Bịt lỗ hổng trong quản lý xe khách

Một trong những nguyên nhân dẫn tới các tai nạn trên là công tác quản lý xe khách còn nhiều lỗ hổng.

Qua thực tế phát sinh nhiều lỗ hổng

Liên quan đến vụ tai nạn đặc biệt nghiêm trọng giữa xe của nhà xe Thành Bưởi và xe 16 chỗ ở Đồng Nai khiến 5 người thiệt mạng, cơ quan điều tra vừa ra quyết định khởi tố bị can. Tài xế xe khách Thành Bưởi đã chạy với vận tốc 69km/h dù tốc độ giới hạn trên đoạn đường này là 50. Điều đáng nói, tài xế này đang bị tước giấy phép lái xe tạm thời, đồng nghĩa với việc không được phép điều khiển phương tiện.

Cũng trong tháng 7 vừa qua, ngay trên cung đường này, một chiếc xe khách khác của hãng Thành Bưởi do vượt ẩu đã khiến 2 người đi xe máy tử vong.

Có thể nhận thấy, vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng giữa xe khách Thành Bưởi và xe khách 16 chỗ đã bộc lộ lỗ hổng trong quản lý loại hình vận tải hành khách.

Thực tế, nhiều DN xe khách hoặc xe hợp đồng trá hình đang kinh doanh “chộp giật”, hoạt động “bát nháo”, gây nên nhiều mối bất an cho hành khách. Thậm chí, nhiều nhà xe cố định đã bỏ bến ra ngoài chạy chui, vòng vo tìm khách, hoặc tự lập văn phòng đón/trả khách. Tại các địa phương còn phát sinh loại xe cá nhân chở khách dưới dạng "xe ghép", không đăng ký kinh doanh vận tải…

Bộ GTVT lý giải có tình trạng trên là do Nghị định 10/2020/NĐ-CP về điều kiện kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô còn bất cập, thiếu chặt chẽ. Đặc biệt, quy định về chế tài xử phạt vi phạm bằng thu hồi phù hiệu xe kinh doanh chưa cụ thể, có đơn vị vừa nộp lại phù hiệu đã lập tức xin cấp mới, hoặc không nộp phù hiệu cũng không có chế tài xử lý.

Ngoài ra, việc thiếu chế tài để thu hồi đăng ký tuyến của xe khách, dẫn tới nhiều xe đăng ký tuyến, đăng ký bến, nhưng thực tế không vào bến xe, mà ra ngoài chạy dù, lập bến cóc. Mặc dù đã có quy định quản lý xe qua hệ thống phần mềm giám sát hành trình, nhưng nhiều Sở GTVT phản ánh hệ thống của Bộ GTVT được vận hành từ năm 2016 tới nay đã lạc hậu, không được cập nhật, khó khai thác dữ liệu để xử lý xe vi phạm…

Trao quyền cho địa phương

Để khắc phục các bất cập trên, Bộ GTVT đề xuất sửa đổi một số điều Nghị định 10/2020 liên quan đến hoạt động vận tải bằng ô tô. Điểm đáng chú ý trong dự thảo là Bộ GTVT đề xuất giao Sở GTVT các địa phương ở 2 đầu tuyến đi và đến thống nhất xây dựng, điều chỉnh, bổ sung danh mục mạng lưới tuyến cố định liên tỉnh.

Theo phía Cục Đường bộ Việt Nam, việc sửa đổi nhằm tăng tính chủ động cho địa phương và thuận lợi cho đơn vị kinh doanh vận tải. Khi DN có nhu cầu thay đổi điểm đi/đến, địa phương xem xét và có thể trực tiếp điều chỉnh, bổ sung trên hệ thống phần mềm quản lý luồng tuyến liên tỉnh của Bộ GTVT, thay vì phải báo cáo Bộ bằng văn bản như hiện nay.

Vẫn có một số lo ngại rằng, dự thảo trao quyền cho các Sở GTVT địa phương công bố tuyến vận tải khách cố định liên tỉnh mới hoặc điều chỉnh tuyến đang có, có thể dẫn tới phá vỡ quy hoạch luồng tuyến, dẫn tới nguy cơ các tuyến xe khách chạy xuyên tâm qua đô thị, gây ùn tắc…

Giải đáp lo ngại trên, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết sẽ quản lý khung chính sách chung, việc quản lý cụ thể, trực tiếp về luồng tuyến sẽ do các Sở GTVT thực hiện, vì đây là đơn vị nắm rõ địa bàn nhất. Sở GTVT 2 địa phương đầu đi và đến sẽ thống nhất cấp phép tuyến cho DN vận tải và quản lý, xử phạt dựa trên thiết bị giám sát hành trình, làm sao cho an toàn nhất. Tránh tình trạng chạy sai luồng tuyến.

