Xây dựng tiêu chí Khu dân cư đoàn kết: tránh chồng chéo trong triển khai bộ máy sau sắp xếp

Hôm nay, 29/5, tại Hà Nội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (T.Ư MTTQ) Việt Nam tổ chức Hội nghị trao đổi, góp ý dự thảo hướng dẫn xây dựng “Khu dân cư (KDC) đoàn kết, ấm no, hạnh phúc”.

Căn cứ pháp lý xây dựng tiêu chí “Khu dân cư đoàn kết, ấm no, hạnh phúc”

Chủ trì Hội nghị, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Trưởng ban Vận động xã hội - Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam Cao Xuân Thạo nêu rõ, xuất phát từ phương châm hướng mạnh về cơ sở, Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ X, nhiệm kỳ 2024 - 2029 (tháng 10/2024) đề ra 6 chương trình hành động, tăng một chương trình so với nhiệm kỳ trước, đó là Chương trình hành động số 4 về “Phát huy vai trò làm chủ, tinh thần tự quản của Nhân dân, xây dựng KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc”. Mục đích của Chương trình là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, trách nhiệm xã hội, ý thức cộng đồng, tinh thần làm chủ của mỗi người dân nhằm cải thiện đời sống cả về vật chất, tinh thần, nhất là tạo dựng môi trường đáng sống của mỗi người dân trên địa bàn dân cư.

Để triển khai chương trình hành động, Ban Thường trực Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam đã xây dựng và ban hành hướng dẫn trong toàn hệ thống Mặt trận, trọng tâm là xây dựng KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc, bao gồm: nội dung, tiêu chí thi đua, hình thức ghi nhận động viên khen thưởng, biện pháp tổ chức triển khai thực hiện.

Theo đó, việc xây dựng tiêu chí KDC “đoàn kết, ấm no, hạnh phúc” dựa trên cơ sở lấy tiêu chí cơ bản của danh hiệu “Thôn, tổ dân phố (TDP) văn hóa” theo phụ lục II, Nghị định 86/2023/NĐ-CP ngày 7/3/2023 của Chính phủ quy định về khung tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục, hồ sơ xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, TDP văn hóa”, “Xã, phường tiêu biểu”, đồng thời nghiên cứu, bổ sung những tiêu chí có tính chất đặc thù của MTTQ Việt Nam.

Cũng theo ông Cao Xuân Thạo, hiện các KDC trong cả nước có nhiều danh hiệu thi đua theo quy định của Nhà nước và Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam, như: Danh hiệu “Thôn, TDP văn hóa” (theo Luật thi đua Khen thưởng sửa đổi, bổ sung năm 2022 và Nghị định 86/2023/NĐ-CP ngày 7/12/2023 về quy định khung tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục hồ sơ xét tặng “Gia đình văn hóa”, “Thôn, TDP văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu”); danh hiệu “KDC tiêu biểu” theo Thông tri số 25/TTr-MTTW-BTT ngày 24/5/2022 của Ban Thường trực UBTW MTTQ Việt Nam về triển khai thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới (NTM), đô thị văn minh”; danh hiệu “KDC kiểu mẫu” trong xây dựng NTM do UBND cấp tỉnh quy định…

Ngoài ra, có một số danh hiệu thi đua ở từng lĩnh vực cụ thể ở cấp xã: xã đạt chuẩn NTM/NTM nâng cao/NTM kiểu mẫu; phường, thị trấn đạt chuẩn đô thị văn minh (do Thủ tướng Chính phủ quy định); xã, phường bảo đảm về an ninh trật tự; xã, phường không có ma túy (do Bộ Công an quy định)… Các danh hiệu này đang được triển khai đồng thời trên địa bàn xã, phường, thị trấn và KDC. Nhiều danh hiệu thi đua chồng chéo về nội dung, thẩm quyền công nhận.

Dự thảo Hướng dẫn xây dựng KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc với 3 nội dung cơ bản: KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc; 5 tiêu chí: KDC có ít nhất một mô hình tự quản được chủ tịch UBND cấp xã, công nhận hoạt động hiệu quả; KDC không có mâu thuẫn, tranh chấp kéo dài, khiếu kiện đông người vượt cấp trái quy định của pháp luật; KDC không còn hộ nghèo, cận nghèo thấp hơn tiêu chí chung; KDC có hạ tầng giao thông, các công trình, thiết chế văn hóa phục vụ sinh hoạt, đời sống đạt tiêu chí sáng, xanh, sạch, đẹp; Ban CTMT và các chi đoàn, chi hội của tổ chức chính trị - xã hội hoạt động tốt, đạt trong sạch, vững mạnh.

Thống kê bước đầu cho thấy, Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh, TP đã nhất trí với nội dung dự thảo và có các đề xuất cụ thể: cần ban hành hướng dẫn dưới dạng Khung tiêu chí KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc; xác định đây là bộ tiêu chí mở có tính định hướng để cấp tỉnh bổ sung, cụ thể hóa thành hệ thống thang điểm cụ thể phù hợp địa phương, đơn vị; các tiêu chí cần xác định thang điểm cụ thể với tổng số khoảng 100 điểm.

Cùng đó, cần giải thích rõ khái niệm “KDC” là tương ứng với thôn, TDP để thống nhất trong toàn quốc như ở TP Hà Nội, trong các TDP còn được phân chia thành các KDC; cần nghiên cứu và đề xuất sửa đổi Nghị định 86/2023/NĐ-CP ngày 7/12/2023 theo hướng thay thế danh hiệu “Thôn, TDP văn hóa” bằng danh hiệu “KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc” để tránh chồng chéo và nâng cao chất lượng, bảo đảm tính thực chất của các danh hiệu thi đua.

