Chấm dứt vấn nạn “xin - cho”

Theo đánh giá, việc loại bỏ thủ tục cấp phép xây dựng đối với những trường hợp đủ điều kiện là bước đột phá trong cải cách hành chính, mang tư duy, tầm nhìn chiến lược và hạn chế tình trạng tiêu cực “xin - cho”, xây dựng phương thức quản lý hiện đại.

Giảm thủ tục hành chính, tăng quyền cho người dân

Tại phiên họp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, những gì không thực sự cần thiết cho người dân thì dũng cảm dỡ bỏ, vì mỗi quy trình rườm rà là một áp lực, rào cản mà người dân đang gánh chịu hàng ngày. Đặc biệt, với thủ tục xin cấp Giấy phép xây dựng (GPXD), tưởng như hiển nhiên lâu nay, nhưng lại là một trong những điểm cần thay đổi, vì đất đai là tài sản hợp pháp của Nhân dân, khi đã được cấp quyền sử dụng đương nhiên có quyền được xây dựng trên đất của mình. “Phần lớn các khu dân cư đã nằm trong khu vực quy hoạch chi tiết rõ ràng, từ tầng cao tối đa, mật độ xây dựng, khoảng cách giữa các công trình cho đến tỷ lệ cây xanh, vỉa hè... tất cả đã được thiết kế và ban hành đầy đủ trong các đồ án quy hoạch. Vậy thì lý do gì mà người dân phải xin phép một việc mà họ có toàn quyền thực hiện? - Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh.

Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ ngay lập tức nhận được sự quan tâm của dư luận bởi hiện nay việc xin cấp GPXD, đặc biệt là GPXD nhà ở riêng lẻ của người dân đang gặp nhiều vướng mắc về thủ tục hành chính và cả chi phí phát sinh. Một số giấy tờ trong hồ sơ cấp phép chỉ mang tính chất đối phó, làm cho đủ quy trình; ngoài những chi phí hợp lệ theo quy định, thậm chí nhiều người còn phải mất thêm chi phí “lót tay, môi giới” nếu không có thời gian đi xin xác nhận các loại giấy tờ theo quy định.

“Tôi đang làm hồ sơ xin cấp GPXD nhà ở, sau khi hoàn thành các thủ tục xác nhận từ phường, lên đến quận thì nhận được giấy hẹn 15 ngày sau có kết quả. Nhưng để hoàn thiện được những hồ sơ để xin cấp phép tôi phải mất gần 2 tháng, từ chuẩn bị bản vẽ thiết kế, thi công cho đến các thủ tục theo quy định. Ngoài những chi phí theo quy định, tôi mất thêm gần 30 triệu đồng để thuê kiến trúc sư thiết kế bản vẽ xây dựng. Để có GPXD phải mất quá nhiều thời gian và chi phí, rồi chưa biết trong thời gian chờ đợi phía cơ quan quản lý có yêu cầu thêm giấy tờ gì nữa không?!” - anh Nguyễn Minh (phường Thịnh Liệt, quận Hoàng Mai) chia sẻ.

Chủ tịch Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam, KTS Trần Ngọc Chính cho rằng, việc Thủ tướng Chính phủ yêu cầu bỏ quy trình xin cấp GPXD cho người dân đối với những công trình đủ điều kiện là phù hợp với xu hướng quản lý đô thị hiện nay. “Việc Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo bỏ thủ tục xin cấp GPXD tại những công trình đủ điều kiện là bước đột phá trong cải cách hành chính, thể hiện tư duy, tầm nhìn chiến lược nhằm giảm thủ tục hành chính, tăng quyền cho người dân. Chính quyền địa phương sẽ giữ vai trò là cơ quan kiểm tra, giám sát nên công tác quản lý quy hoạch vẫn sẽ được bảo đảm” - KTS Trần Ngọc Chính đánh giá.

