Dự thảo Nghị định ban hành Bộ quy tắc Đạo đức công vụ được Bộ Nội vụ đưa ra lấy ý kiến góp ý đang gây sự quan tâm lớn của dư luận, đặc biệt xung quanh những quy định về giao tiếp, ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) với tổ chức và công dân. Các chuyên gia cho rằng, Bộ quy tắc đã nêu rất đầy đủ, cụ thể hóa những quy định về chuẩn mực đạo đức của CBCCVC, song quan trọng hơn là việc tổ chức và giám sát thực hiện như thế nào để đạt hiệu quả trong thực tế…
Chi tiết hóa những quy định đạo đức trong thực thi công vụ
Lãnh đạo Bộ Nội vụ cho biết, qua đánh giá thực hiện các nội dung về đạo đức công vụ của CBCCVC trong cơ quan hành chính Nhà nước cho thấy còn tồn tại những hạn chế nhất định, như một bộ phận CBCCVC bộc lộ yếu kém trong giao tiếp, ứng xử với người dân, tổ chức và đồng nghiệp; còn vi phạm bị xử lý kỷ luật gây ảnh hưởng đến uy tín của bộ, ngành, địa phương và hình ảnh CBCCVC... Thực trạng này do nhiều nguyên nhân, trong đó dù công tác kiểm tra giám sát được tăng cường nhưng vẫn còn tình trạng nể nang, hình thức, chưa kiên quyết xử lý vi phạm; chủ yếu vẫn làm theo chuyên đề, đợt cao điểm; việc xử lý vi phạm về đạo đức công vụ, kỷ cương hành chính chưa mang tính răn đe… Vì vậy, rất cần xây dựng, ban hành Nghị định ban hành Bộ quy tắc Đạo đức công vụ để làm căn cứ cho các bộ, địa phương thực hiện nghiêm túc, thống nhất trong cả nước.
Nghị định ban hành Bộ quy tắc này gồm 5 chương và 25 điều, nhằm mục tiêu đảm bảo sự liêm chính, văn minh, chuyên nghiệp, phù hợp nghĩa vụ và trách nhiệm của CBCCVC, đảm bảo công khai quy tắc đạo đức của CBCCVC để Nhân dân giám sát. Đây chính là cơ sở để CBCCVC tu dưỡng rèn luyện bản thân; nâng cao ý thức trách nhiệm trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và các biểu hiện tiêu cực khác; cũng là cơ sở để thực hiện giám sát, đánh giá về đạo đức của CBCCVC và một trong những căn cứ để cơ quan, đơn vị, người có thẩm quyền xem xét, quyết định đánh giá, xếp loại, khen thưởng, kỷ luật theo quy định. Ngoài quy tắc đạo đức chung, Nghị định dành một chương quy định rõ những chuẩn mực giao tiếp, ứng xử của CBCCVC với những đối tượng cụ thể khác nhau.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh đánh giá, Bộ quy tắc với 3 nội dung lớn (đạo đức, giao tiếp, kỷ cương hành chính) được xây dựng đã rất hoàn chỉnh, cụ thể và chi tiết hơn về những quy định về đạo đức đối với CBCCVC trong quá trình thực thi công vụ tại cơ quan hành chính Nhà nước và đơn vị SNCL đã được nêu trong các Luật CBCC, Viên chức, Phòng Chống tham nhũng, Tiếp công dân. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc để CBCCVC phấn đấu rèn luyện, tu dưỡng mà còn là cơ sở đánh giá về đạo đức, để phân loại, khen thưởng, kỷ luật đối với CBCC cũng như cơ sở để Nhân dân giám sát. Những điều trong dự thảo đã nói rất rõ quy định về đạo đức và việc tuân thủ kỷ cương pháp luật của CBCCVC trong thực thi công vụ. Theo đó, nêu rõ 8 chuẩn mực về đạo đức, 10 chuẩn mực về giao tiếp ứng xử và 3 chuẩn mực về thực hiện chức trách nhiệm vụ, sử dụng giờ giấc làm việc cũng như hội họp. Đáng chú ý là những chuẩn mực trong giao tiếp ứng xử của CBCC với các đối tượng, trong đó quy định CBCCVC giao tiếp với người dân không chửi thề, nói tiếng lóng, quát, dọa nạt và không có hành vi, lời nói hạch sách, nhũng nhiễu, gây căng thẳng, bức xúc, gợi ý nhằm trục lợi cá nhân.
