Nguyên nhân chính là do sự khác nhau về chủng loại khoáng sản, không phụ thuộc nhiều vào thị trường XK. Bộ Công Thương đã và đang tiếp tục kiểm soát chặt chẽ hoạt động này.
| Ảnh minh họa |
Theo chức năng được phân công, Bộ Công Thương thực hiện quản lý Nhà nước về XK đối với các loại khoáng sản như: Sản phẩm chế biến từ quặng Titan (xỉ titan, ilmenit hoàn nguyên, zircon, tinh quặng monazit, rutin/rutin nhân tạo); sản phẩm chế biến từ quặng bôxít (alumin, hydroxyt nhôm); tinh quặng Bismut, tinh quặng Niken, bột ôxit đất hiếm riêng rẽ, tinh quặng Fluorit, Bột barit, Đá hoa trắng, Tinh quặng Graphit. Đây đều là những sản phẩm đã được chế biến sâu với mục tiêu nâng cao giá trị khi XK.
Tuy nhiên thời gian qua, do giá kim loại và khoáng sản giảm sâu, việc chế biến sâu gặp nhiều khó khăn, nhiều dự án ngừng sản xuất hoặc sản xuất cầm chừng hoặc chưa thu hút được các nhà đầu tư để đầu tư dự án theo quy hoạch, nên đối với một số loại khoáng sản Chính phủ có chủ trương không XK để cung cấp nguyên liệu cho các dự án chế biến sâu trong nước, như: Quặng sắt, quặng titan cung vượt xa cầu, dẫn đến tồn kho cao, DN gặp rất nhiều khó khăn, người lao động không có việc làm, ảnh hưởng lớn đến an sinh xã hội, phát triển kinh tế - xã hội của nhiều địa phương, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc.Trước tình hình trên, tháng 6/2017, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 46/NQ-CP về tháo gỡ khó khăn trong việc tiêu thụ, XK các loại khoáng sản tồn đọng theo hướng cho phép XK một số khoáng sản tồn kho, như: Tinh quặng titan, tinh quặng sắt, đá ốp lát dạng khối, đá hoa trắng dạng khối. Riêng với quặng sắt, Thủ tướng đã cho phép XK quặng sắt tồn kho và quặng sắt limonit không sử dụng hết.Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã phối hợp với UBND các tỉnh kiểm tra và xem xét giải quyết XK cho các DN hoạt động kinh doanh, khai thác quặng sắt trong năm 2017 với khối lượng như sau: 398.000 tấn quặng sắt manhetit và 3.025.00 tấn quặng sắt limonit. Đối với quặng titan, tính đến ngày 30/4/2018, Bộ Công Thương đã giải quyết cho 17 DN có tinh quặng ilmenite tồn kho chưa tiêu thụ được phép XK với tổng khối lượng là 940.000 tấn.Trong quá trình kiểm soát hoạt động XK khoáng sản, Bộ Công Thương đã xây dựng và áp dụng đầy đủ, chặt chẽ quy định về truy xuất nguồn gốc khoáng sản. Theo đó, khoáng sản chỉ được phép XK khi đáp ứng đồng thời các điều kiện như: Phải nằm trong danh mục và đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng tại Phụ lục 01 kèm theo Thông tư số 12/2016/TT-BCT ngày 5/7/2016 của Bộ Công Thương; có nguồn gốc hợp pháp (đối với quặng); sản phẩm khoáng sản đã qua chế biến từ các nguồn khoáng sản hợp pháp…Với khoáng sản XK trong thành phần chứa thori, urani bằng hoặc lớn hơn 0,05% tính theo trọng lượng ngoài việc đảm bảo các điều kiện nêu trên còn phải có giấy phép XK vật liệu phóng xạ của Bộ KH&CN theo quy định của Luật Năng lượng nguyên tử. Ngoài ra, với tất cả các loại quặng, khoáng sản khi XK, tổ chức, cá nhân phải xuất trình cho cơ quan Hải quan hồ sơ chứng minh nguồn gốc khoáng sản hợp pháp.Trong thời gian tới, để tiếp tục tăng cường công tác quản lý hoạt động XK quặng, khoáng sản, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục làm việc với Tổng cục Hải quan để làm rõ các vấn đề về số lượng, chủng loại các loại khoáng sản XK sang các thị trường để có thông tin chi tiết phục vụ công tác quản lý. Đặc biệt, dù thẩm quyền kiểm soát giá XK khoáng sản không thuộc trách nhiệm của Bộ Công Thương, song để giá XK các loại khoáng sản theo sát biến động giá thị trường thế giới, Bộ Công Thương kiến nghị Bộ Tài chính và UBND các địa phương nghiên cứu sớm ban hành giá tính thuế XK tối thiểu đối với các loại khoáng sản.
