Tổng thuật: Tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động”

Ô nhiễm rác thải sinh hoạt đang là một trong những thách thức lớn của môi trường đô thị. “Phân loại rác tại nguồn”, hành động tưởng nhỏ nhưng mang ý nghĩa rất lớn trong việc giảm tải lượng rác thải, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ hành tinh xanh của chúng ta.

Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải sinh hoạt thành 3 nhóm trước khi chuyển giao cho đơn vị thu gom.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai phân loại rác tại nguồn ở Hà Nội vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt sau giai đoạn thực hiện chính quyền đô thị 2 cấp.

Thực hiện Kế hoạch số 153/KH-UBND ngày 4/6/2025 của UBND TP Hà Nội về chương trình truyền thông bảo vệ môi trường, Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp UBND phường Hoàng Liệt tổ chức tọa đàm hôm nay với chủ đề: “Phân loại rác thải tại nguồn – Từ cam kết đến hành động.”

Buổi tọa đàm nhằm lan tỏa tinh thần trách nhiệm, thúc đẩy mỗi người dân, mỗi tổ chức chung tay hành động vì môi trường Thủ đô xanh – sạch – đẹp.

Đến dự và đồng hành cùng buổi tọa đàm hôm nay, về phía lãnh đạo TP Hà Nội có: Ông Hoàng Đức Vĩnh – Trưởng phòng Khoa giáo ban Tuyên giáo và dân vận Thành ủy Hà Nội, Ông Nguyễn Minh Tấn – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội

Về phía khách mời, chuyên gia có: TS. Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường; GS.TS. Hoàng Xuân Cơ – Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam; Ông Đặng Thành Vinh- Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội; Ông Phạm Xuân Điệp – Trưởng Ban Quản trị Chung cư New Skyline, KĐT Văn Quán

Về phía doanh nghiệp môi trường có ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO

Về phía Ban tổ chức có: PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Bí thư Đảng ủy, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị; Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt; Đại diện lãnh đạo nhân dân phường Hoàng Liệt, đại diện Trung tâm Truyền thông, Dữ liệu & Công nghệ số TP Hà Nội

Cùng sự hiện diện của đại diện các cơ quan đoàn thể, tổ dân phố, cư dân phường Hoàng Liệt và các phóng viên báo chí Trung ương, Hà Nội; các đồng chí trong Ban Biên tập, các anh chị lãnh đạo các phòng ban, phóng viên, nhân viên của báo Kinh tế và Đô thị. Xin nhiệt liệt chào mừng.

Cùng sự hiện diện của đại diện các cơ quan đoàn thể, tổ dân phố, cư dân phường Hoàng Liệt và các phóng viên báo chí Trung ương, Hà Nội; các đồng chí trong Ban Biên tập, các anh chị lãnh đạo các phòng ban, phóng viên, nhân viên của báo Kinh tế & Đô thị.

Buổi tọa đàm sẽ có 3 nội dung chính: Chính sách & hạ tầng – Từ chủ trương đến thực tế; Con người & cấp cơ sở – Nơi chủ trương thường “tắc”; Giải pháp & hành động – Làm gì để rác được phân loại thật sự

Buổi tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động” được báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với Trung tâm Truyền thông, Dữ liệu và Công nghệ số thành phố Hà Nội tổ chức livestream trực tiếp đăng tải trên hệ sinh thái của báo, để kết nối đến công thông tin điện tử của 126 xã, phường trên địa bàn TP Hà Nội.

Sau đây là toàn bộ nội dung buổi tọa đàm:

Phát biểu khai mạc tbuổi toạ đàm, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị cho biết: Trong bức tranh phát triển đô thị hiện nay, rác thải sinh hoạt đã trở thành một vấn đề không chỉ về môi trường, mà còn là thước đo của văn minh đô thị và ý thức cộng đồng.

Luật Bảo vệ Môi trường 2020 yêu cầu, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải tại nguồn. Đây là một quy định tiến bộ, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Nhà nước trong xây dựng một Thủ đô xanh – sạch – đáng sống.

Tuy nhiên, như chúng ta đều thấy, từ cam kết đến hành động thực tế vẫn là một quãng đường đầy thử thách. Ở nhiều nơi, người dân muốn làm, nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể; chính quyền cơ sở thiếu cơ chế, nhân lực, kinh phí; trong khi hạ tầng thu gom, vận chuyển chưa đồng bộ.

Chính vì vậy, Báo Kinh tế & Đô thị, với vai trò là cơ quan báo chí chủ lực của Thành phố, đã và đang kiên trì đồng hành cùng chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong chuỗi chương trình truyền thông “Bảo vệ môi trường Thủ đô” suốt nhiều năm qua.

Buổi tọa đàm hôm nay – với chủ đề “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động” – không chỉ là một cuộc trao đổi chuyên môn, mà còn là diễn đàn mở để cùng nhau tìm lời giải cho câu hỏi: làm sao để rác được phân loại thật sự, không chỉ trên giấy tờ?

Chúng tôi tin rằng, thay đổi nhận thức cần thời gian, nhưng thay đổi hành động cần sự gương mẫu và quyết tâm.