Phụ thuộc quyết tâm của người đứng đầu và cơ chế giám sát
Các chuyên gia cho rằng, mỗi CBCCVC cần không ngừng rèn luyện phấn đấu để đạt được các chuẩn mực đã nêu trong Bộ quy tắc Đạo đức công vụ này, song quan trọng hơn là cần những giải pháp mạnh để đưa được Bộ quy tắc vào thực thi, nhất là kiểm tra giám sát để việc thực hiện được chính xác.
Theo Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh, trước hết, cần tăng cường tuyên truyền giáo dục để CBCCVC thấm nhuần, tích cực tu dưỡng rèn luyện nhằm đạt được những chuẩn mực đó, từ đạo đức công vụ cho tới trách nhiệm tuân thủ kỷ cương kỷ luật, các chuẩn mực giao tiếp ứng xử. Cùng đó, các cơ quan và trực tiếp thủ trưởng cơ quan phải chú trọng kiểm tra giám sát; tổ chức, công dân cũng nêu cao vai trò giám sát CBCC trong thực thi công vụ, nhất là các hành vi khi tiếp xúc với Nhân dân, từ đó có quyền phản ánh với cơ quan có thẩm quyền nếu CBCC có hành vi không chuẩn, để CBCC có điều chỉnh. Bên cạnh kết quả thực hiện nhiệm vụ, đây cũng là căn cứ rất quan trọng để cơ quan, đơn vị quyết định về khen thưởng, kỷ luật, đánh giá, phân loại và thực hiện chế độ chính sách hằng năm với CBCCVC, trong đó có đề bạt, bổ nhiệm, luân chuyển hoặc có tiếp tục đưa CBCC đi đào tạo bồi dưỡng hay không.
“Bộ Nội vụ đưa ra Bộ quy tắc Đạo đức công vụ là rất chuẩn, nhưng trên thực tế phải làm sao thay đổi được ngay từ những điều nhỏ nhất, thay đổi mang tính thực sự “chất” ở những cơ quan công quyền, để người dân đến đó cảm thấy thoải mái, được tôn trọng, được hướng dẫn, như được gặp người thân của mình để giãi bày những khó khăn vướng mắc đang gặp phải”- Nguyên Đại biểu Quốc hội Bùi Thị An
“Trước hết mỗi CBCC phải tự soi mình và từng cơ quan sẽ đánh giá trong quá trình CBCC thực thi công vụ có thực hiện đúng các chuẩn mực đạo đức này không. Nếu vi phạm thì tùy từng mức độ để xử lý, có thể xử lý hành chính, thậm chí nặng thì truy cứu trách nhiệm hình sự, bồi thường thiệt hại theo pháp luật. Dự thảo cũng nêu rõ, ở các bộ, ngành, địa phương căn cứ Nghị định này sẽ tiếp tục cụ thể hóa nữa cho phù hợp điều kiện của mình, để xây dựng bộ quy tắc đạo đức ở ngành, địa phương mình. Thực tế là quy định càng chi tiết thì càng dễ phân loại, đánh giá, giám sát”- ông Nguyễn Tiến Dĩnh bày tỏ.
Đồng quan điểm Bộ Nội vụ xây dựng Bộ quy tắc này rất kịp thời, cần thiết và quan trọng là việc tổ chức, giám sát thực hiện ra sao, Nguyên Đại biểu Quốc hội Bùi Thị An khẳng định: Thực hiện quy định trong Hiến pháp, những CBCC trong tổ chức Nhà nước là công bộc của dân thì phải có trách nhiệm phục vụ người dân, về đạo đức phải thể hiện văn hóa trong nền công vụ, nhưng trong dự thảo này thể hiện rõ thêm một điều quan trọng trong truyền thống đạo đức của người Việt Nam, đó là thể hiện sự biết ơn, trả ơn của CBCCVC với những người dân- người đang bỏ công sức ra để lao động, nộp thuế nuôi mình.