Cần làm tốt công tác quy hoạch

Cùng với quá trình đô thị hóa nhanh chóng, nhu cầu xây dựng các công trình nhà ở, khu đô thị của các cá nhân, tổ chức ngày càng tăng, đặc biệt là ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh... Bình quân mỗi năm 2 TP này cấp khoảng trên 20.000 GPXD cho người dân. Chỉ tỉnh riêng tại TP Hồ Chí Minh, trong năm 2024 đã cấp gần 25.000 GPXD, tăng 5% so với năm trước.

Theo thông tin từ các cơ quan quản lý, nhu cầu xây dựng nhà ở riêng lẻ của người dân ngày càng lớn, nhưng thực tế thủ tục để cấp phép lại tương đối phức tạp, nhiều người dân do không hiểu trình tự, thủ tục, không có kỹ năng thao tác trên mạng nên phải đi lại nhiều lần để bổ sung hồ sơ. Cũng chính vì người dân đang chịu quá nhiều thủ tục hành chính rườm rà, tốn kém, từ đó xuất hiện và tồn tại “vấn nạn” xin - cho. Nhưng chỉ cần cầm trong tay GPXD thì lại xảy ra sai phạm, đó là việc nhiều cá nhân, tổ chức xây dựng sai phép, sai thiết kế so với giấy phép được cấp...

Liên quan đến vấn đề này, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP Hồ Chí Minh Lê Hoàng Châu cho rằng, bỏ thủ tục cấp GPXD là cần thiết và phù hợp với xu hướng phát triển hiện nay. Nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã bỏ thủ tục này vì đã làm tốt công tác quy hoạch ngay từ đầu, đặc biệt là quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị một cách đầy đủ. Người dân chỉ cần dựa vào những thông tin quy hoạch công khai trên hệ thống thông tin để xây dựng nhà ở mà không cần phải mất thời gian đi xin GPXD.

“Ở Việt Nam, đã có thời điểm TP Hồ Chí Minh thực hiện thí điểm miễn thủ tục GPXD nhưng không thành công do chưa làm tốt công tác lập quy hoạch chi tiết và thiết kế đô thị. Vì vậy, vấn đề cốt lõi hiện nay là cần làm tốt công tác quy hoạch, công khai thông tin trên hệ thống thông tin quốc gia, để người dân có thể truy cập, tra cứu. Cơ quan quản lý sẽ giữ vai trò kiểm tra, giám sát để người dân tuân thủ quy định của pháp luật” - ông Lê Hoàng Châu nói.

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch Câu lạc bộ Bất động sản Hà Nội Nguyễn Thế Điệp cho biết, tại những khu vực đô thị, đặc biệt là đô thị lớn, việc bỏ thủ tục hồ sơ xin cấp GPXD ở những công trình đủ điều kiện sẽ thực sự gỡ một “nút thắt” quan trọng không chỉ đối với người dân; mà còn giúp cơ quan quản lý giảm tải khối lượng công việc tương đối lớn về hồ sơ, giấy tờ không cần thiết.

Theo đó, thay vì chỉ tập trung vào kiểm tra, xét duyệt hồ sơ trước xây dựng, sẽ chuyển chức năng sang hậu kiểm, nghĩa là kiểm tra sau khi công trình đã xây dựng xong để đảm bảo đúng theo quy hoạch. Tuy nhiên, để nội dung này đi vào thực tế mà không phát sinh tiêu cực, cần có chế tài rõ ràng, nghiêm minh, chặt chẽ. “Bỏ thủ tục cấp GPXD là chủ trương cải cách hành chính mang tầm chiến lược lâu dài, chuyển từ tư duy quản lý ép buộc sang linh hoạt, hiện đại, trong đó đề cao việc đặt niềm tin và lấy người dân làm trọng tâm. Nhưng tôi cho rằng, để không phát sinh thêm tiêu cực, Nhà nước cần có chế tài đi kèm, tránh trường hợp “lách luật, nhờn luật”, đó là chế tài yêu cầu chủ công trình tự dỡ bỏ hoặc chịu toàn bộ chi phí để Nhà nước dỡ bỏ nếu xây dựng sai, không có chuyện cho phép xử phạt hành chính hoặc “bôi trơn” để hợp thức hóa, có như vậy mới đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật” - ông Nguyễn Thế Điệp nêu quan điểm.