sau khi Google công bố xây dựng trung tâm dữ liệu 1 tỷ USD tại nước này, hàng loạt “đại gia” công nghệ khác như: TikTok và Microsoft lập tức nối gót. Do đó, nếu Việt Nam sớm chào đón 1 - 2 dự án siêu trung tâm dữ liệu đầu tiên, thì “đất lành chim đậu”, trong vòng 3 năm có thể hội tụ đủ các tên tuổi lớn nhất của ngành. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đều đã có lộ trình mở rộng sang Việt Nam, thể hiện qua việc nhiều đoàn khảo sát đã sang nước ta, kế hoạch đầu tư cũng được công bố hoặc rò rỉ.
Thông tin đang chú ý từ giới đầu tư là cuối tháng 8 vừa qua, IPTP Networks - Tập đoàn viễn thông và hạ tầng toàn cầu, đã khởi động dự án Trung tâm Dữ liệu AI (AIDC DeCenter) với tổng vốn đầu tư 200 triệu USD tại Khu công nghệ cao Đà Nẵng, dự kiến khởi công vào tháng 3/2026. Cùng với sự đảm bảo về điện sạc, môi trường pháp lý cho AI, chúng ta hy vọng tiếp theo đây sẽ là Microsoft, Google vào Việt Nam mở trung tâm dữ liệu.
“Tôi cho rằng đây là xu hướng tất yếu trong 5 năm tới, phù hợp với định hướng đưa Việt Nam thành trung tâm dữ liệu mới của châu Á. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, chúng ta cũng phải nhanh chóng chuẩn bị hạ tầng và nhân lực nhằm đón đầu làn sóng đầu tư này” - TS Trần Văn Khải khuyến nghị.
“Sếu đầu đàn” không đứng ngoài cuộc
Không đứng ngoài cuộc đua, các “sếu đầu đàn” công nghệ của Việt Nam cũng liên tiếp công bố các dự án trung tâm dữ liệu mới dành cho AI.
Theo đó, ngày 19/8, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội Viettel khởi công xây dựng Trung tâm Dữ liệu An Khánh và Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Viettel. Trong đó, Trung tâm Dữ liệu An Khánh tại xã An Khánh, Hà Nội được xây dựng trên diện tích 1,9 ha, tổng vốn đầu tư 17.500 tỷ đồng, dự kiến giai đoạn một vận hành từ quý II/2026 và đến 2030 nâng cấp thành siêu trung tâm dữ liệu (hyperscale data center) thứ hai của Viettel.
Trước đó, tháng 4/2024, Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội (Viettel) khai trương Trung tâm dữ liệu Viettel Hoà Lạc với công suất 30MW, triển khai các công nghệ mới nhất để xây dựng trung tâm dữ liệu xanh. Đây là trung tâm dữ liệu đầu tiên của Việt Nam được thiết kế công suất cao, gấp 2 lần mức trung bình, nhằm đáp ứng xu thế phát triển của AI với yêu cầu về các con chip hiệu năng cao, gia tăng khả năng tính toán.
Trung tâm dữ liệu Viettel Hòa Lạc tương đương một siêu trung tâm dữ liệu của thế giới, nắm giữ nhiều chứng chỉ xanh như: tiêu chuẩn về quản lý năng lượng, tiêu chuẩn về quản lý tác động môi trường, tiêu chuẩn về quản lý vệ sinh lao động. Đây cũng là trung tâm dữ liệu đầu tiên cam kết hướng tới sử dụng năng lượng tái tạo để đáp ứng 30% lượng điện tiêu thụ.
Chỉ số hiệu quả năng lượng - COP đạt trên 6.0, cao hơn so với các Chiller (hệ thống làm mát) khác hơn 40%; chỉ số tiêu thụ điện cho thiết bị IT - PuE đạt 1.4 – 1.45, thấp hơn các DC hiện có ở Việt Nam là 12%. HSBC cũng đã chứng nhận Trung tâm dữ liệu Viettel Hòa Lạc đủ điều kiện nhận tín dụng Xanh.
