Trong khoảng 2 tháng trở lại đây, tình trạng khai thác cát trái phép trên sông Mã đoạn qua thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ (xã Vĩnh Hoà, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hoá) diễn biến phức tạp. Điều đáng lo ngại là khu vực này đang thi công kè chống sạt lở bờ sông, nhưng nhiều tàu thuyền không số vẫn ngang nhiên hoạt động. Trước tình hình đó, chính quyền địa phương đã lập chốt trực và lắp đặt camera giám sát để theo dõi.
Video cảnh sạt lở kinh hoàng do người dân ghi lại hôm 22/2.
Theo phản ánh của người dân xã Vĩnh Hoà, thời gian qua, nhiều tàu thuyền ngang nhiên thả "vòi bạch tuộc" hút cát ngay tại khu vực lưu không giữa 2 mỏ cát số 18 và 54. Nhiều hôm, cả đoàn tàu khai thác ngay giữa ban ngày. Đáng nói, khu vực này từng xảy ra sạt lở nghiêm trọng vào năm 2023, khiến hàng chục nghìn mét vuông đất sản xuất của người dân bị cuốn trôi.
Gần đây nhất, ngày 22/2/2025, khi công trình kè sạt lở đang thi công, một số tàu hút cát trái phép lại xuất hiện, khiến đất ven bờ tiếp tục bị sạt xuống sông trước sự chứng kiến đầy lo lắng của người dân địa phương.
Một người dân thôn Nghĩa Kỳ, bức xúc: "Chúng tôi nhiều lần bỏ công bỏ việc, thức đêm để xua đuổi tàu hút cát. Gia đình tôi chỉ có hơn 800m2 đất bãi bồi để sinh kế, nhưng bờ sông ngày càng sạt lở, diện tích đất hiện chỉ còn hơn 700m2. Nếu tình trạng này không được kiểm soát, chúng tôi không biết lấy đất đâu mà sản xuất."
UBND huyện Vĩnh Lộc xác nhận, thời gian qua, trên đoạn sông Mã giáp ranh giữa 2 huyện Vĩnh Lộc và Yên Định, tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra phức tạp. Các đối tượng lợi dụng ban đêm và sáng sớm để khai thác. Khi cao điểm, có đến 7 - 8 phương tiện tham gia, gây sạt lở bờ sông.
Trước tình hình này, UBND huyện đã triển khai nhiều biện pháp quyết liệt như: lắp camera giám sát, cắm biển cấm khai thác, công khai đường dây nóng để người dân tố giác, lập chốt trực 24/24h tại bờ sông. Nhờ đó, tình trạng khai thác cát trái phép phần nào thuyên giảm. Tuy nhiên, nhiều tàu hút cát vẫn di chuyển sang khu vực giáp ranh giữa 2 huyện để né tránh sự kiểm tra.
Ông Nguyễn Văn Tuấn, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hoà, chia sẻ: "Chúng tôi đã lập tổ giám sát, chốt trực tại đoạn sông để theo dõi hoạt động khai thác cát. Tuy nhiên, do lực lượng mỏng, không đủ phương tiện truy bắt nên chúng tôi chỉ có thể quay phim, chụp ảnh làm bằng chứng. Đề nghị các cấp, ban, ngành hỗ trợ thêm tàu thuyền và lực lượng có chuyên môn để xử lý triệt để vấn đề này."
Theo ông Trịnh Việt Cường, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Vĩnh Lộc, tình trạng sạt lở bờ sông Mã trong vài năm gần đây đã làm mất khoảng 12.000m2 đất nông nghiệp của người dân. Dù chính quyền nhận được phản ánh của cử tri và đã tổ chức tuần tra, nhưng khi lực lượng xuất hiện, các tàu hút cát liền rút đi.
Một trong những nguyên nhân khiến công tác xử lý gặp khó khăn là khu vực khai thác trái phép nằm giữa 2 huyện Vĩnh Lộc và Yên Định, lại nằm giữa 2 mỏ cát được cấp phép là mỏ số 18 của Công ty TNHH Minh Chung và mỏ số 54 của Công ty TNHH Nam Lực. Địa hình sông phức tạp, tàu thuyền dễ dàng di chuyển tránh truy bắt.
Ngoài ra, từ ngày 1/3/2025, lực lượng Công an huyện dừng hoạt động, Công an cấp xã được tăng cường nhưng lại thiếu trang bị cần thiết như xuồng máy, ca nô. Đặc biệt, lực lượng này chưa được đào tạo và cấp chứng chỉ điều khiển phương tiện đường thủy, khiến việc kiểm tra, truy bắt gặp nhiều trở ngại.
Để ngăn chặn triệt để tình trạng khai thác cát trái phép, UBND huyện Vĩnh Lộc đã đề nghị Công an tỉnh Thanh Hóa tăng cường lực lượng, phương tiện phục vụ công tác tuần tra và xử lý vi phạm. Đồng thời, cần có phương án hỗ trợ trang thiết bị hiện đại cho lực lượng chức năng địa phương để nâng cao hiệu quả quản lý.
Thực tế cho thấy, dù chính quyền đã triển khai nhiều biện pháp như lập chòi canh, lắp camera giám sát, nhưng "cát tặc" vẫn ngang nhiên hoạt động. Nếu không có những biện pháp xử lý triệt để, vấn nạn này sẽ tiếp tục đe dọa trực tiếp đến hệ thống kè bờ sông Mã trị giá hơn 82 tỷ đồng đang được xây dựng, đồng thời ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất của người dân nơi đây.
