Bộ trưởng Nhật Bản từ chức sau phát ngôn sốc về gạo tặng

Theo hãng thông tấn Kyodo News, vụ việc diễn ra tại một buổi gây quỹ có sự tham gia của ông Taku Eto ở thành phố Saga hôm 18/5. Thời điểm đó, vị bộ trưởng 64 tuổi gây tranh cãi khi phát biểu rằng ông không cần mua gạo nhờ những món quà từ người ủng hộ, thậm chí còn đùa rằng lượng gạo ông nhận được nhiều đến mức có thể bán. 

Những phát biểu trên nhanh chóng bị công chúng và các nhà lập pháp đối lập chỉ trích là "thiếu nhạy cảm", đặc biệt trong bối cảnh giá gạo tại Nhật Bản đã tăng gấp đôi so với năm ngoái, trở thành mối lo lớn của người dân. Phát ngôn của Bộ trưởng Eto, dù được ông giải thích là một câu đùa nhằm gây cười, vẫn bị xem là không phù hợp với vai trò bộ trưởng phụ trách nông nghiệp, lĩnh vực đang chịu áp lực lớn từ cuộc khủng hoảng giá gạo.

Ông Taku Eto, một chính trị gia dày dạn kinh nghiệm và từng là chuyên gia về chính sách nông nghiệp dưới thời cố Thủ tướng Abe Shinzo, đã nộp đơn từ chức chỉ vài ngày sau vụ việc. Tại Văn phòng Thủ tướng, ông bày tỏ sự hối lỗi, thừa nhận rằng phát ngôn của mình là “cực kỳ không phù hợp” khi người dân đang phải đối mặt với khó khăn kinh tế.

Quyết định từ chức của Bộ trưởng nông nghiệp Nhật Bản được đưa ra ngay trước khi Thủ tướng Ishiba Shigeru có phiên điều trần tại Quốc hội, nơi các đảng đối lập đã thống nhất yêu cầu ông rời nhiệm sở và đe dọa đệ trình một động thái bất tín nhiệm. Sự ra đi của ông Eto đánh dấu lần đầu tiên một thành viên Nội các Thủ tướng Ishiba từ chức vì lý do ngoài thất bại bầu cử, kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 10/2024.

Bài toán khó cho người kế nhiệm

Cuộc khủng hoảng giá gạo tại Nhật Bản bắt nguồn từ vụ thu hoạch kém năm 2023 do thời tiết bất lợi, kết hợp với chi phí sản xuất tăng cao và nhu cầu tăng đột biến từ ngành du lịch. Dù Chính phủ đã nỗ lực giải phóng gạo từ kho dự trữ khẩn cấp kể từ tháng 3 để bình ổn giá, các số liệu gần đây cho thấy biện pháp này không mang lại hiệu quả như mong đợi. Giá bán lẻ gạo tiếp tục tăng, đẩy nhiều siêu thị phải nhập khẩu gạo giá rẻ từ nước ngoài. 

Thủ tướng Ishiba, người từng là bộ trưởng nông nghiệp, thừa nhận trách nhiệm trong việc bổ nhiệm ông Eto và để ông tại vị bất chấp làn sóng bất bình ngày càng gia tăng. Ông tuyên bố sẵn sàng chấp nhận mọi lời chỉ trích, đồng thời nhanh chóng bổ nhiệm ông Shinjiro Koizumi, cựu Bộ trưởng Môi trường, làm người thay thế.

Ông Koizumi, 44 tuổi, là một chính trị gia trẻ nổi bật, từng thất bại trong cuộc chạy đua chức chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) năm 2024 nhưng vẫn được xem là một trong những ứng viên tiềm năng cho vị trí lãnh đạo tương lai của Nhật Bản. Với kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp và tinh thần cải cách được thừa hưởng từ cha mình, cựu Thủ tướng Junichiro Koizumi, ông được kỳ vọng sẽ mang lại luồng gió mới để giải quyết khủng hoảng.

Ngay sau khi nhậm chức, ông Koizumi tuyên bố ưu tiên hàng đầu là ổn định nguồn cung và giá gạo. “Vào thời điểm này, tôi là bộ trưởng phụ trách gạo”, ông nhấn mạnh, đồng thời cam kết đặt lợi ích của người tiêu dùng lên trên hết. Tân bộ trưởng nông nghiệp Nhật Bản cũng khẳng định sẽ không né tránh bất kỳ cải cách nào, dù điều này có thể gây tranh cãi trong bối cảnh nông dân trồng lúa – nhóm ủng hộ truyền thống của LDP – đang chịu áp lực từ chính sách bảo hộ thị trường gạo với thuế nhập khẩu cao.

"Cú sốc" của phe cầm quyền

Vụ từ chức của Bộ trưởng Taku Eto không chỉ là một cú sốc đối với chính phủ Thủ tướng Ishiba, mà còn làm dấy lên lo ngại về triển vọng của liên minh cầm quyền trong cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7 tới. Sau khi mất thế đa số tại Hạ viện trong cuộc bầu cử bất ngờ tháng 10/2024, LDP và đảng đối tác Komeito đang đối mặt với một hành trình chính trị đầy thách thức.

Các cuộc thăm dò gần đây của Kyodo News cho thấy tỷ lệ ủng hộ ông Ishiba đã chạm mức thấp kỷ lục 27,4%, với gần 90% cử tri Nhật Bản bày tỏ sự không hài lòng với cách chính phủ xử lý vấn đề giá gạo. Ông Hiroshi Shiratori, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Hosei (Nhật Bản), nhận định quyết định để ông Eto từ chức là quá muộn, thể hiện sự thiếu quyết đoán của Ishiba, làm suy yếu thêm vị thế lãnh đạo của ông.

Vụ việc cũng phơi bày những vấn đề cấu trúc trong ngành nông nghiệp Nhật Bản. Dù gạo vẫn là thực phẩm chủ đạo và biểu tượng văn hóa, nhu cầu tiêu thụ của người dân trong nước đối với loại thực phẩm này đã giảm do sự thay đổi trong thói quen ăn uống. Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt nguồn cung và phân phối phức tạp kể từ khi chính phủ bãi bỏ kiểm soát thị trường gạo năm 1995 đã làm trầm trọng thêm khủng hoảng. Một số chuyên gia cho rằng chính sách sản xuất gạo dài hạn của giới lãnh đạo Tokyo là nguyên nhân gốc rễ, chứ không chỉ là các yếu tố tạm thời như thời tiết hay chi phí sản xuất.

Sự ra đi của Bộ trưởng Taku Eto là bài học đắt giá về tầm quan trọng của sự nhạy bén trong phát ngôn, đặc biệt khi người dân đang đối mặt với khó khăn kinh tế. Tân Bộ trưởng Shinjiro Koizumi, với vai trò mới, đang đứng trước nhiệm vụ nặng nề: ổn định thị trường gạo và lấy lại lòng tin của công chúng.

Trong bối cảnh chính phủ Thủ tướng Ishiba đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ cả trong lẫn ngoài nước, thành công của ông Koizumi trong việc thúc đẩy cải cách và giải quyết khủng hoảng giá gạo sẽ quyết định không chỉ tương lai của ngành nông nghiệp, mà còn là triển vọng của liên minh cầm quyền trước thềm cuộc bầu cử Thượng viện đầy cam go.