Nếu mỗi người dân chỉ cần làm đúng một việc nhỏ mỗi ngày – bỏ rác đúng nơi, đúng loại, thì cả thành phố sẽ thay đổi.

Nếu mỗi khu dân cư, mỗi tòa nhà chung cư có một người tiên phong, một tổ dân phố tích cực, thì phong trào sẽ trở thành văn hóa.

Và nếu mỗi cơ quan, mỗi phóng viên, mỗi tờ báo lan tỏa thông điệp xanh, thì ý thức cộng đồng sẽ không còn xa vời.”

“Hà Nội đang hướng tới năm 2030 – một Thủ đô sáng, xanh, sạch, đẹp, và mỗi công dân Thủ đô hôm nay đều đang góp một phần vào hành trình ấy.

Tôi hy vọng buổi tọa đàm hôm nay sẽ đem lại những góc nhìn đa chiều, những giải pháp khả thi, để chính sách phân loại rác tại nguồn thực sự đi vào đời sống, từ cơ quan, trường học, đến từng hộ gia đình.” – PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị nhấn mạnh.

Chính sách và hạ tầng – từ chủ trương đến thực tế

Chủ trương phân loại rác tại nguồn đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường, nhưng để đi vào thực tế vẫn còn nhiều vướng mắc. Chúng ta hãy cùng lắng nghe ý kiến từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và chuyên gia.

MC: Thưa ông Đặng Thành Vinh- Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định rõ việc phân loại rác tại nguồn bắt buộc từ 1/1/2025. Dù chủ trương đúng, nhưng vì sao đến nay việc này vẫn chưa thể “đi vào đời sống”?

Ông Đặng Thành Vinh - Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội: Về chính sách Luật Bảo vệ môi trường 2020 (có hiệu lực từ 01/01/2022) đã quy định rõ việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt (CTRSSH) tại nguồn. Cụ thể, khoản 1 Điều 75 quy định CTRSSH từ hộ gia đình, cá nhân phải phân loại theo nguyên tắc: (a) chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế; (b) chất thải thực phẩm; (c) chất thải rắn sinh hoạt khác.

Khoản 7 Điều 79 quy định chậm nhất đến ngày 31/12/2024 hộ gia đình, cá nhân phải thực hiện phân loại theo khoản 1 Điều 75.

Khi không thực hiện phân loại từ ngày 01/01/2025 trở đi thì đây là hành vi vi phạm. Đây là chủ trương đúng đắn và là xu thế tất yếu của phát triển đô thị. 

Tuy nhiên, thực tế triển khai đến nay vẫn gặp nhiều vướng mắc khiến chính sách này chưa “đi vào đời sống” như mong đợi. Hà Nội cũng có những hành động để cụ thể hóa quy định này. Để quy định này có thể đi vào đời sống thì phải có lộ trình. 

Hà Nội từng thí điểm với 5 quận từ 2024. Chia rác thành 4 loại. sau 6 tháng, kết quả cơ bản có 280 tấn rác thải có thể tái chế được, hơn 60 tấn là rác thải cồng kềnh… bước đầu đạt được kết quả nhất định. đương nhiên để đi vào đời sống thì phải có lộ trình và có thời gian. Năm 2025, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nộicũng đã tham mưu ban hành nhiều quy định đối với việc phân loại rác tại nguồn.

MC: Theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP, hành vi không phân loại rác tại nguồn có thể bị xử phạt. Nhưng thực tế, chưa có trường hợp hộ dân hay tòa nhà nào bị xử lý. Vậy nguyên nhân là do thiếu công cụ, hay thiếu quyết tâm?

Ông Đặng Thành Vinh - Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội: Thực tế hiện nay cho thấy nguyên nhân không chỉ nằm ở “thiếu công cụ” hay “thiếu quyết tâm”, mà là sự kết hợp của cả hai, trong đó yếu tố điều kiện thực thi đóng vai trò chủ đạo. Luật đã có, chế tài đã ban hành, nhưng nếu hạ tầng và quy trình chưa hoàn thiện, cộng với sự quyết liệt chưa đủ mạnh, thì việc xử phạt gần như không thể triển khai thực chất. Việc cần làm lúc này là vừa hoàn thiện công cụ, vừa tăng cường tổ chức thực hiện và truyền thông để tạo nền tảng trước khi áp dụng chế tài nghiêm minh.

MC: Hệ thống hạ tầng tại các tòa nhà hiện nay có đáp ứng được yêu cầu phân loại 3 nhóm rác (hữu cơ, tái chế, còn lại) không? Nếu chưa, ai sẽ chịu trách nhiệm đầu tư, cải tạo?

Ông Đặng Thành Vinh - Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội: Tôi có thể khẳng định là hạ tầng chưa đáp ứng được. Phần lớn các tòa nhà hiện nay chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phân loại rác thành 3 nhóm theo luật. Nhiều chung cư mới chỉ có 2 thùng rác, chưa bố trí khu lưu giữ tách biệt, chưa có quy trình thu gom riêng cho từng loại rác.

