Biên kịch - ngành học của đam mê

Hiểu về nghề biên kịch

Biên kịch điện ảnh, truyền hình (Screenplay Writing) là ngành học đào tạo kỹ năng viết, bố cục, phát triển câu chuyện, xây dựng nhân vật, tình huống. Biên kịch điện ảnh, truyền hình đóng vai trò rất quan trọng trong các bộ phim; nhiều khi được ví như “đạo diễn thứ hai” và sẽ tham gia vào hầu hết các khâu làm phim. Khác với tiểu thuyết gia, kịch bản của nhà biên kịch không được khán giả đọc trực tiếp mà chỉ có thể nghe hoặc nhìn trên màn ảnh.

Chương trình đào tạo ngành biên kịch điện ảnh, truyền hình của mỗi trường sẽ có đặc trưng khác nhau nhưng về cơ bản, chương trình cử nhân đào tạo trong thời gian 4 năm. Bên cạnh những môn học bắt buộc theo quy chế của Bộ GD&ĐT, trong năm nhất, sinh viên được hướng dẫn kỹ năng viết kịch bản phim ngắn, viết đề cương kịch bản phim dài. Năm hai, được hướng dẫn kỹ năng xây dựng đề cương dựng cảnh và viết kịch bản phim truyện điện ảnh 90 trang hoàn chỉnh. Hai năm tiếp theo, sinh viên được hướng dẫn kỹ năng viết kịch bản phim tài liệu, kịch bản phim truyền hình nhiều tập và chuyển thể từ tác phẩm văn học sang kịch bản điện ảnh. Ngoài ra, sinh viên được học viết kịch bản phim hoạt hình và phim quảng cáo. Cuối cùng, sinh viên được hướng dẫn xây dựng đề cương phim tốt nghiệp và kỹ năng biên tập kịch bản phim. Về cơ bản, hoàn thành chương trình học, sinh viên được cung cấp đầy đủ kiến thức về: khoa học xã hội và nhân văn, kiến thức cơ sở ngành, kiến thức chuyên sâu ngành.

Hành trình sáng tạo của một nhà biên kịch không chỉ gói gọn trong việc viết lách, mà còn ẩn chứa vô số công việc đa dạng và đầy thử thách. Các công việc mà một người biên kịch viên thường đảm nhận như: tìm kiếm ý tưởng, xây dựng cốt truyện, thổi hồn cho nhân vật qua việc xây dựng hình ảnh, lời thoại, hợp tác với ê-kíp, chỉnh sửa và hoàn thiện.

Do đó, để theo học ngành biên kịch, người học không chỉ cần niềm đam mê viết theo ngôn ngữ hình ảnh mà còn cần có năng khiếu cảm thụ nghệ thuật, thấu cảm cao; tư duy logic tốt; đọc nhiều sách, xem nhiều phim và có hứng thú phân tích từng phân cảnh trong phim... Cùng với đó là có nhiều vốn sống và kiến thức rộng cùng nhiều trải nghiệm xã hội.

Sau khi tốt nghiệp, sinh viên có thể đảm nhận công việc của các nhà Biên kịch (phim, chương trình truyền hình, quảng cáo, game, truyện tranh…), phóng viên, biên tập viên tại các hãng phim, các đoàn làm phim, các công ty truyền thông, quảng cáo, các đài truyền hình; biên tập, phóng viên tại các tòa soạn báo, tạp chí chuyên ngành với mức lương tương đối tốt.

Nếu muốn tiếp tục học và nâng cao trình độ, các cử nhân có thể học lên trình độ thạc sĩ; tham gia khóa học ngắn hạn, trung hạn hoặc dài hạn ở trong và ngoài nước hoặc chọn hình thức du học tại nước ngoài.

Tìm hiểu môi trường phù hợp

Tại Trường Đại học Sân khấu điện ảnh Hà Nội, ngành biên kịch điện ảnh, truyền hình sẽ thi khối S và chia thành 2 khối nhỏ: khối S00 (ngữ văn - năng khiếu SKĐA 1 - năng khiếu SKĐA 2); khối S01 (toán - năng khiếu 1 - năng khiếu 2). Riêng môn năng khiếu sân khấu điện ảnh được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau. Thường gặp nhất là yêu cầu trình bày quan điểm cá nhân về những hiện tượng cụ thể hoặc vấn đáp trực tiếp về vấn đề xã hội nào đó. Điểm chuyên môn tính bằng tổng điểm hệ số 2 của hai bài thi năng khiếu.

