Bài 3: Vượt qua gian khó, kiến tạo những thành công, truyền cảm hứng cho hàng triệu người dân

Chỉ trong vỏn vẹn hai năm đầu tiên (1976 - 1978), với tinh thần thép của những người con Thủ đô, chủ yếu là lực lượng thanh niên tiền trạm mang tên các khu phố Hà Nội, vùng kinh tế mới đã tạo nên những thành quả bước đầu, đặt nền móng vững chắc trên vùng đất mới. Bằng sự quyết tâm cao độ, họ không chỉ nhanh chóng ổn định đời sống cho gần 1.000 hộ dân bằng việc xây dựng hơn 21.500 m2 nhà ở (tương đương gần 1.000 ngôi nhà) cùng hệ thống giếng nước, vệ sinh cơ bản, mà còn dồn sức vào sản xuất.

Hơn 1.900 hecta đất được khai hoang cơ giới, cho ra 4.300 tấn lương thực quy thóc ban đầu. Cùng lúc đó, hệ thống hạ tầng được thiết lập thần tốc: 271 km đường giao thông và cầu cống được mở mới, kết nối các khu vực. Hoạt động văn hóa, y tế, giáo dục được song song xây dựng, cùng với lực lượng dân quân tự vệ 1.570 người sẵn sàng bảo vệ thành quả lao động, sản xuất cũng như giữ vững ổn định an ninh quốc phòng.

Dù phải đối diện với sự hy sinh do Fulro sát hại hay những hiểm nguy từ tai nạn lao động và sốt rét ác tính, ý chí kiên cường bám trụ của người dân Hà Nội đã biến quyết tâm lịch sử thành hành động thực tiễn, định hình nên diện mạo ban đầu của vùng kinh tế mới đầy hứa hẹn.

Theo ông Phan Hữu Giản (sinh năm 1944, quê quán tại Từ Liêm, TP Hà Nội - nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, nguyên Trưởng ban Dân vận tỉnh Lâm Đồng - nguyên Bí thư Ðoàn Thanh niên cộng sản, nguyên Bí thư Đảng ủy vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng khóa IV, năm 1986-1987...), để có được những thành công bước đầu là nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng và trách nhiệm rõ ràng từ Hà Nội và sự tiếp nhận, giúp đỡ từ tỉnh Lâm Đồng. Cùng với đó là lực lượng nòng cốt bao gồm thanh niên, trí thức, cán bộ kỹ thuật và giáo viên... đã được huy động để đến xây dựng vùng đất mới. Việc thành lập các tổ chức Đảng bộ và Đoàn thanh niên tại chỗ đã tạo nên sự ổn định, giúp vùng kinh tế mới Hà Nội tránh được mọi tiêu cực và sự đổ vỡ như những địa phương khác. Sự quyết tâm “đi là phải thành công” đã mang lại niềm tự hào cho Nhân dân Thủ đô, tạo ra một thành tựu phát triển toàn diện hiếm có vào thời điểm đó, thể hiện trọn vẹn vai trò và trách nhiệm của Hà Nội trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn đầu sau giải phóng.

Sau giai đoạn khai phá thần tốc, vùng kinh tế mới bước vào kỷ nguyên hệ thống hóa và phát triển bền vững. Cuối năm 1978, mô hình tổ chức được chuyển đổi mạnh mẽ: hai đơn vị kinh tế xương sống là nông trường quốc doanh số 3 (Lán Tranh) và số 4 (Nam Ban) ra đời, song song với việc thành lập bốn hợp tác xã nông lâm nghiệp (mang tên các khu phố cũ: Từ Liêm, Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì) thay thế các Tổng đội thanh niên. Nhiều hộ gia đình từng bước ổn định cuộc sống và “có của ăn của để”, tạo tiền đề cho phát triển lâu dài trên quê hương mới.