Về trách nhiệm đầu tư, luật quy định rõ nguyên tắc “người phát thải trả tiền” và chủ đầu tư/ban quản lý tòa nhà phải tổ chức điểm tập kết, thùng chứa và quy trình thu gom phân loại trong phạm vi tòa nhà. Hạ tầng phân loại rác hà nội đang hoàn thiện từng bước nhưng phải cần có lộ trình, có thời gian chứ không thể một sớm một chiều. Nhưng cũng cần phải có chính sách để có hành động.

Liên quan đến vấn đề phân loại tại chung cư, TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường: Hạ tầng chưa đáp ứng được. Kinh nghiệm nước ngoài là người ta bịt lại họng rác, ban quản lý xây nhà rác ở dưới, chỉ mở ở một số giờ nhất định, thời gian đầu cần có cán bộ của công ty môi trường kiểm tra xem phân loại chưa, thời gian đầu người dân rất khó chịu. Nhưng về sau người dân dần hiểu có như vậy mới phân loại được rác và làm giảm lượng rác vì người ta phải mất công đi từ tầng cao xuống, giảm rác sẽ đỡ vất vả.

MC: Đơn vị thu gom chủ lực của TP Hà Nội – Công ty URENCO – đã sẵn sàng tiếp nhận và xử lý rác phân loại chưa? Khó khăn hiện nay là gì, và cần bao lâu để đồng bộ phương tiện, nhân lực?

Ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội - URENCO: 

URENCO là đơn vị tiên phong triển khai thí điểm phân loại rác tại 5 quận của Hà Nội (Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Nam Từ Liêm), với mô hình phân loại thành 4 nhóm gồm: rác tái chế, rác còn lại, rác cồng kềnh và rác nguy hại.

Đơn vị chủ động chuẩn bị phương tiện thu gom phù hợp cho từng loại rác sau phân loại, chẳng hạn: bố trí túi đựng rác tái chế gắn trên xe đẩy tay kín, trang bị khoang riêng cho rác tái chế trên xe cuốn ép, sử dụng xe tải riêng thu gom rác tái chế và rác cồng kềnh...

Sau khi quy trình kỹ thuật và định mức kinh tế – kỹ thuật mới được ban hành (theo Quyết định 50/2020/QĐ-UBND ngày 20/8/2025), URENCO đã tổ chức đào tạo đội ngũ công nhân và lái xe để nắm chắc quy trình tác nghiệp, đảm bảo tác phong chuyên nghiệp tại hiện trường. Đồng thời, đơn vị triển khai thử nghiệm các hạng mục mới như duy trì vệ sinh đường hè bằng xe điện, quét - rửa đường bằng xe chuyên dụng nhằm đánh giá hiệu quả làm sạch và tối ưu vận hành.

Quyết định 50/2020/QĐ-UBND chính thức có hiệu lực từ ngày 20/8/2025. Từ thời điểm đó đến nay, URENCO đã tập trung đầu tư hệ thống phương tiện và thiết bị đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật mới, theo hướng ưu tiên công nghệ thân thiện với môi trường và phù hợp điều kiện thu gom, vận chuyển rác hiện nay của Hà Nội. Đến thời điểm này, chúng tôi đã đưa vào vận hành hơn 40 phương tiện hiện đại mới và vẫn đang tiếp tục đầu tư, nâng cấp thiết bị để đảm bảo đồng bộ toàn hệ thống.

Các khó khăn, tồn tại: Hạ tầng tiếp nhận xử lý không đồng bộ: Thiếu điểm tập kết/trạm trung chuyển phù hợp cho nhiều nhóm rác, đặc biệt trong đô thị nội thành vì thiếu quỹ đất. Hạ tầng để xử lý rác hữu cơ, tái chế tại nhiều nơi còn thiếu hoặc chưa phát huy hiệu quả.

Nhận thức và thói quen người dân chưa ổn định: Người dân vẫn chưa quen với phân loại rác ở nguồn, việc bỏ rác sai giờ, sai nơi vẫn còn phổ biến.

Đơn giá thu gom – vận chuyển chưa phân biệt theo nhóm rác: Hiện nay chưa có đơn giá mới áp dụng cho công tác thu gom, vận chuyển rác thải sau phân loại. Mặt khác, đơn giá duy trì VSMT đang áp dụng tại Hà Nội chưa được tính đúng tính đủ, một số nguyên giá máy móc thiết bị, vật tư vật liệu còn thấp, không phù hợp với thị trường xe chuyên dùng cho lĩnh vực môi trường hiện nay.

MC: Có ý kiến cho rằng “chính sách đang chạy nhanh hơn thực tế”. Theo TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, nên điều chỉnh chính sách hay thúc ép thực thi để tạo ra chuyển động thật sự?

TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường: 

Đây là câu hỏi rất hay. Còn câu hỏi nữa là tại sao có luật rồi, có quy định rồi mà tại sao chúng ta vẫn hoay hoay vậy. Hà Nội cũng đã có nhiều việc về vấn đề này rồi, nhưng thực tế có thể nói nhiều nơi vẫn còn làm theo tính phong trào, đây là vấn đề khó của nhiều nước chứ không phải của chúng ta. Muốn thành công phải có lộ trình, bước đi cụ thể và cách làm cho đúng, cho phù hợp.

