Apple khó sản xuất iPhone tại Mỹ

Apple nhận tối hậu thư từ ông Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump tuần trước tiếp tục gây áp lực với Apple khi yêu cầu “ông lớn” công nghệ phải bắt đầu sản xuất chiếc điện thoại thông minh iPhone tại Mỹ, hoặc phải chịu mức thuế ít nhất 25% đối với các iPhone sản xuất ở nước ngoài.

Tối hậu thư trên là động thái mới nhất của người đứng đầu Nhà Trắng trong nỗ lực kéo dài suốt một thập kỷ qua nhằm buộc gã khổng lồ công nghệ này chuyển chuỗi cung ứng về Mỹ. Trong lần tranh cử đầu tiên vào năm 2016, ông Trump từng hứa với cử tri sẽ khiến "Apple bắt đầu sản xuất máy tính và các thứ chết tiệt của họ ở đất nước này thay vì các quốc gia khác".

Nhưng thay vì đưa hoạt động sản xuất về Mỹ, Apple lại chuyển việc sản xuất từ Trung Quốc sang các quốc gia khác ở châu Á như Ấn Độ, Thái Lan. Hiện tại hầu như không có gì được sản xuất tại Mỹ và ước tính khoảng 80% số iPhone vẫn được sản xuất tại Trung Quốc, nơi Apple đã đầu tư hàng chục tỷ USD vào các nhà máy quy mô lớn, dựa vào mạng lưới nhà cung ứng địa phương rộng khắp.

Để ứng phó với căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc, Giám đốc điều hành (CEO) Apple Tim Cook đầu tháng này cho biết, phần lớn iPhone bán ra tại Mỹ trong quý II/2025 sẽ được sản xuất tại Ấn Độ. Tuy nhiên, giải pháp này vẫn chưa thuyết phục được Tổng thống Trump. Bởi lẽ, hồi hương sản xuất sản phẩm như iPhone là một trong những kỳ vọng của chính quyền Tổng thống Trump khi công bố thuế đối ứng đầu tháng 4. "Hàng triệu con người vặn những con ốc nhỏ để lắp iPhone - kiểu công việc như thế sẽ quay trở lại nước Mỹ" - Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick nói với đài CBS hôm 6/4.

Trên thực tế, không phải Apple chưa từng thử sản xuất tại Mỹ. Apple cũng từng gặp rắc rối khi bắt đầu lắp ráp máy tính Mac tại Mỹ năm 2013. Công ty đã phải tạm ngừng sản xuất khi công nhân rời dây chuyền vào cuối ca làm việc mà chưa có người thay thế. Họ cũng gặp khó khăn khi tìm nhà cung cấp có thể sản xuất đủ số lượng ốc vít tùy chỉnh nhỏ bé. Dù năm 2019, CEO Tim Cook từng đưa ông Trump tham quan nhà máy tại tiểu bang Texas của Mỹ. Tuy nhiên, nhãn mới nhất trên chiếc Mac Pro trị giá 7.000 USD được lắp ráp tại đó lại ghi rõ sản phẩm có nguồn gốc từ Thái Lan.

Khó khả thi

Các phân tích hiện nay đều cho thấy việc sản xuất iPhone tại Mỹ là bài toán kinh tế khó giải, cả về chi phí, thời gian và hạ tầng lao động. Nguyên nhân đầu tiên là chi phí. Việc đưa dây chuyền sản xuất iPhone về Mỹ sẽ khiến giá thành sản phẩm tăng vọt. Các nhà phân tích ước tính, một chiếc iPhone hiện có giá khoảng 1.200 USD nếu được sản xuất tại Trung Quốc, sẽ tăng lên khoảng 1.500 USD do ảnh hưởng thuế quan. Nhưng nếu toàn bộ quá trình sản xuất được chuyển về Mỹ, mức giá có thể đội lên ít nhất 2.000 USD và thậm chí chạm ngưỡng 3.500 USD, tức đắt gấp 3 lần.

Một trong những thách thức lớn khác đối với Apple là mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu mà hãng đã dày công xây dựng trong hàng thập kỷ. Từ những năm 1990, Tim Cook - khi đó còn là cộng sự của nhà sáng lập Steve Jobs - đã theo đuổi chiến lược “sản xuất tinh gọn”, tối ưu chi phí và quy mô thông qua việc hợp tác với các nhà máy tại Trung Quốc. Do đó, sẽ mất nhiều năm và tốn hàng tỷ USD để thiết lập các nhà máy mới tại Mỹ. Cộng thêm chi phí đầu vào, giá iPhone có thể tăng gấp 3 lần, đe dọa doanh số dòng sản phẩm chủ lực từng mang về 201 tỷ USD doanh thu cho Apple trong năm tài chính gần nhất.

