Luật thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi): động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Thêm nguồn lực để DN đầu tư nghiên cứu

Ngày 14/6, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi). Theo Luật mới quy định ưu đãi thuế cho DN ở nhiều mức khác nhau là 10%, 15% và 17%. Trong đó, thuế suất 10% trong 15 năm sẽ áp dụng cho đầu tư dự án mới với một số ngành nghề như ứng dụng công nghệ cao, đầu tư mạo hiểm, sản xuất sản phẩm phần mềm, an toàn thông tin mạng, công nghiệp hỗ trợ, sản xuất năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, bảo vệ môi trường; dự án đầu tư mới tại khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung…

Bên cạnh đó, một trong những điểm mới đáng chú ý là quy định miễn thuế với khoản tài trợ cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo. Chính sách miễn thuế này nhằm thực hiện tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số Quốc gia, đồng thời bảo đảm kỷ luật ngân sách và công bằng trong thực thi chính sách thuế.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn nhấn mạnh, việc quy định miễn thuế đối với khoản tài trợ này còn nhằm tạo nguồn cho DN nhận tài trợ có đủ nguồn lực để thực hiện nghiên cứu, phát triển khoa học, công nghệ. Theo đó, trường hợp DN thực hiện theo đúng các mục đích về khoản tài trợ này thì cần khuyến khích thực hiện mà không cần ràng buộc phải là các DN có quan hệ liên kết mới được áp dụng.

TS Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) đánh giá, Luật sửa đổi đã bổ sung ưu đãi thuế cho các dự án công nghệ cao, quỹ đầu tư mạo hiểm – vốn là lĩnh vực nhiều rủi ro, chi phí ban đầu lớn và thời gian đầu tư kéo dài. Đây chính là động lực quan trọng giúp DN và nhà đầu tư có thêm dư địa tài chính để theo đuổi các ý tưởng mới và chiến lược dài hơi.

Cũng đánh giá cao những chính sách thuế được quy định tại Luật thuế thu nhập doanh nghiệp sửa đổi, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc, Công ty Luật TNHH TGS cho rằng, việc tăng cường ưu đãi cho hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo là một bước đi đúng đắn, tác động mang tính cấu trúc đối với cả DN và nền kinh tế. Việc bổ sung các ưu đãi thuế cho hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo không đơn thuần là “giảm gánh nặng tài chính” mà là một tín hiệu chính sách mạnh mẽ, thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc đồng hành với DN trên hành trình đổi mới.

Khi các khoản chi cho nghiên cứu được khấu trừ cao hơn chi phí thông thường, hoặc khi thu nhập từ sản phẩm tạo ra nhờ đổi mới công nghệ được áp thuế thấp hơn, DN sẽ có thêm lý do để đầu tư vào tri thức thay vì chỉ dồn vốn vào tài sản cố định hay các lĩnh vực sinh lời ngắn hạn.

Sớm ban hành hướng dẫn chi tiết, đảm bảo hiệu quả thực thi

Tuy nhiên, để chính sách này phát huy hiệu quả thực sự, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn cho rằng, các quy trình xác định DN đủ điều kiện ưu đãi thuế phải rõ ràng, không làm khó DN. Cần khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn dưới luật, cụ thể hóa tiêu chí về ngành nghề, địa bàn ưu đãi, cũng như thủ tục thụ hưởng; tăng vai trò giám sát, phản hồi chính sách từ các hiệp hội DN để kịp thời xử lý các vướng mắc; có cơ chế đánh giá định kỳ mức độ hiệu quả thực thi, tránh tình trạng chính sách ưu đãi chỉ nằm trên giấy.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn cũng lưu ý, các tiêu chí xác định hoạt động nghiên cứu, phát triển phải rõ ràng, thực chất, tránh tình trạng DN “lách luật” bằng cách dán nhãn nghiên cứu cho các hoạt động không liên quan.

Liên quan đến vấn đề này, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi chỉ ra, để ngăn chặn tình trạng lợi dụng chính sách để chuyển lợi nhuận hoặc trốn thuế, khoản tài trợ chỉ được miễn thuế nếu giữa bên tài trợ và bên nhận tài trợ không có quan hệ liên kết.

Theo ông Phan Văn Mãi, việc loại trừ trường hợp tài trợ giữa các bên liên kết là cần thiết vì chi phí nghiên cứu – phát triển thường rất lớn, khó định giá thị trường và dễ bị lợi dụng để điều chỉnh lợi nhuận.

Trước đó, Chính phủ đã quy định cụ thể về việc sử dụng khoản tài trợ cho mục đích nghiên cứu, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đảm bảo các khoản chi tài trợ đúng nội dung, đúng mục đích. Trường hợp khoản tài trợ nhận được mà DN sử dụng không đúng mục đích cho hoạt động cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thì bị truy thu thuế thu nhập DN và xử phạt theo quy định pháp luật.

Liên quan đến chi phí nghiên cứu và phát triển, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng việc quy định cứng mức khấu trừ sẽ thiếu linh hoạt và khó điều chỉnh theo từng thời kỳ kinh tế. Do đó, luật chỉ nêu nguyên tắc chung về khấu trừ chi phí nghiên cứu, phát triẻn, còn chi tiết sẽ do Chính phủ quy định. Điều này cho phép Chính phủ chủ động thiết kế chính sách khấu trừ linh hoạt hơn tùy vào bối cảnh kinh tế – tài chính, khả năng ngân sách và yêu cầu phát triển khoa học – công nghệ từng thời kỳ.

Ngoài ra, để bảo đảm hiệu quả thực thi, luật bổ sung quy định thu hồi ưu đãi nếu phát hiện DN không còn đáp ứng điều kiện, giúp ngăn chặn gian lận và tăng tính minh bạch trong thực hiện chính sách thuế.