Theo tôi, có lẽ chúng ta thiếu các động lực để mọi người làm. Vấn đề là việc nơi này làm tốt nơi khác lại không, dẫn dần động lực giảm dần. Như đối với doanh nghiệp, động lực nào để họ đầu tư vào hạ tầng? Giá cả còn chưa hợp lí, rồi cơ chế hợp đồng hàng năm một, có dám đầu tư không?... Tất cả chúng ta phải xem lại, chính sách phải phá được các điểm nghẽn, đặc biệt là động lực về kinh tế, động lực của người dân, động lực của đơn vị thu gom.

Câu nói “chính sách chạy nhanh hơn thực tế” phản ánh đúng khoảng cách giữa quy định và năng lực triển khai hiện nay. Tuy nhiên, đây không phải lựa chọn “hoặc – hoặc” giữa điều chỉnh chính sách hay thúc ép thực thi. Điều quan trọng là điều chỉnh cách thực thi theo lộ trình hợp lý, đồng thời giữ nguyên mục tiêu và động lực chính sách.

Nếu nới lỏng, chúng ta sẽ đánh mất động lực đổi mới; nhưng nếu thúc ép khi hạ tầng, con người và cơ chế chưa sẵn sàng, sẽ tạo ra phản ứng ngược, triển khai hình thức, thậm chí khiến người dân mất niềm tin.

Con người và cấp cơ sở – nơi chủ trương thường “tắc”

Một chủ trương dù đúng đắn đến đâu cũng khó thành công nếu cấp cơ sở không làm được. Hãy cùng nghe chia sẻ từ đại diện phường, tổ dân phố, ban quản trị và các đoàn thể.

MC: Nhiều cư dân nói “tôi muốn phân loại nhưng không biết bỏ đâu cho đúng”. Theo Phạm Xuân Điệp - Trưởng Ban Quản trị Chung cư New Skyline, KĐT Văn Quán, điểm đứt trong khâu tổ chức và hướng dẫn đang nằm ở đâu?

Ông Phạm Xuân Điệp – Trưởng Ban Quản trị Chung cư New Skyline, KĐT Văn Quán:

Phân loại xong rồi thì đổ vào đâu? Luật từ 2020 nhưng bao năm nay vẫn loay hoay. Tòa nhà chúng tôi đã xây dựng xong phương án tài chính rồi. vẫn đề quan trọng là thu gom xong thì khi đi ra ngoài đường sẽ như thế nào. Cái này cả nước đều phải chung tay vào cuộc.

1. Điểm đứt trong khâu tổ chức: thiếu sự đồng bộ và rõ ràng: Quy định và hướng dẫn chưa thống nhất: Nhiều xã, phường triển khai thí điểm nhưng mỗi nơi lại có quy cách khác nhau (màu thùng, cách chia rác, tần suất thu gom...). Người dân đi từ khu này sang khu khác là thấy “luật chơi” khác, dẫn đến hoang mang.

Hệ thống thu gom chưa đồng bộ: Ngay cả khi người dân phân loại đúng, xe thu gom vẫn trộn chung rác do đơn vị thu gom chưa có hạ tầng tiếp nhận tách biệt. Điều này làm mất niềm tin của người dân, khiến họ không còn động lực duy trì phân loại.

2. Điểm đứt trong khâu hướng dẫn và truyền thông: thông tin thiếu cụ thể và liên tục: Tuyên truyền còn hình thức: Nhiều chiến dịch mới dừng ở khẩu hiệu “hãy phân loại rác”, “bảo vệ môi trường”, mà chưa chỉ rõ “loại này bỏ ở đâu, màu thùng nào, thu vào ngày nào”.

Không có hướng dẫn tại điểm đặt thùng: Thùng rác công cộng hoặc chung cư nhiều nơi chỉ ghi “rác hữu cơ – rác vô cơ” nhưng không kèm ví dụ minh họa cụ thể, khiến người dân lúng túng với các loại rác “nửa nạc nửa mỡ” như ly nhựa, vỏ sữa, túi nylon dính dầu mỡ, v.v.

3. Điểm đứt trong khâu thực thi và giám sát: thiếu người theo dõi và phản hồi:

Không có cơ chế phản hồi từ người dân: Khi người dân phân loại sai, không ai nhắc; khi họ làm đúng, không ai ghi nhận. Không có “vòng phản hồi” khiến hành vi tốt không được củng cố.

Thiếu phối hợp giữa chính quyền – đơn vị thu gom – ban quản lý khu dân cư: Mỗi bên làm một phần, nhưng không có đầu mối thống nhất để đảm bảo hướng dẫn rõ ràng và thực hiện nghiêm túc.

MC: Cấp phường, tổ dân phố được giao nhiệm vụ tuyên truyền và giám sát việc phân loại, nhưng thực tế còn lúng túng. Theo đại diện địa phương, điều gì còn thiếu – kinh phí, nhân lực hay cơ chế phối hợp?

