Cần xóa bỏ tư duy “của chung thì mặc kệ”

Tuy nhiên, cái kết có đẹp và duy trì bền vững như kỳ vọng hay không lại phụ thuộc vào chính cả người dân chứ không chỉ từ chính quyền. Được biết, trước khi bổ cập nước cho sông Tô Lịch, 245 cửa xả nước thải dọc sông đã được thu gom đưa về Nhà máy Yên Xá, riêng 63 cửa đã hoàn trả mặt bằng. Từ nay đến ngày 20/9, TP tiếp tục bổ cập thêm khoảng 200.000m³/ngày đêm nước đã qua xử lý từ Nhà máy Yên Xá, duy trì mực nước sông ở mức 3,5m.

Không dừng lại ở hạ tầng kỹ thuật, Hà Nội hiện đang đồng thời triển khai dự án cải tạo, chỉnh trang hạ tầng hai bên sông Tô Lịch. Mục đích tạo cảnh quan nhằm phát huy giá trị lịch sử, tạo được không gian văn hóa hướng tới phát triển du lịch. TP mong muốn biến hai bên bờ sông thành điểm văn hóa, điểm đến cho người dân Thủ đô và khách du lịch.

Những con số và hành động trên cho thấy sự quyết tâm của chính quyền TP Hà Nội cả về trí lực, vật lực để “chinh phục” mục tiêu hồi sinh sông Tô Lịch. Và kết quả bước đầu trong tiến trình hồi sinh, nước sông đã trong xanh hơn, mùi hôi cũng giảm rõ rệt, khác hẳn so với ký ức đen đặc và nồng nặc suốt nhiều thập kỷ.

Thế nhưng, nghịch lý lại nằm ở chính hai bên bờ sông. Ngay khi dòng nước đổi màu trong xanh thì bờ sông vẫn bị xâm chiếm bởi rác thải sinh hoạt, phế thải xây dựng, quán cóc dựng tạm, xe cộ dừng đỗ bừa bãi; một số đoạn hạ nguồn vẫn còn nước đục, rác nổi lềnh bềnh. Những hình ảnh ấy đã vô tình biến nỗ lực của chính quyền thành nửa vời trong mắt người dân.

Câu hỏi đặt ra, làm thế nào chấm dứt tình trạng xả chất thải, nước thải bừa bãi, không đúng qui định? Rõ ràng ở đây, không ai khác ngoài chính cộng đồng dân cư và chính quyền cơ sở. Nếu người dân vẫn vô tư vứt rác, xả thải bừa bãi; nếu tình trạng lấn chiếm vỉa hè, để vật liệu xây dựng tràn lan không được xử lý nghiêm, thì mọi giải pháp kỹ thuật dù hiện đại đến đâu cũng chỉ như “nước đổ lá khoai”.

Hồi sinh Tô Lịch không thể chỉ bắt đầu và kết thúc ở lòng sông. Nó đòi hỏi sự đồng bộ về kỹ thuật hiện đại - quản lý nghiêm minh - ý thức cộng đồng. Bài học xử lý làm sạch của Trung Quốc đối với sông Dương Tử, Israel làm sạch sông Jordan, Hungary với hồ Balaton, Hàn Quốc với sông (suối) Cheonggyecheon... đã chứng minh qua thời gian: hồi sinh một dòng sông không chỉ là câu chuyện của ống dẫn, trạm bơm hay nhà máy xử lý nước thải, mà còn là câu chuyện kỷ cương đô thị và văn hóa ứng xử của người dân.

Sông Tô Lịch cũng cần một sự thay đổi tương tự. Hà Nội đã đi một bước rất mạnh mẽ về hạ tầng kỹ thuật. Bước tiếp theo và quan trọng hơn là khép lại thói quen tùy tiện, xóa bỏ tư duy “của chung thì mặc kệ”. Muốn thế, chính quyền cơ sở phải tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm minh, công khai vi phạm. Cùng lúc, các tổ dân phố, đoàn thể cần làm công tác tuyên truyền sát sườn, để mỗi người dân hiểu rằng: một túi rác không vứt xuống bờ sông chính là một viên gạch xây nên dòng sông sạch. Chỉ như vậy, mới mong thoát được nỗi ám ảnh cần “giải cứu” hết lần này đến lần khác cho sông Tô.