Bảo mật dữ liệu – trụ cột an ninh quốc gia trong kỷ nguyên số
Kinhtedothi – Trong kỷ nguyên số, dữ liệu là tài sản chiến lược quốc gia, bảo mật dữ liệu chính là bảo vệ chủ quyền. Đây là quan điểm chung được các chuyên gia, nhà quản lý đưa ra tại tọa đàm “Bảo mật dữ liệu và an ninh mạng trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” do Báo Nhân Dân tổ chức chiều 25/9.
Nguy cơ hiện hữu trong không gian số
Phát biểu khai mạc, Phó Tổng Biên tập Báo Nhân Dân Phan Văn Hùng nhấn mạnh, trong tiến trình chuyển đổi số, dữ liệu là tài nguyên đặc biệt, gắn liền với chủ quyền quốc gia. Cùng với sự bùng nổ của công nghệ, nguy cơ mất an toàn thông tin ngày càng tinh vi, phức tạp. Báo chí, trong đó có Báo Nhân Dân, có trách nhiệm đồng hành cùng cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp để nâng cao nhận thức cộng đồng, cảnh báo rủi ro và lan tỏa giải pháp bảo mật dữ liệu.
Quang cảnh tọa đàm.
Chia sẻ về vấn đề này, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Phạm Đại Dương khẳng định, dữ liệu là yếu tố sống còn của nền kinh tế số và đồng thời là tài sản chiến lược của quốc gia. Bảo mật dữ liệu cũng giống như bảo vệ chủ quyền lãnh thổ trên đất liền, trên biển. Quan điểm của Đảng và Nhà nước là phải chuyển từ thế phòng thủ bị động sang chủ động nhận diện rủi ro và có biện pháp ứng phó sớm, nhằm bảo đảm an ninh dữ liệu trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện.
Trung tướng Nguyễn Minh Chính - Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho rằng, các nguy cơ an ninh mạng ngày càng đa dạng, từ đánh cắp bí mật Nhà nước, tấn công đòi tiền chuộc, đến phát tán thông tin sai lệch, tin giả, làm xói mòn niềm tin xã hội. “Một hạn chế lớn là hệ thống pháp luật vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt với công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo. Cùng với đó, nguồn nhân lực còn mỏng và sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài tiềm ẩn nhiều rủi ro cho an toàn dữ liệu” – Trung tướng Nguyễn Minh Chính nhấn mạnh.
Ở góc nhìn kỹ thuật, PGS.TS Nguyễn Trường Thắng – Viện trưởng Viện Công nghệ Thông tin, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam chỉ ra thách thức lớn khi tích hợp dữ liệu giữa khu vực công và tư: “Chất lượng dữ liệu không đồng đều, trong khi khung tiêu chuẩn chung chưa rõ ràng. Nếu thiếu một ‘tổng công trình sư’ dữ liệu quốc gia, việc kết nối sẽ nảy sinh nhiều lỗ hổng bảo mật”.
Thực tế cho thấy nhiều cuộc tấn công không khai thác lỗ hổng mới, mà lợi dụng chính những điểm yếu tồn tại lâu năm. Có những lỗ hổng tồn tại cả chục năm nhưng vẫn xuất hiện trên 40% máy tính. Chỉ cần một thiết bị bị chiếm quyền, mã độc có thể lây lan và vô hiệu hóa toàn bộ hệ thống.
Các đại biểu chia sẻ tại tọa đàm.
Hướng tới lá chắn an ninh mạng tự chủ
Trước những nguy cơ nêu trên, các chuyên gia cho rằng để triển khai hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW, Việt Nam phải có giải pháp đồng bộ, kết hợp giữa pháp lý, công nghệ và tổ chức.
Theo GS.TS Trần Tuấn Anh – Chủ tịch Hội đồng Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, việc sớm ban hành khung pháp lý, quy chuẩn quốc gia về bảo mật dữ liệu là cấp thiết. Trong đó, cần phát triển thuật toán mật mã nội địa, phân loại độ mật dữ liệu, áp dụng mô hình Zero Trust – không mặc định tin cậy và khuyến khích sử dụng hạ tầng điện toán đám mây trong nước để tránh dữ liệu công dân bị đưa ra ngoài lãnh thổ.
Về phía cơ quan chuyên trách, Trung tướng Nguyễn Minh Chính đề nghị hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, không để tình trạng “cát cứ dữ liệu” gây khó khăn khi xử lý sự cố. Ông Chính nhấn mạnh: “An ninh mạng không chỉ là việc của cơ quan công an hay quân đội, mà cần sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành, doanh nghiệp và chính người dân.”
Ở khía cạnh doanh nghiệp, ông Ngô Tuấn Anh khuyến nghị mô hình phòng thủ đa lớp, tăng cường cấu hình an toàn trước khi đưa dịch vụ lên Internet, hạn chế lưu trữ dữ liệu không cần thiết và đặc biệt phải có kế hoạch sao lưu, khôi phục định kỳ. Kinh nghiệm từ nhiều vụ tấn công ransomware cho thấy, đơn vị có dự phòng tốt có thể khôi phục chỉ trong vài ngày, thay vì nhiều tuần như các đơn vị không chuẩn bị.
PGS.TS Nguyễn Trường Thắng nhấn mạnh yếu tố quản trị dữ liệu liên thông: dữ liệu luôn biến động, cần cơ chế phân quyền, mã hóa chuẩn và giám sát liên tục. Ông khuyến nghị, Nhà nước sớm xây dựng một khung dữ liệu chuẩn quốc gia, vừa bảo đảm an toàn, vừa tạo điều kiện cho khai thác phát triển kinh tế số.
Có thể thấy, các ý kiến tại tọa đàm đều thống nhất: bảo mật dữ liệu không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là trụ cột an ninh quốc gia. Từ khung pháp lý, chuẩn công nghệ đến đào tạo nhân lực và nâng cao nhận thức cộng đồng – tất cả đều là mảnh ghép cần thiết trong chiến lược tổng thể.
Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định rõ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực đột phá của đất nước trong kỷ nguyên mới. Để hiện thực hóa, Việt Nam phải chủ động xây dựng lá chắn an ninh mạng tự chủ, giảm phụ thuộc công nghệ nước ngoài, đồng thời tạo hành lang pháp lý và hạ tầng vững chắc cho bảo vệ dữ liệu.