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt: Buổi tọa đàm hôm nay, chúng tôi cho rằng rất thiết thực, ý nghĩa, chúng ta phải hành động ngay. TP Hà Nội đang có nhiều chủ trương, kế hoạch để thực hiện điều này. Với phường Hoàng Liệt, như nhiều phường khác của Hà Nội, có tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số đông trên 8 vạn dân, sắp tới sẽ lên gấp đôi khi các tòa chung cư mọc lên, đô thị phát triển. Phường Hoàng Liệt hiện có 83 tòa chung cư, áp lực đô thị lớn, trong đó, có vấn đề môi tường, chúng tôi xác định phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường. Thống kê mỗi ngày có 93m3 rác được thải ra. Công tác giữ gìn vệ sinh môi truòng, phân loại rác tại nguồn được phường triển khai đồng bộ. Về chủ trường, kế hoạch, công tác chỉ đạo đã thực hiện đầy đủ. Trong đó, vai trò của các tổ dân phố hết sức quan trọng, nhưng khối lượng công việc lớn nên cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

MC: Các tổ chức như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Tổ dân phố… đã tham gia ra sao trong phong trào phân loại rác? Làm thế nào để đây trở thành nếp sống thường nhật chứ không chỉ là phong trào ngắn hạn?

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt: Việc phân loại rác tại nguồn đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Trong thời gian vừa qua, phường Hoàng Liệt thực hiện nhiều giải pháp như thành lập các tổ công tác để triển khai các kế hoạch, phong trào thi đua tổng vệ sinh môi tường vào sáng thứ 7 hàng tuần. Để làm được việc đó, vai trò của các hội đoàn thể, của người dân là rất quan trọng. Chúng tôi đang làm tốt vấn đề này, nhưng cũng có những khó khăn như phong trào chưa được thường xuyên. Chúng tôi xác định trong thời gian tới cần tập trung, đẩy mạnh hơn nữa.

MC: Tại các khu chung cư, việc phân loại rác gặp khó do hạ tầng thiết kế cũ. Vậy đã có hướng dẫn cụ thể nào cho ban quản trị, ban quản lý tòa nhà chưa? Và họ có đủ thẩm quyền, kinh phí để triển khai không?

Ông Phạm Xuân Điệp – Trưởng Ban Quản trị Chung cư New Skyline, KĐT Văn Quán: 

Ban quản trị không có thẩm quyền xử phạt. Vì ban quản trị hoạt động theo cơ chế mô hình hoạt động của hợp tác xã. Nên để làm tốt thì đầu tiên hạ tầng của tòa nhà phải đáp ứng được; rồi về kinh phí không thể lấy tiền từ quỹ tòa nhà mà phải tìm được các nguồn tài trợ… thậm chí lấy từ chính nguồn bán rác đã phân loại. tháo gỡ như nào phải phụ thuộc vào từng chung cư, từng khu đô thị. Các cơ quan pháp luật muốn ra được chính sách tốt cũng phải có sự khảo sát thực tế.

MC: Từ thực tế cơ sở, đâu là “điểm nghẽn lớn nhất” khiến phân loại rác chưa thành công – do người dân, hạ tầng, hay cơ chế quản lý?

GS.TS. Hoàng Xuân Cơ – Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam: Từ thực tế triển khai ở Hà Nội và nhiều địa phương khác, “điểm nghẽn lớn nhất” không nằm riêng ở người dân hay hạ tầng, mà ở cơ chế quản lý thiếu đồng bộ. Người dân phần lớn đã có ý thức, nhưng thiếu hướng dẫn rõ ràng và thiếu niềm tin vì hệ thống thu gom, xử lý chưa tách riêng rác sau phân loại. Hạ tầng thu gom – từ thùng chứa, xe vận chuyển đến điểm trung chuyển – chưa được đầu tư đồng bộ theo mô hình phân loại. Trong khi đó, quy định và trách nhiệm giữa các bên (chính quyền, đơn vị thu gom, ban quản lý khu dân cư) chưa rõ ràng, không có cơ chế giám sát và phản hồi cụ thể. Vì vậy, dù có nhiều nỗ lực, việc phân loại rác tại nguồn vẫn dừng ở mức “phong trào”, chưa trở thành thói quen xã hội bền vững.

Ông Phạm Hữu Hùng Tổng Giám đốc của Công ty Cổ phần Quản lý Vận hành & Dịch vụ Thương mại An Phú Gia đặt câu hỏi cho các khách mời: Là 1 đơn vị vận hành, hiên nay có rất nhiều vấn đề với rác thải từ vận chuyển, xử lý và đảm bảo vệ sinh môi trường. Trên lĩnh vực quản lý vận hành toà nhà như chung cư, khó khăn của đơn vị đến từ những vấn đề sau. Thứ nhất, là quy trình để thực hiện sự phân loại, khi chung cư ở Hà Nội có rất nhiều loại chung cư, niên hạn, cách xây dựng khác nhau dẫn tới quy trình vận hành xử lý rác thải khác nhau. Mỗi một tầng nhà chung cư có 1 - 2 nhà rác và yêu cầu phải có 3, 4 thùng rác sẽ không đủ diện tích tại tầng đó. Chúng ta có thể phân loại tại nguồn, tại nhà nhưng khi mang ra nhà rác ngay tại tầng đã khó khăn. Khó khăn thứ hai cũng từ kết cấu chung cư khác nhau, nhiều chung cư không có nhà rác, nhiều toà nhà sẽ trang bị ống rác thải, khi người dân phân loại tại nhà thì sẽ để ở đâu? Nếu thực hiện chúng tôi có được hỗ trợ về giá, kinh phí không?

Ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội - URENCO cho biết, về công tác phân loại rác tại khu chung cư gặp khó khăn khi tất cả chung cư đều xây dựng đều không đồng bộ và quy hoạch bài bản ngay từ đầu về phân loại rác. Tuy nhiên, từ một khối lượng rác ban đầu khi chia ra tuy khối lượng không thay đổi nhưng khi chia nhỏ thành 3 loại sẽ không tăng diện tích lên.

Đối với đơn vị thu gom như Urenco cam kết thu theo từng loại rác, khi người dân đã phân loại rác thì ban quản lý toà nhà có trách nhiệm phải bố trí tập kết rác sau phân loại. Sau khi tập kết, đơn vị thu gom sẽ theo rác được thu gom để bố trí xe chuyên dụng như đối với các loại rác cồng kềnh, thực phẩm sẽ có xe chuyên dụng thu gom. Với rác thực phẩm theo quy định thu gom sẽ ký hợp đồng riêng với từng loại; những chất thải tái chế, tái sử dụng có cơ chế thua mua lại hoặc đổi tích điểm đối với các đơn vị đã phân loại.

Ông Hoàng Xuân Cơ - Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam cho biết, mặc dù những đơn vị như Urenco sẵn sàng nhận rác, nhưng liệu rác sinh hoạt, rác thực phẩm sẽ được đưa đi đâu? Nếu đưa đi ra bãi rác đốt sẽ không còn nghĩa lý gì. Nếu quyết tâm phân loại rác tại nguồn phải nghiên cứu kỹ và Nhà nước cần phải hỗ trợ kinh phí. Để làm việc việc này, cần phải có kinh phí, có thể đến từ Nhân dân đóng góp, nếu có chủ trương tăng tiền đóng góp người dân sẵn sàng chi nhưng với điều kiện cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần chứng minh việc đóng góp đó là đúng, là tốt.

TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cụ trưởng Tổng cục Môi trường bổ sung, hiện nay rất nhiều chung cư thiếu các hạ tầng để có thể thu gom rác đã phân loại, cũng một phần là do các tiêu chuẩn đã cũ của Bộ Xây dựng khi yêu cầu mỗi một chung cư phải có một ống rác. Với việc các chung cư có một ống rác chung như vậy sẽ rất khó khăn cho người dân phân loại rác được tại nguồn.

Giả sử rác đã được phân loại vào từng túi, sau đó thả xuống ống rác, khi xuống mặt đất túi rác sẽ vỡ và cuối cùng rác đã được phân loại và không được phân loại sẽ hoà lẫn vào nhau, sẽ khiến những hành động phân loại tại nguồn trở nên mất ý nghĩa. Vì vậy, tất cả những vấn đề đó để có giải pháp cần phải làm cụ thể.

Lấy kinh nghiệm từ Trung Quốc, khi cần có sự quyết tâm của người dân để thay đổi hành vi khi bịt lại ống rác từng tầng, ban quản lý phải xây nhà rác ở tầng một và chỉ mở theo giờ nhất định và luôn luôn có một cán bộ kiểm tra việc phân loại rác. Mặc dù thời điểm đầu người dân rất khó chịu về vấn đề này, nhưng về sau ai cũng thấy lợi ích khi rác được phân loại, khối lượng rác giảm đi, hành vi người dân thay đổi tốt lên như tận dụng thời gian đi làm để xuống đổ rác, hạn chế mua đồ vì ngại xuống đổ rác... Có thể thấy để thành công không chỉ có trách nhiệm ở bên quản lý mà còn cần có sự đồng hành của người dân.

Giải pháp và hành động – Làm gì để rác được phân loại thật sự?

Để việc phân loại rác trở thành hành động thực sự trong đời sống, cần có những cam kết và giải pháp cụ thể từ chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng.

MC: Để người dân thấy “phân loại là có lợi”, Hà Nội có thể gắn kèm lợi ích kinh tế hoặc cộng đồng nào – như giảm phí thu gom, tích điểm thưởng, hay công nhận khu dân cư xanh?

TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường:

Hiện nay để khuyến khích người dân phân loại rác tại nguồn có rất nhiều mô hình, phụ thuộc vào từng khu dân cư.

Các hình thức khuyến khích không chỉ là kinh tế mà còn mang giá trị tinh thần. Ví dụ như phân loại sẽ làm khu dân cư sạch sẽ, được chấm điểm thi đua, hình ảnh khu dân cư, tổ dân phố được nâng cao, chất lượng cuộc sống tốt hơn...