Phía Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), ngày 25/10/2023 cũng khai trương Trung tâm dữ liệu (IDC) thứ 8 tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc. VNPT hiện là một trong 4 nhà cung cấp IDC đạt tiêu chuẩn Uptime TCCF. Khác với tiêu chuẩn uptime Tier Certification Design Documents (TCDD) chỉ có giá trị 2 năm, Uptime TCCF là chứng chỉ được cấp 1 lần, có giá trị vĩnh viễn, đầu tư đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, được chuyên gia của Uptime trực tiếp kiểm tra, đánh giá hệ thống, với tiêu chuẩn Uptime Tier III.
Tổng Giám đốc Tập đoàn VNPT Huỳnh Quang Liêm cho biết, cùng với IDC Hòa Lạc, hiện VNPT đang sở hữu 8 trung tâm dữ liệu hiện diện tại các tỉnh, thành phố lớn gồm: Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh. Tất cả các Trung tâm này đều đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn khắt khe trong nước và quốc tế. Trong đó IDC Hòa Lạc là lớn nhất và hiện đại nhất, có khả năng cung cấp các dịch vụ dữ liệu cao cấp nhất Việt Nam, sẵn sàng đáp ứng yêu cầu mang tính "may đo" của mọi phân khúc khách hàng trong nước và quốc tế. Được biết, tháng 8/2025, VNPT đã ký hợp tác với 2 đối tác Hàn Quốc để chuẩn bị xây dựng siêu trung tâm dữ liệu tại Việt Nam. Trong khi đó, Trung tâm dữ liệu CMC Hyperscale DC của Tập đoàn CMC dự kiến khởi công năm 2026 tại TP Hồ Chí Minh với quy mô đầu tư 250 triệu USD.
Một DN công nghệ dẫn đầu khác của Việt Nam là Tập đoàn FPT cũng vừa đưa vào vận hành trung tâm dữ liệu tại Khu công nghệ cao TP Hồ Chí Minh, đóng vai trò là hạ tầng trọng yếu phục vụ các nền tảng AI. Trả lời phỏng vấn báo Kinh tế & Đô thị, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty FPT Telecom International (FTI), Tập đoàn FPT Trần Hải Dương cho biết: “Trong 5 năm tới, hệ sinh thái trung tâm dữ liệu Fornix của FPT sẽ mở rộng tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và một đến hai địa điểm chiến lược mới, với tổng quy mô dự kiến đạt khoảng 80 -100 MW IT load (tổng tất cả DC Fornix). Ở mức công suất này, chúng tôi có thể phục vụ tương đương 13.000 - 15.000 racks (tuỳ mật độ 6-8 kW/rack), đồng thời bố trí các cụm chuyên dụng cho AI và sẵn sàng các phương án liquid/immersion cooling”.
Chia sẻ về việc triển khai Trung tâm Dữ liệu AI tại Đà Nẵng, Tổng Giám đốc IPTP Networks toàn cầu Vladimir Kangin khẳng định, dự án không chỉ là một trung tâm dữ liệu, mà là hệ sinh thái hạ tầng số quốc tế đầu tiên đặt nền móng tại Việt Nam. Mục tiêu của AIDC DeCenter là kiến tạo một hạ tầng an toàn, hiệu năng và bền vững, đủ sức đáp ứng những bài toán điện toán khắt khe nhất của kỷ nguyên AI và blockchain. Còn FPT đưa ra cam kết đưa Fornix trở thành nền tảng hạ tầng số xanh, tin cậy cho doanh nghiệp và Chính phủ, tiến tới matching 100% điện tái tạo vào năm 2030 và nâng dần mục tiêu 24/7 carbon-free trong giai đoạn sau.
Có thể thấy tham vọng rõ rệt của các “sếu đầu đàn” khi hướng tới mục tiêu trở thành Digital Hub của khu vực, hiện thực hoá khát vọng chuyển đổi số quốc gia. Nhưng cao hơn cả, xa hơn cả, các DN còn muốn hình thành các siêu trung tâm dữ liệu xanh tại Việt Nam, bởi dự báo trong thập niên tới, mức tăng trưởng tiêu thụ điện của các trung tâm dữ liệu phục vụ AI có thể chiếm tới 1/10 tổng mức tăng nhu cầu điện toàn cầu, theo báo cáo mới nhất của Tập đoàn BP. Nếu không cân bằng được mục tiêu phát triển kinh tế số với bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu thì các trung tâm dữ liệu sẽ trở thành gánh nặng của tương lai...
(Còn nữa)