Trong một hội thảo tại Trung Quốc năm 2017, CEO Tim Cook từng bày tỏ nghi ngờ rằng Mỹ liệu có đủ lao động sở hữu tay nghề kỹ thuật cần thiết để thực hiện những công việc tỉ mỉ, lặp đi lặp lại. “Tại Mỹ, nếu tổ chức một cuộc họp với các kỹ sư chế tạo khuôn mẫu, tôi không chắc có thể lấp đầy một căn phòng” - ông Cook nói.

Trong tương lai xa, việc chuyển sản xuất về Mỹ được đánh giá còn nan giải hơn khi nhu cầu iPhone dài hạn có thể giảm giữa bối cảnh trật tự thị trường bị xáo trộn bởi sự trỗi dậy nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI). Việc AI ngày càng tinh vi có thể tạo ra một làn sóng thiết bị mới không cần chạm tay hay màn hình, từ đó làm giảm nhu cầu đối với điện thoại thông minh. "Nhiều khả năng bạn sẽ không cần đến một chiếc iPhone trong vòng 10 năm nữa, nghe có vẻ điên rồ đấy", Phó Chủ tịch Cấp cao phụ trách Mảng Dịch vụ Apple Eddy Cue phát biểu tại một phiên tòa đầu tháng này.

Trong bối cảnh đó, Apple dường như đang ưu tiên đầu tư vào những công nghệ tương lai hơn là nỗ lực đảo ngược dây chuyền sản xuất vốn đã tối ưu hóa tại châu Á. Kế hoạch chi 500 tỷ USD và tuyển 20.000 lao động tại Mỹ mà Apple công bố hồi tháng 2 năm nay chủ yếu tập trung vào các trung tâm dữ liệu phục vụ AI, hoàn toàn không liên quan đến sản xuất iPhone.

Chính vì vậy, nhà phân tích Dan Ives của Wedbush Securities khẳng định "ý tưởng sản xuất iPhone tại Mỹ là điều không tưởng". Vị chuyên gia cho rằng việc chuyển đổi này nếu có, cũng phải tới năm 2028 mới có thể bắt đầu.

Ấn Độ sẽ tiếp tục là phao cứu sinh của Apple

Thực tế, Apple đã bắt đầu chuyển một phần dây chuyền sản xuất sang Ấn Độ như một chiến lược giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Quốc gia Nam Á này có lực lượng lao động trẻ, sử dụng tiếng Anh, và chính phủ tích cực hỗ trợ phát triển sản xuất thông qua các sáng kiến ưu đãi chiến lược như Chương trình khuyến khích liên kết sản xuất PLI (Production Linked Incentive).

Ông Ajay Srivastava, người sáng lập tổ chức Sáng kiến Nghiên cứu Thương mại Toàn cầu (GTRI), phân tích: “Tại Ấn Độ, công nhân lắp ráp chỉ nhận khoảng 230 USD/tháng, trong khi ở bang California của Mỹ, chi phí lao động có thể lên tới 2.900 USD/tháng. Như vậy, chi phí lắp ráp mỗi chiếc iPhone sẽ tăng từ 30 USD lên khoảng 390 USD. Lợi nhuận của Apple trên mỗi thiết bị sẽ giảm từ 450 USD xuống còn khoảng 60 USD, trừ khi công ty tăng giá bán để bù đắp chi phí”.

Apple hiểu rõ điều đó. Vì vậy, bất chấp rủi ro từ thuế quan Mỹ, hãng vẫn đặt cược vào Ấn Độ. CEO Tim Cook từng xác nhận rằng phần lớn iPhone bán ra tại Mỹ trong quý II/2025 được sản xuất tại Ấn Độ, còn thiết bị lắp ráp tại Trung Quốc sẽ phục vụ các thị trường khác. “Ngay cả khi bị đánh thuế 25%, iPhone sản xuất ở Ấn Độ vẫn rẻ hơn rất nhiều so với sản phẩm lắp ráp tại Mỹ” - một báo cáo nội bộ của Apple cho biết.

Theo ước tính của Counterpoint Research, khoảng 20% iPhone nhập khẩu vào Mỹ có nguồn gốc từ Ấn Độ, chủ yếu từ các nhà máy của Foxconn và Tata tại TP Chennai.

Ngoài ra, Ấn Độ đang trở thành một thị trường hàng đầu của iPhone. Trong quý I/2025, doanh số của Apple tại Ấn Độ ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng tới 23%, giúp hãng lọt top 5 nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn tại quốc gia Nam Á này.