Tôi nghĩ rằng, phải có chính sách khuyến khích, ở trong Luật cũng đã đề ra như mua túi để cho rác vào, rác nhiều sẽ phải mua càng nhiều và ngược lại tiết kiệm phần kinh phí đó. Để rác ít nữa thì đã có quy định như: rác tái chế, tái sử dụng không phải đóng tiền, từ đó, người dân sẽ tự động phân loại.

Tiếp đó, còn hình thức tích điểm qua các app, bên cạnh việc giám sát còn tăng điêm thi đua hay chương trình "đổi pin nhận quà" những hành động. Thông qua các khuyến khích mà Hà Nội đang làm cần đúc kết kinh nghiệm và phổ biến cho các phường trên địa bàn để người dân thấy được lợi ích khi phân loại rác tại nguồn.

Hà Nội hoàn toàn có thể tạo động lực thực chất cho người dân bằng cách gắn phân loại rác với lợi ích kinh tế và danh hiệu cộng đồng, thay vì chỉ kêu gọi tự nguyện. Cụ thể, về kinh tế, có thể giảm phí thu gom cho hộ gia đình phân loại đúng, hoặc áp dụng cơ chế “trả phí theo lượng rác không tái chế” như nhiều nước đã làm. Ngoài ra, có thể triển khai chương trình tích điểm xanh – người dân mang rác tái chế đến điểm thu đổi để nhận quà, phiếu mua hàng hoặc giảm giá điện, nước.

Về cộng đồng, các khu dân cư, tổ dân phố làm tốt có thể được công nhận danh hiệu “Khu dân cư xanh”, “Tổ dân phố phân loại tốt”, được ưu tiên trong các chương trình thi đua, hỗ trợ hạ tầng hoặc quỹ môi trường.

Về truyền thông, nên công khai kết quả phân loại, vinh danh tập thể và cá nhân tiêu biểu, giúp người dân thấy rõ “làm đúng là có lợi, có ghi nhận”.

Như vậy, lợi ích kinh tế và danh hiệu cộng đồng sẽ là hai “đòn bẩy” thiết thực để biến phân loại rác từ nghĩa vụ thành hành động tự nhiên và có phần thưởng rõ ràng.

MC: Nhiều nơi làm tốt nhờ có “người nhạc trưởng” điều phối. Theo ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO, ở Hà Nội, ai nên giữ vai trò này – chính quyền, URENCO, hay chính cộng đồng dân cư?

Ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO: “Nhạc trưởng” lý tưởng phải là chính quyền đô thị, cụ thể là UBND thành phố và các xã, phường, vì họ có quyền điều phối tổng thể và kết nối các mắt xích: từ quy định, hạ tầng, đến tuyên truyền và giám sát.

Tuy nhiên, để “bản nhạc” vận hành trơn tru, URENCO cần đóng vai trò kỹ thuật, đảm bảo quy trình thu gom – xử lý đúng chuẩn, và cộng đồng dân cư là lực lượng duy trì nhịp điệu hằng ngày. Nếu chỉ một bên làm mạnh mà các bên còn lại chưa vào nhịp, đồng bộ, hệ thống sẽ nhanh chóng “lệch tông”. Vì vậy, phải có chính quyền làm "nhạc trưởng", URENCO là dàn nhạc chính, và người dân là người chơi cùng, thì phân loại rác mới trở thành thói quen bền vững.

MC: Hà Nội có nên chọn một số phường hoặc tòa nhà làm “điểm thật” về phân loại rác, với hạ tầng và truyền thông đồng bộ, trước khi nhân rộng toàn thành phố?

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt: Xuất phát từ thực tế triển khai từ địa phương, việc thí điểm như thu gom rác tại các khu chung cư, dân cư nhất định là rất cần thiết, từ đó, đánh giá hiệu quả và có thể nhân rộng. Theo tôi, mọi công việc đều phải có thí điểm để đưa ra những giải pháp dài hơi, căn cơ và thực hiệm đồng bộ trong giải pháp này.

Điều kiện tiên quyết để phân loại rác tại nguồn thành công ở đô thị là phải có hệ thống thu gom và xử lý đồng bộ để “rác phân loại ra không bị trộn lại”. Khi người dân thấy công sức của mình được tôn trọng, rác hữu cơ, tái chế và rác thải còn lại được thu riêng, xử lý riêng thì niềm tin và thói quen mới hình thành bền vững.

Nếu chỉ được chọn một hành động cần làm ngay, tôi sẽ chọn tổ chức lại hệ thống thu gom theo đúng chuẩn phân loại, tức là mỗi loại rác có thùng, xe và tuyến thu riêng. Chỉ khi “hạ tầng đi trước, người dân đi sau” thì mọi chiến dịch tuyên truyền, khuyến khích hay thưởng phạt mới có nền tảng thực tế để thành công.

Ông Đặng Thành Vinh - Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội chia sẻ thêm, về chính sách và cơ chế đều đã sẵn sàng, TP cũng đã hành động, các khu xử lý chất thải cũng hiện đại hoá.

