Ba rào cản lớn khiến AI chưa thể bứt phá trong tòa soạn báo chí Việt Nam

Phiên thảo luận thu hút sự tham gia của các nhà báo, chuyên gia công nghệ và đông đảo độc giả quan tâm đến chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí - truyền thông.

Những vấn đề đặt ra 

Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển truyền thông (IPS) Nguyễn Quang Đồng cho biết, hơn 60% cơ quan báo chí được khảo sát đã sử dụng các công cụ AI như ChatGPT, Gemini, Copilot… trong các khâu sản xuất nội dung, từ gợi ý, chỉnh sửa, tổng hợp thông tin. Tuy nhiên, cách ứng dụng hiện nay còn manh mún, thiếu tầm nhìn chiến lược, chủ yếu vận hành theo kiểu tự phát, cá nhân hóa.

Ông Nguyễn Quang Đồng đã chỉ ra ba vấn đề lớn đang tác động đến hiệu quả ứng dụng AI của các cơ quan báo chí Việt Nam:

Đặt sai trọng tâm: Dường như các cơ quan báo chí Việt Nam đang đặt trọng tâm vào sản xuất nội dung thay vì tập trung vào bài toán mô hình kinh doanh, hiểu độc giả và tạo nguồn thu. Trong khi đó, các tổ chức báo chí quốc tế lớn đã đầu tư vào AI để giải quyết các vấn đề kinh doanh, thu hút và giữ chân độc giả.

Thiếu chiến lược tổng thể: Việc ứng dụng AI còn mang tính tự phát, ở cấp độ cá nhân hoặc phòng ban, chứ chưa phải ở cấp độ tổ chức. Rất ít tòa soạn có chính sách nội bộ chính thức về việc sử dụng AI, điều này tiềm ẩn rủi ro lớn về tin giả và mất uy tín.

Thiếu hụt nguồn lực: Bao gồm cả tài chính và nhân sự am hiểu AI. Việc thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu hành vi độc giả để cá nhân hóa nội dung cũng là một thách thức lớn.

Cần có chiến lược tiếp cận AI 

Để giải quyết những thách thức này, ông Đồng đề xuất các cơ quan báo chí cần tiếp cận AI một cách tổng thể và có chiến lược.

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, AI cần được xem xét để thu hút và giữ chân độc giả, tạo ra nguồn thu mới trong bối cảnh quảng cáo truyền thống sụt giảm và lưu lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm chuyển dịch sang AI. Ông lấy dẫn chứng mô hình của The Globe and Mail (Canada), cho rằng việc sử dụng mô hình AI do họ thiết lập để đánh giá giá trị nội dung, tự động hóa cá nhân hóa, và tối ưu hóa paywall, đã mang lại kết quả ấn tượng về doanh thu và số lượng đăng ký mới.

Ông Đồng cho rằng chiến lược tổng thể cấp tòa soạn là rất cần thiết đối với các cơ quan báo chí trong việc áp dụng AI. Các tòa soạn cần có chiến lược ứng dụng tổng thể, chiến lược đầu tư công nghệ, và chính sách nội bộ rõ ràng.

Cuối cùng ông cũng cho rằng việc quản lý rủi ro và đạo đức trong việc sử dụng AI cũng là điều rất cần thiết. Ông Đồng nhấn mạnh sự cần thiết của việc Hội Nhà báo Việt Nam ban hành một bộ quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm chung cho toàn ngành.

Lấy con người và giá trị báo chí làm trung tâm 

Chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, Tổng Giám đốc, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam Đào Quang Bính cho biết, tòa soạn đã phát triển thành công công cụ AI riêng mang tên Askonomy, được đào tạo hoàn toàn bằng dữ liệu nội bộ, giúp dịch bài nhanh, chính xác, giảm tải cho biên tập viên và kiểm soát chặt nội dung. Askonomy hiện đã tích hợp vào hệ thống CMS, có thể xử lý nội dung tốc độ cao, đọc hiểu văn bản đạt độ chính xác 95% chỉ sau 7 giây. Ngoài ra, Tạp chí Kinh tế Việt Nam còn phát triển nền tảng Asko Platform, mở ra hướng đi riêng cho các mô hình tòa soạn tự chủ công nghệ.

Những chia sẻ tại diễn đàn cho thấy, AI đang mở ra cơ hội lớn cho báo chí nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về quản trị, đạo đức nghề nghiệp và mô hình kinh doanh. Chuyển đổi số thành công không chỉ là áp dụng công nghệ, mà phải là một chiến lược toàn diện, lấy con người và giá trị báo chí làm trung tâm.

Trong bối cảnh độc giả thay đổi hành vi tiếp cận thông tin, mô hình kinh doanh báo chí cần được định hình lại. AI có thể là cánh tay nối dài nhưng trung tâm vẫn phải là giá trị cốt lõi của nghề báo: độ tin cậy, tính xác thực và bản lĩnh chính trị vững vàng.