Còn tại Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), vài năm trở lại đây, trường mở ngành cử nhân Điện ảnh và Nghệ thuật đại chúng. Thí sinh xét tuyển ngành này theo các tổ hợp theo điểm thi tốt nghiệp THPT ở các tổ hợp: D66, D01, C03, C04, với các môn chính là Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Toán, và Tiếng Anh

TS Đặng Thu Hà - Phó Trưởng Khoa Nghệ thuật Điện ảnh, Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội thông tin: đặc thù và thế mạnh của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội là nghệ thuật điện ảnh. Bởi vậy, trường cố gắng đào tạo một cách bài bản biên kịch điện ảnh có thể sáng tạo kịch bản cho phim chiếu rạp và tin rằng đây vẫn là một loại hình kinh điển. Ngoài ra, trước bối cảnh công nghệ số, phía khoa cũng có những hướng dẫn, giúp sinh viên được thực hành, chuyển đổi, vận dụng lý thuyết sang sản xuất để phục vụ thị trường. Khoa không chủ trương thay đổi toàn bộ mà kế thừa, vận dụng để mở rộng biên độ đào tạo, nhằm mang lại sự thuận lợi hơn cho sinh viên, có thể đáp ứng được yêu cầu của thị trường".

Đề cập thêm về chương trình đào tạo, TS Đặng Thu Hà cho biết, mỗi năm khoa Nghệ thuật Điện ảnh đều có những cải tiến. Một mặt, chương trình đảm bảo sinh viên nắm vững quy trình sáng tác kịch bản điện ảnh từ hình thành ý tưởng đến triển khai kịch bản chi tiết, có khả năng thực hành hoàn thiện kịch bản với dung lượng từ 90 - 120 phút. Ngoài ra, khoa đưa thêm các chuyên đề về phim hoạt hình, phim quảng cáo; mời chuyên gia trong lĩnh vực sáng tạo nội dung số để hướng dẫn sinh viết kịch bản thương mại, quảng bá thương hiệu cá nhân…

Đưa ra một lựa chọn khác cho người học với ngành biên kịch, PGS.TS Hoàng Cẩm Giang (giảng viên Khoa Văn học - Trường Đại học Khoa học xã hội & nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: khác với mô hình đào tạo truyền thống của những trường chuyên ngành đã có bề dày hoạt động nhiều năm ở Việt Nam, chương trình Cử nhân Điện ảnh và Nghệ thuật đại chúng hướng đến việc đào tạo những người lao động có nền tảng kỹ năng viết, có vốn kiến thức nhân văn và liên ngành tham gia vào lĩnh vực điện ảnh và nghệ thuật đại chúng ở những vị trí như biên kịch, giám tuyển, phê bình, nghiên cứu, lý luận, sáng tạo nội dung số, quản trị dự án điện ảnh và nghệ thuật đại chúng, lưu trữ và khai thác di sản điện ảnh và nghệ thuật đại chúng.

Có thể nói, chương trình không lặp lại những chương trình đào tạo đã có mà mở ra một hướng mới trong đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực cho khoảng trống của thị trường lao động do sự phát triển của điện ảnh gắn với nghệ thuật đại chúng tạo nên. Đó cũng là một cách thiết thực để đóng góp vào công cuộc đào tạo nguồn nhân lực cho công nghiệp văn hoá mà Đảng và Nhà nước đang có chủ trương thúc đẩy. Trong quá trình học tập tại trường, ngoài các học phần lý thuyết, sinh viên được học những học phần mang tính thực hành cao như: dựng phim; lý thuyết và thực hành; chuyển thể kịch bản trong nghệ thuật điện ảnh; thực hành biên kịch điện ảnh - truyền hình; quản lý dự án điện ảnh và quỹ điện ảnh; tổ chức sản xuất, phân phối và lưu trữ phim.

Với hệ thống đối tác rộng lớn của khoa và của trường, sinh viên ngành Điện ảnh và Nghệ thuật đại chúng tại Trường Đại học Khoa học xã hội & nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội có nhiều cơ hội thực hành, thực tập, thực tế tại các cơ quan, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực điện ảnh, truyền thông, truyền hình; được trực tiếp tham gia vào các dự án sản xuất các sản phẩm điện ảnh, cơ hội gặp gỡ, giao lưu với các đạo diễn, biên kịch gạo cội, những nghệ sĩ trực tiếp tham gia vào đời sống nghệ thuật, công nghiệp văn hóa ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Theo học ngành biên kịch, sau khi tốt nghiệp, sinh viên không chỉ có nền tảng kiến thức chắc chắn, chuyên sâu mà còn có kỹ năng nghề nghiệp vững vàng để tham gia ngay vào thị trường lao động, đồng thời bắt kịp với sự thay đổi nhanh chóng của nền điện ảnh trong nước và thế giới, thị hiếu thưởng thức nghệ thuật của công chúng.

Trong giai đoạn hiện nay, biên kịch được đánh giá là ngành có tiềm năng lớn. Nếu yêu thích công việc viết lách, muốn biến câu chuyện thành những thước phim trên màn ảnh thì biên kịch điện ảnh, truyền hình là lựa chọn đúng đắn với người học.