Tại hội thảo, các đại biểu đã trao đổi khá thẳng thắn về những kết quả đã đạt được và tồn tại, hạn chế xoay quanh vấn đề bảo vệ môi trường ở nông thôn. Qua đó đưa ra các giải pháp, nhất là công tác phối hợp với hội nông dân các cấp để nâng cao chất lượng bảo vệ môi trường.
Ý thức bảo vệ môi trường chưa thành thói quen
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Thào Xuân Sùng - Chủ tịch BCH TƯ Hội Nông dân Việt Nam cho biết, nhằm đẩy mạnh phát triển gắn với bảo vệ môi trường để phát triển bền vững, từ 2015 - 2020, Trung ương Hội đã hướng dẫn, chỉ đạo Hội Nông dân các tỉnh, thành xây dựng thành công hàng trăm mô hình điểm về thu gom, phân loại và xử lý rác thải trong sinh hoạt, xử lý chất thải trong làng nghề, hầm khí Biogas bảo vệ môi trường nông thôn, sử dụng kiến thức bản địa trong bảo vệ môi trường.
Thông qua các mô hình điểm để tuyên truyền, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, từ đó có hành động cụ thể bảo vệ môi trường. Tiêu biểu như mô hình thu gom, phân loại và xử lý rác thải hữu cơ thành phân bón tại nguồn tại tỉnh Hải Dương, Nam Định, Hoà Bình, An Giang, Long An; mô hình “xử lý nước thải làng nghề” tại tỉnh Hưng Yên, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình; mô hình “đệm lót sinh học trong chăn nuôi giảm thiểu ô nhiễm môi trường” góp phần giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước cung cấp nhiên liệu trong sinh hoạt như Vĩnh Phúc, Hà Nội, Quảng Trị;..
Ông Thào Xuân Sùng cũng thẳng thắn thừa nhận, bên cạnh những kết quả đạt được thì công tác tham gia bảo vệ môi trường của các cấp hội còn tồn tại những hạn chế nhất định. Đó là ý thức bảo vệ môi trường chưa thành thói quen, nếp sống của hôi viên nông dân; thái độ, hành vi, lối sống, thói quen tiêu dùng thiếu thân thiện môi trường còn phổ biến ở nhiều nơi. Vẫn còn tư tưởng ỷ lại vào Nhà nước; lúng túng, bị động, thiếu kinh nghiệm và trách nhiệm của một bộ phận hội viên, nông dân ở một số địa phương đối với cộng đồng trong phòng tránh, giảm nhẹ thiên tai;…
Đồng quan điểm trên, các chuyên gia cũng chỉ ra môi trường nông thôn hiện vẫn còn tồn tại nhiều bức xúc và sẽ đối mặt với nhiều nguy cơ tiềm ẩn trước mắt và lâu dài. Xu thế dịch chuyển các hoạt động sản xuất từ đô thị về khu vực nông thôn, đặc biệt là các loại hình có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao. Các dòng chất thải dịch chuyển từ đô thị về nông thôn để tái chế, xử lý. Nhu cầu hàng hóa gia tăng, nên khu vực nông thôn bị gánh chịu nhiều hậu quả của tình trạng lạm dụng hóa chất dùng trong nông nghiệp. Theo thống kê, hoạt động nông nghiệp sử dụng hàng năm khoảng khoảng 7,3 đến 8,6 triệu tấn/năm; thuốc bảo vệ thực vật khoảng 110.000-150.000 tấn/năm, trong đó có khoảng 10% là bao bì thải bỏ. Đồng thời, phụ phẩm nông nghiệp cũng gây áp lực không nhỏ đến môi trường nông thôn.
