Tiếp tục Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, chiều 20/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Ưu tiên cho doanh nghiệp trong nước
Đồng tình xây dựng dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) nhận định, đây là một dự án đầu tư rất lớn, có tầm quan trọng đối với sự phát triển lâu dài và ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực phát triển của đất nước. Do đó, cần phải được đánh giá rất kỹ, với góc nhìn đa chiều để lựa chọn được phương án phù hợp nhất.
Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam phải đảm nhận chức năng vận tải lưỡng dụng cả hành khách và hàng hóa. Nếu không vận tải hàng hóa thì sẽ không giải quyết được nút thắt về logistics, không đáp ứng được nhu cầu vận tải hàng hóa dọc hành lang kinh tế Bắc - Nam và không liên vận với hệ thống đường sắt quốc tế.
Việc đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam phải thực hiện theo phương thức chuyển giao công nghệ để làm chủ quá trình đầu tư và phát triển ngành công nghiệp đường sắt trong nước.
Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường dẫn chứng bài học kinh nghiệm từ 2 tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội (Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội) và tuyến Bến Thành - Suối Tiên (TP Hồ Chí Minh), do nhà thầu nước ngoài thi công trọn gói, khi điều kiện không đáp ứng là nhà thầu nước ngoài dừng dự án và yêu cầu xử phạt thời gian chờ đợi. Thêm vào đó, quá trình vận hành, sửa chữa thay thế sẽ lệ thuộc mãi mãi vào nhà cung cấp nước ngoài.
“Nếu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam tiếp tục đấu thầu chọn nhà cung cấp nước ngoài như đã làm với các tuyến đường sắt đô thị không chỉ rủi ro về thời gian chưa biết khi nào hoàn thành, vốn có thể đội lên bao nhiêu chưa biết và nguy hại hơn sẽ lệ thuộc mãi mãi vào các nhà cung cấp nước ngoài” - đại biểu Hoàng Văn Cường nêu quan điểm.
Theo đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh), đường sắt tốc độ cao được nhiều quốc gia đưa vào sử dụng từ hàng chục năm nay, mang lại thuận tiện cho người dân cũng như khách du lịch, nhà đầu tư quốc tế.
Nhấn mạnh cần thiết của việc xây dựng đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng, đây là phương tiện giao thông tốc độ cao nên yêu cầu về kỹ thuật rất nghiêm ngặt, không vì chi phí hay nguồn thu mà không tập trung cho vấn đề này. Đây là dự án đầu tư rất lớn với số tiền hơn 67 tỷ USD nên phải huy động vốn trong nước và sử dụng vốn vay ưu đãi nước ngoài, hạn chế sử dụng ODA. Trong đó, chi phí xây lắp khoảng 50% tổng số vốn đầu tư, nên chúng ta cần sử dụng vật liệu trong nước hoặc huy động các doanh nghiệp trong nước có năng lực chuyên môn để tham gia dự án.
Bảo đảm tính đúng, tính đủ, phù hợp với công nghệ, quy mô đầu tư dự án
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng đã giải trình nhiều nhóm ý kiến về hình thức đầu tư và lựa chọn phương án đầu tư; sơ bộ tổng mức đầu tư, cũng như các ý kiến về nguồn vốn, khả năng cân đối vốn, đánh giá tác động nợ công của dự án này.
Theo Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng, về hình thức đầu tư, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế của 27 dự án đầu tư trong lĩnh vực đường sắt theo phương thức đối tác công - tư (PPP) cho thấy đầu tư theo phương thức PPP không có hiệu quả hơn đầu tư công; việc chuyển rủi ro sang khu vực tư nhân là không hiệu quả.
Một số quốc gia đầu tư theo phương thức PPP nhưng không thành công, phải quốc hữu hóa hoặc phải nâng mức hỗ trợ của nhà nước đối với các dự án PPP lên rất cao. Một số dự án áp dụng phương thức PPP nhưng phạm vi đầu tư chủ yếu là các khu thương mại, nhà ga trung tâm hoặc đầu tư phương tiện khai thác một số đoạn tuyến hiệu quả.
Từ kinh nghiệm quốc tế, bối cảnh của đất nước, để bảo đảm triển khai thành công dự án mang tầm chiến lược quốc gia, Chính phủ đề xuất đầu tư dự án theo hình thức đầu tư công, phù hợp với Kết luận của Bộ Chính trị.
Liên quan phương án đầu tư, do vai trò quan trọng của tuyến đường sắt tốc độ cao, cụ thể hóa Kết luận của Bộ Chính trị, quy hoạch tổng thể quốc gia thực hiện đầu tư toàn tuyến. Phương án này tạo ra áp lực về nguồn vốn đầu tư, đòi hỏi sự quyết liệt trong thực hiện; tuy nhiên, phương án này phát huy ngay hiệu quả tổng thể dự án, thu hút được hành khách đi lại trên tất cả các cung đoạn ngay khi đưa vào khai thác, hiệu quả kinh tế cao hơn phương án phân kỳ đầu tư. Phương án đầu tư toàn tuyến đã được Bộ Chính trị thống nhất.
Về sơ bộ tổng mức đầu tư của dự án là 67,34 tỷ USD, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng khẳng định, tổng mức đầu tư này được tính theo quy định của pháp luật về xây dựng và các điều kiện kinh tế vĩ mô tại thời điểm hiện nay. Tuy nhiên, do dự án thực hiện trong thời gian dài (khoảng trên 10 năm) nên tổng mức đầu tư có thể biến động do ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan (thiên tai, sự cố môi trường, địch họa, hỏa hoạn và các yếu tố bất khả kháng khác) hoặc yếu tố chủ quan (thay đổi quy hoạch, chính sách, chỉ số giá,...).
Trong giai đoạn lập Báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ tiếp tục rà soát, tính toán tổng mức đầu tư dự án bảo đảm tính đúng, tính đủ, phù hợp với công nghệ, quy mô đầu tư dự án.
“Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam có suất đầu tư khoảng 43,7 triệu USD/km. So với các nước trên thế giới, đây là mức trung bình khi quy đổi về thời điểm năm 2024. Việc so sánh suất đầu tư giữa các dự án cũng chỉ mang tính tương đối do phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: công nghệ, điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn, quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật, khả năng nội địa hóa” - Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng nêu quan điểm.
