Bệnh do não mô cầu tăng trở lại

Nguy cơ tử vong rất cao

Gần đây nhất, đại diện Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa xác nhận, nữ phạm nhân 32 tuổi, tử vong do suy đa tạng sau 4 ngày điều trị tại đơn vị. Người bệnh khởi phát các triệu chứng sốt, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn từ ngày 23/11, điều trị tại bệnh xá trại giam. Ngày 29/11, bệnh nhân chuyển lên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa, chẩn đoán dương tính với vi khuẩn não mô cầu. Các bác sĩ Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa lập tức cách ly, áp dụng phác đồ điều trị tích cực. Tuy nhiên, tình trạng nữ phạm nhân diễn tiến xấu nhanh chóng, rơi vào hôn mê sâu, sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng, không đáp ứng điều trị và tử vong.

Hay mới đây, Hà Nội ghi nhận 2 ca mắc não mô cầu. Đó là bệnh nhân nam, 24 tuổi, trú tại xã Thường Tín, chưa tiêm vaccine phòng não mô cầu. Một trường hợp là trẻ nữ, 11 tuổi trú tại xã Dương Hòa mắc não mô cầu chưa tiêm vaccine não mô cầu, khởi phát bệnh đau đầu, sốt cao, mệt mỏi vào Bệnh viện Nhi T.Ư. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, tính từ đầu năm 2025 đến nay, TP ghi nhận 3 ca mắc, 0 ca tử vong, số mắc tăng so với cùng kỳ năm 2024 (2/0).

Theo báo cáo của Bộ Y tế, năm 2025, cả nước ghi nhận 95 ca mắc bệnh do não mô cầu, trong đó có 3 ca tử vong. Số ca mắc tăng 74 ca so với cùng kỳ năm 2024 (21/0) thể hiện dấu hiệu quay trở lại đáng báo động của bệnh. Đặc biệt trong giai đoạn giao mùa Đông – Xuân, khi điều kiện thời tiết thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và lây lan. Riêng tháng 11 ghi nhận 11 ca viêm màng não do não mô cầu. Đây là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất, có thể lên tới 50% nếu không được điều trị kịp thời, thậm chí khiến người đang khỏe mạnh tử vong chỉ trong vòng 24 giờ.

Các chuyên gia y tế cho hay, hiện đã có 12 nhóm huyết thanh của vi khuẩn Neisseria meningitidis được nhận diện, trong đó 5 nhóm huyết thanh A, B, C, W và Y thường gây các vụ dịch, chiếm đến hơn 90% ca bệnh toàn cầu. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền chủ yếu theo đường hô hấp và có khả năng gây thành dịch. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy nhóm huyết thanh W và C liên quan tỷ lệ tử vong cao hơn, nhưng không vì vậy được chủ quan với các nhóm khác. Tại Việt Nam, cả 5 nhóm A, B, C, W, Y đều đã và đang lưu hành. Đáng chú ý, những năm gần đây, Việt Nam đã ghi nhận sự xuất hiện của nhóm huyết thanh não mô cầu W - nhóm đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia.

Liên quan đến vấn đề này, PGS.TS Phạm Quang Thái - Phó trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ T.Ư cho hay, theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm ghi nhận hơn 1,2 triệu ca mắc bệnh do não mô cầu và khoảng 135.000 ca tử vong trên toàn cầu. Số ca bệnh do não mô cầu trong năm 2025 đã tăng gấp vài lần so với cùng kỳ năm ngoái, cho thấy nguy cơ bệnh đang tăng trở lại cộng đồng, trong khi bệnh này có thể khiến người khỏe mạnh tử vong chỉ 24 giờ...

Tiêm chủng là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất

PGS.TS Phạm Quang Thái lưu ý, bệnh do não mô cầu có thể có các thể lâm sàng: viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm khớp, viêm tai giữa, viêm ngoài màng tim... trong đó viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết là thể lâm sàng thường gặp và nguy hiểm nhất. Bệnh này có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào đều có thể mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh thường gặp nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi; thanh thiếu niên (14 - 20 tuổi); người có cơ địa suy giảm miễn dịch; người cao tuổi. Thời gian ủ bệnh của viêm màng não mô cầu trung bình là 4 ngày; có thể dao động từ 2 – 10 ngày.

Các chuyên gia y tế cũng cảnh báo, bệnh rất khó phát hiện ở giai đoạn sớm vì triệu chứng mờ nhạt, người bệnh thường chủ quan, tự điều trị tại nhà. Khi nhập viện, bệnh đã ở giai đoạn muộn. Dù được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn 10 - 20% và lên tới 50% nếu điều trị chậm. Với thể nhiễm khuẩn huyết tối cấp, tỷ lệ tử vong có thể tới 40%. Người sống sót thường mang di chứng như mất chi, giảm thính lực, rối loạn thần kinh, giảm trí nhớ.

GS.TS Nguyễn Văn Kính - Phó Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam cho hay, WHO khuyến cáo tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu. WHO đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ đánh bại được viêm màng não với chiến lược loại trừ các vụ dịch từ bệnh viêm màng não do vi khuẩn, giảm số ca mắc viêm màng não do những vi khuẩn có thể phòng ngừa bằng vaccine, giảm số ca tử vong do bệnh, đồng thời giảm tỷ lệ khuyết tật và cải thiện chất lượng sống sau viêm màng não do bất kỳ nguyên nhân nào.

Đồng quan điểm, PGS.TS Phạm Quang Thái khuyến cáo, với bệnh do não mô cầu do tính chất nguy hiểm và diễn biến nhanh, người dân cần chủ động trong phòng bệnh bằng các phương pháp khác nhau, biện pháp hiệu quả nhất hiện nay là phòng bệnh bằng vaccine. Bởi hiện nay Việt Nam lưu hành cả 5 nhóm huyết thanh nguy hiểm của bệnh viêm màng não do não mô cầu. Chiến lược là “bảo vệ sớm và bảo vệ rộng”. Hiện nay, Việt Nam đã có đầy đủ các loại vaccine giúp phòng 5 nhóm huyết thanh phổ biến, trong đó có loại vaccine tứ giá công hợp phòng được 4 nhóm trong cùng 1 mũi tiêm là A, C, Y, W. Việc tiêm đầy đủ các vaccine rất cần thiết để tạo miễn dịch rộng, bởi nếu chỉ tiêm một hoặc vài nhóm, cơ thể vẫn có nguy cơ mắc bệnh từ các nhóm còn lại.

Ngoài ra, các chuyên gia y tế cũng khuyến nghị, để phòng bệnh não mô cầu, người dân thực hiện tốt vệ sinh cá nhân và nơi ở; đeo khẩu trang khi tiếp xúc hoặc chăm sóc người bệnh và dự phòng bằng thuốc; tránh tụ tập nơi đông người, giữ không gian sống thông thoáng. Khi người bệnh có những dấu hiệu nghi ngờ cần đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời, tăng cơ hội cứu sống.