Các ý kiến cũng đề xuất Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam phát động phong trào thi đua xây dựng KDC đoàn kết, ấm no hạnh phúc trên phạm vi toàn quốc, trên cơ sở đó ban hành hướng dẫn thực hiện.

Làm rõ các tiêu chí đánh giá

Tại Hội nghị, đại biểu đã tập trung thảo luận về nội dung khung tiêu chí đánh giá các KDC được công nhận “Thôn, TDP văn hóa” và bảo đảm thêm 5 tiêu chí như trong dự thảo; về danh hiệu công nhận “KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc” (cấp xã, cấp tỉnh, cấp toàn quốc). Đại biểu cũng đề xuất những giải pháp cụ thể để triển khai ở các cấp; giải pháp phối hợp với các cơ quan nhà nước để bảo đảm điều kiện tổ chức triển khai thực hiện...

Đáng chú ý, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Hòa Bình Triệu Việt Anh cho rằng, trong giai đoạn thực hiện sắp xếp bộ máy, các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước sẽ có sự thống nhất, khắc phục tình trạng chồng chéo; đồng thời với phương châm hướng mạnh về cơ sở, bộ máy tập trung tại cấp xã. Do đó, đội ngũ cán bộ Mặt trận khi triển khai sẽ là những người hội tụ cả kinh nghiệm thực tế và cập nhật kịp thời những văn bản chỉ đạo mới, như vậy việc triển khai sẽ hiệu quả hơn.

“Thực tế cho thấy, các cuộc vận động, phong trào thi đua của MTTQ Việt Nam ở cơ sở nhận được hưởng ứng tích cực từ Nhân dân. Minh chứng rõ nét thể hiện qua việc triển khai chương trình “Xóa nhà tạm, nhà dột nát” trên khắp cả nước thời gian qua. Tiêu chí KDC trong dự thảo được nâng tầm cao hơn KDC văn hóa, sau sáp nhập, địa bàn hoạt động rộng, thực tế sẽ có xóm đã đạt tiêu chí và chưa đạt tồn tại trong cùng một đơn vị. Bởi vậy, cần rà soát 5 tiêu chí bình xét sao cho phù hợp địa bàn KDC trên cả nước”, ông Triệu Việt Anh nêu ý kiến.

Là người thực hiện trực tiếp tại cấp xã, Chủ tịch MTTQ Việt Nam phường Ngọc Lâm, quận Long Biên, Hà Nội Nguyễn Thị Hải Yến chia sẻ, nếu chưa triển khai sáp nhập, trên địa bàn phường có TDP lên tới 600 hộ dân, sau sáp nhập sẽ lên tới trên 1.000 hộ dân. Bởi vậy, hướng dẫn cần làm rõ khái niệm quy mô “KDC”, “TDP” để MTTQ Việt Nam các cấp chủ động hơn trong quá trình bình xét; đồng thời khi chính quyền hai cấp đi vào hoạt động, cấp tỉnh, TP cần chủ động lượng hóa các nội dung triển khai sao cho phù hợp tình hình thực tế trên địa bàn.

Theo bà Yến, với quan điểm đổi mới nội dung, phương hướng hoạt động của MTTQ Việt Nam các cấp để ngày càng chủ động hơn trong quá trình triển khai, với đặc thù vừa có làng, xã và đô thị, MTTQ TP Hà Nội đang chỉ đạo xây dựng mô hình KDC đoàn kết, đồng thuận, an ninh, an toàn, ấm no, hạnh phúc với các tiêu chí, thang điểm cụ thể. Thực tế cho thấy, ở quận Long Biên đang xây dựng được một mô hình KDC hội tụ đủ 6 tiêu chí này. Nếu với quy mô rộng hơn, thì thực sự khó đạt được nội dung này.

“Xây dựng KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc chính là xây dựng mô hình tự quản ở KDC, nếu mô hình này hoạt động hiệu quả thì Nhân dân trên địa bàn sẽ thực sự được tiếp cận đầy đủ các tiêu chí này. Mong rằng, việc xây dựng tiêu chí sẽ tránh chồng chéo trong việc triển khai đối với bộ máy sau sáp nhập”- bà Yến chia sẻ.

Ở góc độ khác, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Hưng Yên Đào Xuân Dũng phản ánh, khi sắp xếp tinh gọn bộ máy sắp tới, hoạt động ở KDC là quan trọng nhất, địa bàn hoạt động chính ở KDC. Do đó khi ban hành các tiêu chí thi đua, Mặt trận đồng tình nhưng UBND lại không đồng tình, nên xảy ra những bất cập khi tổ chức thực hiện. Vì vậy, rất cần sự hướng dẫn cụ thể của T.Ư khi thực hiện nội dung này.

Tiếp thu các ý kiến thảo luận, Trưởng Ban Vận động xã hội Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam Cao Xuân Thạo đánh giá cao các ý kiến tâm huyết, thiết thực của đại biểu và khẳng định đều thể hiện tinh thần trách nhiệm, thực tiễn sâu sắc, là cơ sở quan trọng để hoàn thiện bộ hướng dẫn.

“Việc xây dựng KDC đoàn kết, ấm no, hạnh phúc không chỉ là phong trào mà còn là nội dung có ý nghĩa chiến lược, nhằm nâng cao đời sống, xây dựng khối đại đoàn kết và phát huy vai trò làm chủ của Nhân dân ngay từ cơ sở”, ông Thạo nhấn mạnh.