Bài 2: Từ một chủ trương đúng mở ra trang sử di dân

Theo dòng lịch sử, sau năm 1975, Nghị quyết 24 của Ban Chấp hành Đảng Cộng sản Việt Nam (Khóa III) tiếp đến là Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ IV và Hội nghị Trung ương 2 (Khóa IV) bàn về nông nghiệp đã khẳng định việc phân bố lại lao động và dân cư trên địa bàn cả nước, xây dựng các vùng kinh tế mới để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và bảo vệ thành quả cách mạng là nhiệm vụ chiến lược trong giai đoạn mới.

Với tầm nhìn chiến lược về phân bố lại dân cư và phát triển kinh tế, TP Hà Nội đã nhanh chóng xúc tiến kế hoạch lịch sử. Khởi đầu là cuộc khảo sát vào ngày 4/11/1975, do đoàn công tác của Ban Kinh tế mới Hà Nội, đứng đầu là ông Trần Duy Dương, thực hiện tại tỉnh Tuyên Đức và Lâm Đồng. Chỉ trong vòng hơn một tháng, Thường vụ Thành ủy đã ra Thông báo 154-TB/ĐBHN (17/12/1975), chính thức quyết định xây dựng vùng kinh tế mới Hà Nội tại địa bàn Tây Nguyên.

Sự quyết tâm được cụ thể hóa trong cuộc họp Thường vụ Thành ủy Hà Nội ngày 17/1/1976, khi TP quyết định mở cuộc vận động Nhân dân Thủ đô đi xây dựng vùng kinh tế mới, đồng thời thảo luận và đề ra các chính sách tổ chức chi tiết. Đến tháng 2/1976, Đoàn cán bộ tiền trạm 106 người đã lên đường vào Lâm Đồng, chính thức đặt những viên gạch đầu tiên, chuẩn bị cho cuộc di dân và lập nghiệp quy mô lớn, biến quyết sách thành hành động thực tiễn trên vùng đất Nam Ban, Lán Tranh.

Để biến quyết tâm thành hiện thực, Đoàn quy hoạch Hà Nội đã nhận được sự hỗ trợ nhiệt thành, không quản ngại của chính quyền địa phương, điển hình là Chủ tịch tỉnh Lâm Đồng Lê Thứ cùng Phó Chủ tịch Chế Đặng, Nguyễn Xuân Du. Các vị lãnh đạo này đã trực tiếp lội rừng hướng dẫn khảo sát vùng Nam Ban, đồng thời kịp thời giải quyết những nhu cầu cấp thiết ban đầu: cho vay tiền, chuyển xưởng cưa từ Đà Lạt về để chế biến gỗ xây nhà và tạm cấp lương thực khô, giúp các hộ mới vào nhanh chóng ổn định.

Với tinh thần chỉ đạo quyết liệt của Thường vụ Thành ủy Hà Nội là “vừa quy hoạch, vừa xây dựng, vừa khai hoang sản xuất thử, không chờ đợi có đủ điều kiện rồi mới làm”, công tác chuẩn bị đón lao động tiền trạm được triển khai khẩn trương.

Đỉnh điểm là hội nghị liên tịch vào ngày 16/3/1976, với sự tham dự của ông Đỗ Quang Thắng (Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Lâm Đồng), Lê Thứ (Chủ tịch tỉnh Lâm Đồng). Về phía Hà Nội có ông Trần Duy Dương (đại diện Ban Thường vụ Thành ủy, Thường trực Ủy ban Hành chính TP Hà Nội) và ông Nguyễn Xuân Bảy (Thành ủy viên, Trưởng ban kiến thiết vùng kinh tế mới) và một số cán bộ phụ trách các ngành của hai địa phương đã cùng nhau bàn bạc, thống nhất chủ trương, phương hướng và mục tiêu chiến lược, đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng.

