Giải pháp nào bảo vệ thương hiệu Việt trong quá trình xuất khẩu

Thương hiệu Việt bị nước ngoài chiếm đoạt

Theo Bộ Công Thương, trong 3 năm trở lại đây, giá trị, thứ hạng thương hiệu quốc gia của Việt Nam liên tục nằm trong nhóm thương hiệu mạnh thế giới. Công bố của Brand Finance (công ty định giá thương hiệu hàng đầu thế giới) cho thấy, năm 2021 thương hiệu quốc gia Việt Nam tiếp tục duy trì được thứ hạng 33 trong danh sách top 100 thương hiệu mạnh thế giới, với mức tăng giá trị 21,69% so với năm 2020, từ 319 tỷ USD lên tới 388 tỷ USD.

Đặc biệt, trong năm 2024 giá trị thương hiệu Việt Nam xếp thứ 32 trong số 193 quốc gia được đánh giá và đạt 507 tỷ USD. Đánh giá của Brand Finance cho thấy, thương hiệu quốc gia Việt Nam không chỉ lọt top 100 nước có thương hiệu mạnh, mà còn là nước có giá trị thương hiệu tăng nhanh nhất thế giới giai đoạn 2019-2022.

Thời gian qua, nhiều thương hiệu Việt đã gây được tiếng vang trên thị trường khu vực và thế giới. Cụ thể, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) đang nằm trong top 15 nhà mạng trên thế giới về thuê bao di động và top 40 thế giới về doanh thu. Nhãn hàng Vinamilk cũng vượt qua nhiều tên tuổi lớn để trở thành đại diện duy nhất của Đông Nam Á lọt Top 5 Thương hiệu sữa có tính bền vững cao nhất toàn cầu, Trong hành trình ghi danh thương hiệu Việt trên trường quốc tế còn phải kể đến một loạt cái tên khác như cà-phê Trung Nguyên, gạo ST25 hay Lộc Trời…

Thực tế cho thấy, sau khi nhiều thương hiệu Việt Nam ghi danh trên bản đồ kinh tế toàn cầu nhiều thương hiệu Việt đã bị nước ngoài chiếm đoạt. Chủ tịch Hiệp hội Nước mắm Phú Quốc Nguyễn Thị Tịnh chia sẻ, trong một lần đi châu Âu đã chứng kiến siêu thị bán nước mắm do Thái Lan sản xuất nhưng gắn nhãn mác nước mắm Phú Quốc. Điều này khiến người tiêu dùng trên thế giới không thể phân biệt được đâu là hàng Thái Lan, đâu là hàng Việt.

Tương tự, Giám đốc Công ty Meet More (xuất khẩu cà phê trái cây) Nguyễn Ngọc Luận thông tin, trong quá trình khảo sát thị trường bán lẻ tại Úc đã phát hiện một siêu thị mang logo của Co.opmart. Liên quan đến vụ việc này, Giám đốc khối vận hành Siêu thị Co.opmart Nguyễn Ngọc Thắng khẳng định, đơn vị chưa đầu tư xây dựng siêu thị và chưa nhượng quyền thương hiệu Co.opmart cho bất kỳ nhà đầu tư nước ngoài nào.

Theo Phó Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam (VIPA) Nguyễn Thu Anh, không chỉ doanh nghiệp vừa và nhỏ lâm vào cảnh bị nước ngoài chiếm đoạt thương hiệu, mà nhiều công ty quy mô lớn cũng trong tình trạng tương tự. “Thương hiệu cà phê Trung Nguyên đã bị một công ty của Mỹ là Rice Field đăng ký tại Cơ quan Sáng chế và Nhãn hiệu Hoa Kỳ (USPTO); Thương hiệu thuốc lá hàng đầu Vinataba đã bị P.T. Putra Stabat Industri (Indonesia) chiếm đoạt đăng ký tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và 9 nước Asean” - bà Nguyễn Thu Anh nêu ví dụ.

