Bảo vệ quần thể chim yến – gìn giữ tài nguyên thiên nhiên và thương hiệu quốc gia

“Thủ phủ” yến sào và sứ mệnh bảo tồn loài chim quý

Ngày 7/11/2025, tại phường Nha Trang, UBND tỉnh Khánh Hòa chỉ đạo Công ty Yến sào Khánh Hòa chủ trì tổ chức, với sự phối hợp của các bộ, ngành Trung ương, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức liên quan và các địa phương trong cả nước tổ chức Hội thảo khoa học "Bảo vệ và phát triển bền vững quần thể chim yến".

Hội thảo có sự tham dự của TS. Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ NN&MT); ông Phạm Kim Đăng, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ NN&MT); TS. Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa; ThS. Lê Hữu Hoàng, nguyên Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Khánh Hòa; GS. Nguyễn Lân Hùng, Tổng thư ký Hội Các ngành sinh học Việt Nam; PGS.TS Nguyễn Lân Hùng Sơn, Trưởng khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; PGS.TS Đặng Thúy Bình, Viện Công nghệ sinh học và Môi trường, Trường Đại học Nha Trang cùng đại diện lãnh đạo các sở, ban, ngành, các trường đại học, địa phương có chim yến đảo và các nhà khoa học, chuyên gia trong nước.

TS. Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết, chim yến hàng (Aerodramus fuciphagus Germani) là loài chim quý hiếm, gắn bó mật thiết với biển đảo Việt Nam, đặc biệt tập trung nhiều tại Khánh Hòa – nơi được xem là “thủ phủ yến sào” lớn nhất Đông Nam Á. Tổ yến – kết tinh từ thiên nhiên và trí tuệ lao động của con người – không chỉ là đặc sản có giá trị dinh dưỡng cao, mà còn là biểu tượng văn hóa và niềm tự hào của người dân xứ trầm hương.

Theo Bộ NN&MT, đến tháng 10/2025, cả nước có hơn 29.000 nhà nuôi yến tại 23/34 tỉnh, thành phố với sản lượng tổ yến đạt khoảng 235 tấn mỗi năm. Riêng Khánh Hòa có hơn 1.400 nhà yến, sản lượng đạt trên 14 tấn, chiếm 6% cả nước. Việc Việt Nam chính thức xuất khẩu chính ngạch tổ yến sang Trung Quốc theo Nghị định thư mới đã mở ra cánh cửa thị trường hàng tỷ USD và khẳng định uy tín thương hiệu Yến sào Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh giá trị kinh tế và sinh thái, quần thể chim yến tự nhiên đang đứng trước nhiều nguy cơ. Biến đổi khí hậu làm thay đổi hướng gió, tăng nhiệt độ và nước biển dâng khiến nơi cư trú, kiếm ăn và sinh sản của chim yến bị thu hẹp. Ô nhiễm môi trường, đô thị hóa, cùng nạn săn bắt trái phép vẫn diễn biến phức tạp ở nhiều địa phương. Nghề nuôi yến cũng phát triển tự phát, thiếu quy hoạch, khiến việc kiểm soát nguồn gốc, chất lượng sản phẩm và quản lý sinh học còn hạn chế. Những thách thức này, theo các chuyên gia, không chỉ ảnh hưởng đến sinh kế hàng vạn hộ dân ven biển mà còn đe dọa tính bền vững của một ngành hàng đặc thù quốc gia.

Hướng tới chiến lược quốc gia phát triển ngành yến bền vững, hội nhập quốc tế

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Trịnh Minh Hoàng nhận định, việc bảo tồn và phát triển quần thể chim yến không chỉ là nhiệm vụ của riêng địa phương mà là trách nhiệm chung của Nhà nước, cộng đồng và doanh nghiệp nhằm bảo vệ nguồn gen quý hiếm, gìn giữ biểu tượng sinh thái biển đảo Việt Nam.

Đại diện Bộ NN&MT phát biểu tại Hội thảo, TS. Nguyễn Văn Long cho biết, cơ quan này đang xúc tiến xây dựng Chiến lược quốc gia về bảo tồn và phát triển bền vững quần thể chim yến đến năm 2035, tầm nhìn 2050. Trong đó, chú trọng hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh nghiên cứu genomics, ứng dụng công nghệ giám sát bằng drone, AI và IoT, đồng thời thành lập ngân hàng gen quốc gia về chim yến phục vụ nhân giống và bảo tồn lâu dài.

Nhiều nhà khoa học cũng khuyến nghị cần kết hợp công nghệ sinh học, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để dự báo biến động quần thể, nghiên cứu genomics nhằm duy trì tính đa dạng di truyền và nâng cao khả năng thích nghi của loài chim này trước biến đổi khí hậu.

Theo PGS.TS Nguyễn Lân Hùng Sơn, việc giải mã hệ gen của chim yến sẽ giúp kiểm soát chất lượng sản phẩm, nhân giống bền vững và đưa Việt Nam trở thành trung tâm nghiên cứu chim yến hàng đầu khu vực.

Hội thảo đã nhận được 20 tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học và các kiến nghị, thảo luận với cam kết chung về việc đưa công tác bảo vệ quần thể chim yến trở thành chương trình hành động quốc gia, gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế xanh, bảo vệ môi trường và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

ThS. Trịnh Thị Hồng Vân, Chủ tịch HĐTV Công ty Yến sào Khánh Hòa cho biết, là đơn vị tiên phong của ngành, Yến sào Khánh Hòa đã trải qua 35 năm phát triển, dẫn đầu trong nghiên cứu, phục hồi quần thể yến đảo và phát triển chuỗi giá trị từ khai thác đến xuất khẩu.

Sản phẩm mang thương hiệu Yến sào Khánh Hòa hiện đã có mặt tại hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ, trở thành niềm tự hào quốc gia. Tuy nhiên, để bảo tồn hiệu quả, cần có sự chung tay của toàn xã hội - từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp đến người dân ven biển.

“Kết quả Hội thảo hôm nay là cơ sở quan trọng để Công ty Yến sào Khánh Hòa nghiên cứu kiến nghị, đề xuất với Tỉnh ủy, UBND tỉnh và các Bộ, ngành Trung ương về các chính sách, giải pháp đồng bộ trong bảo vệ, phát triển quần thể chim yến Việt Nam nói chung và tỉnh Khánh Hòa nói riêng. Đồng thời, là cơ sở khoa học quan trọng giúp Công ty Yến sào Khánh Hòa tiếp tục xây dựng Chiến lược bảo vệ và phát triển quần thể chim yến đảo thiên nhiên giai đoạn mới và phát triển chuỗi giá trị sản phẩm yến sào Việt Nam vươn tầm quốc tế phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Khánh Hòa” - ThS. Trịnh Thị Hồng Vân nhấn mạnh.