Những tấm gương nổi bật như gia đình ông Trần Văn Kha, Trần Văn Mùi ở Hợp tác xã Thanh Trì; gia đình ông Trần Ngọc Đồng, Trần Ngọc Liên, Lê Văn Chất, Trần Ngọc Bào, Lê Văn Đông ở hợp tác xã Đông Anh; gia đình ông Nguyễn Thanh Tầm, Nguyễn Văn Vững ở Hợp tác xã Gia Lâm; gia đình cụ Đào Khoan ở hợp tác xã Từ Liêm…

Tuy nhiên, quá trình này cũng không thiếu những thách thức, đỉnh điểm là giai đoạn thiếu đói lương thực tại Lán Tranh - Tân Hà (1979-1980). Nhờ sự chi viện kịp thời 50 tấn gạo từ TP Hà Nội và sự quan tâm đặc biệt của Trung ương, điển hình là chuyến thăm của Tổng Bí thư Lê Duẩn (7/6/1980), niềm tin và tinh thần của người dân được củng cố. Từ đó, tiểu vùng Tân Hà - Lán Tranh đã từng bước khẳng định được bước đi ngày càng vững chắc của mình.

Song song với củng cố kinh tế, bộ máy hành chính được hoàn thiện với việc thành lập UBND thị trấn nông trường Nam Ban (1981), đưa công tác quản lý đi vào ổn định. Vai trò lãnh đạo của Đảng bộ vùng kinh tế mới được khẳng định vững chắc qua các kỳ Đại hội (lần II, III, IV), với các thế hệ Bí thư như Vũ Hoa Mỹ, Nguyễn Văn Đức và Phan Hữu Giản đã đảm bảo sự chỉ đạo xuyên suốt, tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển toàn diện của toàn vùng.

Trước thời điểm bàn giao cho tỉnh Lâm Đồng quản lý toàn diện vào năm 1987, vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng đã ghi vào lịch sử những con số biết nói, minh chứng cho sự thành công vượt trội của một chủ trương chiến lược, được Trung ương đánh giá cao và được sự quan tâm sâu sắc với những chuyến viếng thăm và chỉ đạo sát sao của các lãnh đạo Trung ương và TP Hà Nội.

Về dân cư, vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng đã vận động và giữ chân thành công 5.124 hộ với gần 24 nghìn nhân khẩu an cư lạc nghiệp, với tỷ lệ bỏ về chỉ 5% – một thành quả đáng nể. Trên diện tích 42.536 hecta đất khai hoang, người dân đã xây dựng được một nền tảng vật chất đồ sộ: 5.712 căn nhà kiên cố với 141.329 m2, 276 km đường nội bộ, hệ thống điện, cầu cống và 1.288 giếng nước phục vụ sinh hoạt.

Thành quả sản xuất là điểm sáng với tổng sản lượng 28 nghìn tấn lương thực, cùng với việc hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp chiến lược: 643 hecta cà phê và 282 hecta chè. Để quản lý và phát triển kinh tế, một hệ thống kinh tế đa dạng và vững mạnh đã được thiết lập, bao gồm 3 nông trường quốc doanh, 1 công ty cà phê chè, 1 lâm trường và 13 hợp tác xã, cùng nhiều xí nghiệp công nghiệp, xây dựng và thương nghiệp.

Cuối cùng, sự quan tâm đến an sinh xã hội được thể hiện rõ qua hệ thống giáo dục và y tế phát triển đồng bộ, với 2 phòng viện (70 giường) và 16 trường học các cấp, đảm bảo cứ 4,3 người dân có 1 học sinh - một tỷ lệ ấn tượng cho vùng kinh tế mới. Tổng thể, vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh, trở thành kiểu mẫu tiêu biểu cho công cuộc phân bố lại lao động và xây dựng đất nước.

Mặc dù những bước chân tiên phong của đội thanh niên tiền trạm đã bắt đầu từ tháng 3/1976, nhưng Ban lãnh đạo vùng kinh tế mới Hà Nội tại Lâm Đồng đã chọn ngày 10/10 - ngày Giải phóng Thủ đô Hà Nội - làm ngày thành lập chính thức hàng năm của vùng. Đây không chỉ là một cột mốc dễ nhớ, mà còn là hành động tri ân sâu sắc quê hương “chôn nhau cắt rốn”, nơi đã mạnh mẽ phát động phong trào lập nghiệp lịch sử.

Sau 10 năm tồn tại, vùng kinh tế mới này được đánh giá là một thành công vang dội, hoàn thành xuất sắc chủ trương chiến lược của quốc gia về phân bố lại lao động và dân cư. Sự thành công trong việc tổ chức vận động và xây dựng một khu kinh tế trù phú ở Nam Tây Nguyên đã biến mô hình này trở thành một kiểu mẫu điển hình, mở đường và truyền cảm hứng cho nhiều địa phương khác trên cả nước nghiên cứu và nhân rộng.