Bộ Công Thương đồng hành cùng doanh nghiệp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả

Đó là một trong những nội dung quan trọng tại toạ đàm “Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Bài toán đầu tư bền vững cho doanh nghiệp” do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tổ chức ngày 2/10.

Đổi mới công nghệ phải đi đôi với sử dụng năng lượng tiết kiệm

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Cù Huy Quang - Trưởng phòng Hiệu quả năng lượng và Chuyển đổi xanh - Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) thông tin: Bộ Công Thương hiện là cơ quan đầu mối triển khai Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030.

Về chính sách, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNL TK&HQ) (Luật số 77/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 01/01/2026).

Luật đã đưa ra những chính sách về SDNL TK&HQ đối với DN, đặc biệt là DN sử dụng năng lượng trọng điểm. Trong đó, có nhiều quy định chú trọng hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ và thúc đẩy DN tiết kiệm năng lượng. Luật đã đưa ra các yêu cầu về kiểm toán năng lượng, lộ trình áp dụng công nghệ tiên tiến, và tiêu chuẩn quản lý năng lượng, tạo hành lang pháp lý rõ ràng đối với Tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO) để thúc đẩy DN thực hiện SDNL TK&HQ.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã hỗ trợ DN trong tư vấn giải pháp SDNL TK&HQ; hỗ trợ DN kiểm toán năng lượng để phát hiện những khâu tiêu tốn nhiều năng lượng, từ đó có giải pháp để sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng tại DN; hỗ trợ DN triển khai mô hình quản lý năng lượng, đặc biệt các DN lớn được hỗ trợ triển khai Hệ thống quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn ISO 50001; hỗ trợ DN chuyển giao công nghệ, tiếp cận công nghệ mới, tiên tiến và hiệu quả năng lượng; hỗ trợ DN đào tạo nguồn nhân lực.

Đặc biệt, Bộ Công Thương đang phối hợp với các tổ chức tín dụng, các quỹ quốc tế để tạo nguồn vốn xanh, hỗ trợ DN triển khai các dự án tiết kiệm năng lượng, từ đó giảm bớt gánh nặng đầu tư ban đầu.

Đặc biệt, Quỹ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả khi được thông qua sẽ hỗ trợ được nhiều hơn cho DN trong việc thúc đẩy đầu tư dây chuyền công nghệ, áp dụng giải pháp về SDNL TK&HQ.

Bộ Công Thương xác định đổi mới công nghệ phải đi đôi với sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Do vậy, khi xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ đổi mới công nghệ, yếu tố hiệu suất năng lượng luôn được coi là một tiêu chí quan trọng.

Cụ thể, trong các chương trình, dự án hỗ trợ DN, Bộ ưu tiên những giải pháp công nghệ vừa hiện đại, vừa tiết kiệm năng lượng, giúp DN giảm chi phí vận hành và giảm phát thải.

Bên cạnh đó, triển khai các hoạt động như: kiểm toán năng lượng, tư vấn kỹ thuật, hay áp dụng hệ thống quản lý năng lượng được lồng ghép trực tiếp vào quá trình đổi mới công nghệ để bảo đảm hiệu quả đầu tư.

Bộ cũng phối hợp với các tổ chức tài chính trong và ngoài nước để tạo nguồn vốn ưu đãi cho doanh nghiệp triển khai dự án công nghệ xanh, công nghệ ít tiêu hao năng lượng.

Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng

DN tiêu thụ năng lượng trọng điểm là nhóm chịu trách nhiệm sử dụng phần lớn năng lượng trong nền kinh tế nên Bộ Công Thương đã ban hành các quy định rất cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

Theo đó, nhóm DN này phải thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ 3 năm/lần và triển khai các giải pháp theo khuyến nghị kiểm toán; bổ nhiệm người quản lý năng lượng, xây dựng và thực hiện kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hàng năm; báo cáo định kỳ về tình hình sử dụng năng lượng và kết quả thực hiện cho cơ quan quản lý và khuyến khích áp dụng hệ thống quản lý năng lượng.

Về mức độ tuân thủ, phần lớn DN trọng điểm đã thực hiện nghiêm túc quy định, đặc biệt là báo cáo định kỳ và kiểm toán năng lượng. Một số DN điển hình đã áp dụng hệ thống quản lý năng lượng và đạt kết quả tiết kiệm 5–10% chi phí năng lượng mỗi năm.

Tuy nhiên, theo ông Cù Huy Quang vẫn còn một bộ phận DN gặp khó khăn do hạn chế về vốn đầu tư, công nghệ lạc hậu hoặc thiếu nhân lực chuyên môn, nên việc triển khai còn chưa đồng đều. Vì vậy, Bộ Công Thương đang tiếp tục phối hợp với các địa phương và đơn vị tư vấn để tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ DN tuân thủ tốt hơn.

Cần thêm cơ chế tài chính hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi năng lượng

Để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, đặc biệt là với khối DN, ông Cù Huy Quang cho rằng, cần có sự hỗ trợ tài chính phù hợp, bởi phần lớn các giải pháp tiết kiệm năng lượng, đổi mới công nghệ hay đầu tư năng lượng tái tạo đều đòi hỏi chi phí ban đầu khá lớn.

Do đó, Bộ Công Thương khuyến khích DN tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh, vốn ưu đãi từ các tổ chức quốc tế; xây dựng mô hình hợp tác công - tư (PPP) để thu hút đầu tư vào các dự án tiết kiệm năng lượng và năng lượng tái tạo, kết nối doanh nghiệp với các quỹ hỗ trợ, ngân hàng thương mại để giảm rào cản về vốn.

“Chúng tôi đã đề xuất thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm năng lượng. Cùng với đó có cơ chế bảo lãnh tín dụng cho DN nhỏ và vừa khi đầu tư vào các dự án năng lượng hiệu quả. Đặc biệt, là thúc đẩy các dự án thí điểm theo mô hình ESCO (công ty dịch vụ năng lượng), trong đó DN có thể thực hiện giải pháp tiết kiệm mà không cần vốn đầu tư ban đầu” – ông Cù Huy Quang cho hay.