Lý giải nguyên nhân khiến thương hiệu Việt bị nước ngoài chiếm đoạt, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh Võ Trí Thành nêu rõ, hiện số lượng đơn đăng ký bảo hộ thương hiệu, kiểu dáng công nghiệp của doanh nghiệp Việt Nam ở nước ngoài rất thấp. “Có đến 80% doanh nghiệp không quan tâm đến việc xây dựng thương hiệu, dẫn tới tình trạng sản phẩm Việt Nam dù có chất lượng cao nhưng vẫn chưa tìm được vị trí xứng đáng ở thị trường quốc tế” – ông Thành nói.

Phương án nào bảo vệ thương hiệu Việt?

Để hạn hạn chế việc thương hiệu Việt bị rơi vào tay doanh nghiệp nước ngoài, Chủ tịch VIPA Phạm Nghiêm Xuân Bắc kiến nghị, cơ quan quản lý cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp xây dựng, bảo vệ thương hiệu. Đồng thời cần đưa thêm những điều khoản luật về việc mua lại thương hiệu Việt qua cổ phần hóa. “Thực tế cho thấy, để được cấp bằng bảo hộ tại nước ngoài doanh nghiệp rất tốn kém tiền bạc, thời gian, thủ tục phức tạp… vì vậy Nhà nước nên hỗ trợ một phần kinh phí”- ông Bắc đề xuất.

Về vấn đề này Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện từ và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Lại Việt Anh cho hay để hạn chế tình trạng bị chiếm đoạt thương hiệu, doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu nên sớm có kế hoạch đăng ký bảo hộ nhãn hiệu. Để đăng ký thương hiệu tại nước ngoài  sẽ có nhiều thủ tục pháp lý liên quan, do vậy doanh nghiệp nên tìm một công ty luật uy tín tại Việt Nam để được tư vấn và hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu tại Mỹ.

Hiện chương trình Go Export do Trung tâm Tin học và Công nghệ Số triển khai, cũng đang hợp tác với các chuyên gia pháp lý và công ty luật đã có nhiều kinh nghiệm trong việc đăng ký thương hiệu và xử lý tranh chấp tại thị trường quốc tế. “Mới đây, thương hiệu trái cây sấy Nam Huy tại tỉnh Đồng Tháp đã đăng ký thành công tại Mỹ, thông qua Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu qua chương trinh Go Export” - bà Việt Anh nêu ví dụ.

Tương tự, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) Lưu Hoàng Long cho biết, hiện Việt Nam đã là thành viên của Hiệp ước Hợp tác về sáng chế (PCT) và Thỏa ước và Nghị định thư Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu. Đây là 2 hệ thống giúp doanh nghiệp Việt Nam có thể tìm kiếm sự bảo hộ sáng chế ở 152 nước thành viên PCT một cách thuận lợi và tiết kiệm thời gian, chi phí.

Dưới góc độ là đơn vị hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu hàng Việt ra thế giới, Giám đốc Điều hành Amazon Global Selling Việt Nam Gijae Seong thông tin, nhằm giúp chủ doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm và thương hiệu, từ 2017, Amazon đã xây dựng chương trình Amazon Brand Registry. Thông qua chương trình Amazon giúp doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu khỏi hàng giả, kiểm soát danh sách sản phẩm trên nền tảng Amazon..

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, cuối năm 2019, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án Chương trình Thương hiệu quốc gia Việt Nam giai đoạn 2020 - 2030. Trong đó yêu cầu chương trình giám sát việc xâm hại bản quyền nhãn hiệu của Việt Nam trên các thị trường quốc tế qua đó đăng ký bảo hộ kịp thời… Đồng thời đẩy mạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký, bảo hộ thương hiệu và các hoạt động tuyên truyền, quảng bá cho các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam ở thị trường quốc tế nhất là các thị trường trọng điểm. Tuy nhiên, bên cạnh sự hỗ trợ của nhà nước còn đòi hỏi chính bản thân doanh nghiệp cần chủ động trang bị những kiến thức cần thiết cũng như có các giải pháp trong việc xây dựng, bảo hộ nhãn hiệu.