Nâng cao vai trò giám sát của nông dân
Theo ông Nguyễn Hưng Thịnh- Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường (BVMT) năm 2020 vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1/1/2022, các chính sách về quản lý chất lượng môi trường, nhất là chính sách về BVMT nông thôn đã được quy định rất cụ thể. Trong đó, chất lượng môi trường nói chung bao gồm chất lượng môi trường nông thôn được coi là nền tảng, là mục tiêu để bảo vệ trên cơ sở điều tiết các hoạt động dân sinh, kinh tế có tác động đến chất lượng môi trường nông thôn thông qua công tác kiểm kê, thống kê, theo dõi và quản lý bằng các công cụ phù hợp (như quy hoạch vùng sản xuất tập trung và đầu tư hạ tầng phù hợp; thực hành sản xuất sạch và an toàn; tận thu quay vòng tái sử dụng các sản phẩm phụ, vật chất thải bỏ, chất thải...); các khu vực có nguy cơ bị ô nhiễm (đặc biệt là các nguồn nước) được theo dõi, ngăn chặn ô nhiễm, cải thiện và phục hồi chất lượng môi trường.
Luật BVMT 2020 cũng quy định trách nhiệm của các tổ chức chính trị - xã hội bao gồm Hội Nông dân trong việc vận động cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, giám sát việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân (khoản 7 Điều 75); tham gia các hoạt động BVMT, tư vấn, phản biện, giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT (Điều 157, Điều 158).
Trao đổi xoay quanh vấn đề này, đại diện Hội Nông dân một số tỉnh như Hưng Yên, Nam Định, Bắc Ninh và các chuyên gia cho rằng, để nâng cao vai trò, trách nhiệm của Hội Nông dân các cấp và cán bộ, hội viên nông dân trong việc tham gia quản lý, BVMT, chống lại các hành vi làm ảnh hưởng xấu đến môi trường việc thì cần tăng cường sự phối hợp giữa Bộ TN&MT và Hội Nông dân. Việc tăng cường này phải bằng hành động cụ thể, trong đó cần có đội ngũ chuyên gia của Bộ xuống cơ sở (cấp tỉnh) đào tạo, trang bị kiến thức về môi trường và pháp luật cho Hội, hội viên. Có như vậy thì mới nâng cao được vai trò giám sát của nông dân trong vấn đề bảo vệ môi trường.
Phát biểu bế mạc hội thảo, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà đã ghi nhận những nỗ lực của Hội Nông dân các cấp đã đạt được trong vấn đề bảo vệ môi trường và đánh giá cao các ý kiến trao đổi tại hội thảo.
Theo Bộ trưởng Bộ TN&MT, các quy định tại các nội dung liên quan của Luật BVMT 2020, Hội Nông dân Việt Nam đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc huy động hội viên và nông dân tham gia BVMT trong hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư, nghiệp, vệ sinh và giữ gìn cảnh quan, BVMT nông thôn và làng nghề; phát triển mô hình BVMT gắn với xây dựng nông thôn mới; tổ chức hỗ trợ, đào tạo nghề và chuyển giao khoa học công nghệ giúp nông dân phát triển sản xuất thân thiện với môi trường và phát triển bền vững.
Vì vậy, Bộ trưởng nhận định, thời gian tới cần tăng cường phối hợp giữa hệ thống các cơ quan quản lý ngành tài nguyên và môi trường, Hội Nông dân ở Trung ương và địa phương, tổ chức triển khai Chương trình phối hợp số 48-2017/CTPH-HND-BTNMT trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường giai đoạn 2018 - 2023.
Cùng đó, Hội Nông dân Việt Nam cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về môi trường trên địa bàn; tiếp tục định hướng cho các hội viên, tổ chức Hội Nông dân cấp xã phát triển các loại hình sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm thấp, sử dụng nguyên liệu tại chỗ, thân thiện với môi trường; nâng cao vai trò giám sát việc thực hiện Luật BVMT năm 2020, tiếp nhận phản hồi, nguyện vọng của nông dân; tìm kiếm nguồn lực nghiên cứu, đề xuất các giải pháp thu gom, lưu giữ hiệu quả bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng;…
Đặc biệt, Hội Nông dân cần tiếp tục có tổng hợp, tập hợp, đề xuất với Chính phủ để ban hành, điều chỉnh các chính sách hỗ trợ nông dân thực hiện công tác BVMT cho phù hợp với thực tế.