Theo bà Bùi Thị An, đạo đức công vụ thể hiện ngay trong ứng xử, giao tiếp, phong cách làm việc hằng ngày của từng CBCCVC, mà từ bản thân người đứng đầu là quan trọng nhất. Nếu người này thực sự gương mẫu, hết lòng vì dân thì sẽ có đánh giá chuẩn xác về cán bộ cấp dưới, sẽ yêu cầu CBCC thực hiện nghiêm những điều đã được quy định trong Bộ quy tắc. Cùng với đánh giá, rất cần có chế tài xử lý một cách nghiêm minh, minh bạch, công khai, mới buộc cho những CBCC nếu không thực hiện đúng thì phải tự răn mình, không dám tái phạm. Đương nhiên công tác giáo dục thường xuyên rất quan trọng, nhưng giáo dục mãi, giáo dục gì thì cũng phải có tiêu chí để đánh giá, có nấc thang để khen - chê rõ ràng, nếu không thì không thể thực hiện được.
“Nói rất dễ nhưng để thực hiện được Bộ quy tắc này một cách thực chất thì rất khó, mà quan trọng nhất là người đứng đầu và cơ chế giám sát. Đặc biệt trong Bộ quy tắc nhấn mạnh CBCC không được quát, dọa nạt dân- thể hiện quy tắc ứng xử của CBCC trả ơn những người đang lao động để đóng thuế nuôi mình. Do đó, đối xử với người dân là phải thể hiện lòng biết ơn chứ không được quyền "đứng trên", quát lác họ. Chỉ khi xác định đúng đắn như vậy, CBCC mới đặt mình vào địa vị người dân để ứng xử; coi việc của người dân cũng như việc của mình, của người thân mình. Chẳng hạn, khi đi giải quyết hồ sơ hành chính, cùng là cán bộ hẹn người dân 2 ngày sau đến, nhưng việc hướng dẫn người dân tận tình cẩn thận khác với việc chỉ ghi một câu ngắn gọn “2 ngày sau đến”. Sự tận tình đó chỉ có được nếu CBCC có lòng trắc ẩn, có đạo đức”- bà Bùi Thị An bày tỏ.
Theo các chuyên gia, dù công tác cải cách hành chính đã đạt được những kết quả tích cực, dù đang có những câu khẩu hiệu như “cán bộ là công bộc của dân”, “cán bộ hết lòng vì dân, sống theo hiến pháp và pháp luật”…, song ở chỗ này chỗ kia, một số người dân vẫn có tâm lý e sợ mỗi khi phải đến cơ quan hành chính để giải quyết công việc, nhất là với người không có địa vị gì trong xã hội, người ở vùng sâu vùng xa… Vì thế, CBCC cần đặt mình vào vị trí người dân, coi đó như chính bố mẹ, anh em ruột của mình và hiểu được đó chính là những người đang nuôi mình, thì mới thực hiện những quy tắc đạo đức này một cách tự giác và sâu sắc. CBCC gặp dân phải ân cần niềm nở như giải quyết chính công việc của mình, hỏi xem họ cần được giải quyết việc gì, chứ không thể tiếp tục tình trạng gặp dân là quát nạt “cần gì?”, “đi đâu?”, “có việc gì đấy?”…
"Đề nghị có cơ chế chọn được những người đứng đầu thực sự mẫu mực, có nguyên tắc và phẩm cách, hết lòng vì dân. Như vậy, cả bộ máy của họ mới hoạt động suôn sẻ. Người đứng đầu nếu vi phạm thì cần được thay thế ngay. Đi liền đó, cần có cơ chế bổ nhiệm, cơ chế giám sát, cơ chế quản lý người đứng đầu của các tổ chức, các địa phương thật chặt chẽ. Bởi vì, tác phong, nguyên tắc làm việc và phẩm cách của người đứng đầu có ảnh hưởng vô cùng lớn đến việc chấp hành quy định của chính cơ quan, tổ chức, địa phương mà họ được giao phụ trách"- nguyên đại biểu Quốc hội Bùi Thị An nhấn mạnh.