Biên bản làm việc lịch sử giữa chính quyền Hà Nội và Lâm Đồng đã xác định rõ mục tiêu kép và tầm nhìn toàn diện cho vùng kinh tế mới. Thứ nhất, về chiến lược quốc gia, việc khai hoang này nhằm thực hiện một bước phân công lại lao động xã hội, khai thác khả năng đất đai, phát triển kinh tế, làm giàu cho Tổ quốc và góp phần xây dựng lực lượng cách mạng, bảo vệ đất nước. Thứ hai, về mặt dân sinh, phải đảm bảo đời sống lâu dài cho Nhân dân cả hai địa phương thông qua việc xây dựng nhà ở, làm đường và chăm lo đời sống để người lao động yên tâm sản xuất.

Hai tiểu vùng Nam Ban (nay là xã Nam Ban Lâm Hà) và Lán Tranh (nay là xã Tân Hà Lâm Hà) có tổng diện tích 42.600 hecta được giao cho Hà Nội quản lý toàn diện, với quyết tâm xây dựng nền kinh tế nông, lâm, công nghiệp và dịch vụ phát triển toàn diện, cân bằng giữa các thành phần kinh tế (quốc doanh, tập thể, hộ gia đình). Để hiện thực hóa mục tiêu này, Thành đoàn Hà Nội được giao trách nhiệm phát huy tinh thần xung kích của tuổi trẻ, vận động 2.662 cán bộ, đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt thành lập 8 Tổng đội lao động tiền trạm, đi tiên phong xây dựng quê hương mới.

Cuộc khai phá lịch sử tại Nam Ban được mở màn bằng sự xung kích của tuổi trẻ Thủ đô. Ngày 29/3/1976, Tổng đội Thanh niên tiền trạm Gia Lâm với 125 đội viên đã dũng cảm xuất quân, trở thành đơn vị tiên phong đặt chân lên vùng đất Nam Ban. Nối tiếp sau đó, các Tổng đội mang tên những khu phố thân thuộc của Hà Nội như Từ Liêm, Đông Anh, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Gia Lâm… cũng lần lượt có mặt, đánh dấu sự hiện diện sâu rộng của người Hà Nội trên vùng đất mới theo quy hoạch.

Cùng lúc đó, công tác xây dựng bộ máy lãnh đạo vùng kinh tế mới được khẩn trương tiến hành: ngày 22/5/1976, Thường vụ Thành ủy Hà Nội quyết định thành lập Ban Chấp hành Đảng bộ vùng Kinh tế mới Hà Nội ở Lâm Đồng do ông Nguyễn Xuân Bảy làm Bí thư Đảng ủy. Cuối năm 1977, ông Vũ Hoa Mỹ (thời điểm đó đang là Bí thư Huyện ủy Từ Liêm, TP Hà Nội) vào thay, tiếp tục giữ vai trò Bí thư Đảng ủy, kiêm Trưởng Ban xây dựng vùng kinh tế mới.

Sự trưởng thành của phong trào được khẳng định qua Đại hội Đảng bộ vùng lần thứ nhất (ngày 1-2/8/1977) nơi đại hội đã bầu Ban Chấp hành gồm 25 đại biểu và đánh giá cao những đóng góp xuất sắc của các tổng đội lao động tiền trạm trong việc đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của vùng kinh tế mới.

Theo đánh giá sâu sắc của ông Phan Hữu Giản, xây dựng vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng là minh chứng rõ nét cho chủ trương hoàn toàn đúng đắn và quyết tâm phi thường của những người con Thủ đô. Đoàn di dân mang theo “hào khí Thăng Long”, không chỉ đơn thuần đi “kiếm sống” mà còn xác định rõ đây là “nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới”. Mục tiêu cốt lõi là song hành giữa sản xuất và chiến đấu, thiết lập một căn cứ vững chắc vừa phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vừa đảm bảo an ninh quốc phòng, bảo vệ thành quả cách mạng và biến vùng đất hoang vu ban đầu thành quê hương mới phát triển về mọi mặt.

Sự khởi đầu vững chắc này đã đặt nền móng cho quá trình phát triển, xây dựng và bảo vệ quê hương mới sau này.