Không để xe hợp đồng chạy như xe tuyến cố định

Tại dự thảo lần này, sửa đổi trọng tâm còn nằm ở quy định về xe khách hợp đồng và xe du lịch, nhằm tiến tới “dẹp” tình trạng xe hợp đồng trá hình chạy tuyến cố định đang tràn lan tại nhiều địa phương.

Cụ thể, Bộ GTVT đề xuất xe khách hợp đồng mỗi chuyến đi chỉ được đón/trả khách tại một địa điểm đi/đến theo đúng hợp đồng. Xe hợp đồng không được đón, trả khách từ 3 ngày liên tiếp trở lên, hoặc trong 1 tháng có tổng trên 10 ngày đón/trả khách tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện hoặc một địa điểm cố định khác.

Về tỷ lệ số chuyến trong tháng xuất phát tại 1 điểm, Bộ GTVT đưa ra 2 phương án và giảm tần suất chuyến đi tối đa trong 1 tháng tại 1 điểm từ 30% xuống tối đa 10%.

Phương án 1, trong một tháng, mỗi xe hợp đồng không được thực hiện quá 10% tổng số chuyến có điểm đầu và cuối lặp lại; phạm vi điểm đầu và cuối được xác định theo địa giới hành chính cấp xã/phường. Việc xác định số chuyến xe trong tháng căn cứ theo thông tin thiết bị giám sát hành trình, hợp đồng vận chuyển, hoặc các biện pháp khác.

Phương án 2, cơ bản các quy định như phương án 1, chỉ khác là sửa điểm đầu/cuối được xác định theo địa giới hành chính cấp huyện. Theo Bộ GTVT, đề xuất này được đưa ra theo đề nghị của một số Sở GTVT để bảo đảm dễ xác định điểm xuất phát và kết thúc chuyến đi, do theo quy định như hiện nay, nếu không có công cụ công nghệ thông tin sẽ khó xác định.

Ngoài ra, trong dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 10, Bộ GTVT quy định rõ hơn về hình thức xử lý thu hồi phù hiệu. Cụ thể, trong 15 ngày từ ngày thông báo, đơn vị vận tải phải nộp lại phù hiệu; thời hạn thu hồi phù hiệu xe kinh doanh là 30 ngày hoặc 60 ngày, sau đó đơn vị phải làm thủ tục cấp lại. Đơn vị vận tải không nộp lại phù hiệu bị thu hồi, sẽ không cấp mới, cấp lại phù hiệu khi hết hiệu lực, cho tới khi chấp hành quy định trên.

Cũng theo dự thảo nghị định, xe khách tuyến cố định nếu khai thác dưới 70% số chuyến đã đăng ký trong tháng sẽ bị đình chỉ khai thác tuyến. Trong khi theo quy định hiện hành, DN bị đình chỉ khai thác tuyến khi không hoạt động kinh doanh vận tải trên tuyến trong 60 ngày liên tục.

Nội dung sửa đổi này nhằm bảo đảm các đơn vị vận tải có trách nhiệm cung cấp dịch vụ theo đúng phương án chạy xe đã đăng ký, hạn chế việc chỉ giữ chỗ trong bến, thực tế ra ngoài chạy dù, lập bến cóc.

Đặc biệt, dự thảo cũng chú trọng đến các quy định tăng cường quản lý bằng công nghệ. Quy định trên được hiện thực hóa bằng việc Bộ GTVT đã phê duyệt đề án "Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong lĩnh vực đường bộ giai đoạn 2023 - 2025, định hướng đến 2030”, nhằm đầu tư nâng cấp, hoàn thiện hệ thống công nghệ phục vụ quản lý Nhà nước về vận tải đường bộ, đặc biệt các phần mềm quản lý. Việc quản lý, giám sát với phương tiện và người lái sẽ được thực hiện sát sao, chặt chẽ hơn thông qua công nghệ.