Đầu năm 2025, Sở đã có văn bản về việc nhân rộng mô hình phân loại rác tại nguồn, Tuy nhiên, do có nhiều vướng mắc khi thay đổi sang chính quyền 2 cấp, vì vậy cần có lộ trình để khi vận hành ổn định sẽ có định hướng cho từng địa phương trên cơ sở chính sách đã có.

Khi phân loại rác sẽ có các đơn vị đứng ra tổ chức vận hành những công nghệ hiện đại trong việc xử lý, tái chế rác và giảm phát thải nhựa trên toàn TP và cam kết đến năm 2026 sẽ phát thải thấp.

Từ chính sách đến thực tế cần có lộ trình và trong năm 2026 tới đây khi chính quyền địa phương 2 cấp sẽ có đồng bộ với TP khi đã xử lý và hành động.

MC: Ông Bùi Ngọc Tú có thể chia sẻ kế hoạch phân loại rác và đảm bảo phân loại rác trong thời gian tới của URENCO?

Ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO: Kế hoạch tại 17 phường mới, rác không phân theo 3 loại như trong luật yêu cầu mà đang phân thành 4 loại: rác tái chế, tái sử dụng (giấy, nhựa, đồng, nhôm, kim loại...) có rất nhiều đơn vị thu nhỏ lẻ (như đồng nát) cũng là 1 thành phầm tham gia phân loại rác.

Tuy nhiên, chủ yếu đầu ra là các làng nghề, xử lý tư phát của người dân chưa có các quy trình xử lý để đảm bảo môi trường, làm phát sinh các loại rác gây ô nhiễm. Chính vì vậy, thời gian tới TP sẽ tiến dần tới cấm đơn vị như đồng nát. Sau khi cấm, lực lượng thu gom chính là đơn vị chính quy tại các địa bàn phường.

URENCO khi triển khai thực hiện đã đồng bộ, quy định lại tới từng tổ dân phố, chính quyền địa phương. Ví dụ như triển khai tại một số phường tổ chức đổi rác lấy quà vào thứ 7 hàng tuần; xây dựng ngày thu rác tái chế, tái sử dụng tại các địa điểm riêng, xe thu riêng.

Với chất thải cồng kềnh (giường, tủ, bàn, ghế...) khi người dân bỏ ra theo quy định sẽ bố trí những quỹ đất để phế thải và đơn vị thu gom sẽ thu hàng tuần (thứ 7 hoặc chủ nhật), công nhân sẽ đến và phá dỡ thành các cấu kiện nhỏ và bốc xếp lên xe vận chuyển đến khu xử lý ở Cầu Diễn.

Về chất thải nguy hại (pin, bóng đèn, ắc quy...) được chính quyền địa phương quy định điểm bỏ, khi xử lý phải có đơn vị được phép, có giấy phép, được cấp phép và chính quyền địa phương ký hợp đồng để xử lý chất thải này.

Cuối cùng là rác thải còn lại đang chủ yếu thu gom, để đồng bộ đã xây dựng kế hoạch chi tiết để đồng bộ. Sau khi được phân loại sẽ được di chuyển đến khu xử lý ở Xuân Sơn và Nam Sơn và dùng công nghệ đốt phát điện - công nghệ tiên tiến trên thế giới.

1. Chính quyền: làm “nhạc trưởng” và đảm bảo tính liên tục: Ban hành lộ trình bắt buộc phân loại rác tại nguồn gắn với chế tài rõ ràng. Đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom – xử lý, bảo đảm rác phân loại được thu và xử lý đúng. Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các quận, phường, URENCO và khu dân cư, cùng hệ thống giám sát minh bạch.

2. Doanh nghiệp: đồng hành và đổi mới công nghệ: Đầu tư vào công nghệ tái chế, xử lý rác hiện đại, giảm phụ thuộc vào chôn lấp. - Xây dựng chuỗi kinh tế tuần hoàn, thu hồi – tái chế – tái sử dụng, đặc biệt với nhựa, kim loại, và thực phẩm thừa. - Tham gia các chương trình CSR xanh tại khu dân cư, trường học, và khu công nghiệp.

3. Cộng đồng và người dân: biến ý thức thành thói quen: Phân loại rác tại nguồn, giảm sử dụng túi nilon và đồ nhựa dùng một lần. Tham gia giám sát và phản hồi nếu hệ thống thu gom chưa thực hiện đúng. Xây dựng “khu dân cư xanh”, nơi mỗi hộ đều có thói quen sạch – gọn – tiết kiệm năng lượng.

4. Báo chí và truyền thông: tạo sức lan tỏa và niềm tin: Chuyển từ tuyên truyền khẩu hiệu sang truyền cảm hứng bằng câu chuyện thật, mô hình thật. Theo dõi, phản ánh và giám sát chính sách môi trường để tạo áp lực tích cực. Tôn vinh các tấm gương, khu dân cư, doanh nghiệp xanh, biến bảo vệ môi trường thành giá trị xã hội phổ biến.