Châu Âu "loay hoay" đi tìm bài toán giải quyết thách thức quốc phòng

Phát ngôn viên của Hiệp hội Công nghiệp Hàng không vũ trụ, An ninh và Quốc phòng châu Âu (ASD) nhấn mạnh: "Một nền công nghiệp quốc phòng vững mạnh là yếu tố thiết yếu cho năng lực phòng thủ của châu Âu."

ASD, đại diện cho hơn 4.000 công ty, nhấn mạnh nhiều hợp đồng quốc phòng của châu Âu đang được trao cho các nhà cung cấp ngoài khu vực, đồng thời khẳng định cần phải chấm dứt xu hướng này.

Những bất đồng trong chiến lược quốc phòng

Các quốc gia EU vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều về việc thực hiện ưu tiên châu Âu trong chi tiêu quốc phòng, chủ yếu do khác biệt trong cách tiếp cận đối với chính sách hợp tác quốc phòng và thương mại toàn cầu.

EU đang đối mặt với khoảng trống ngân sách quốc phòng 500 tỷ euro trong thập kỷ tới để tiếp tục hỗ trợ Ukraine và tăng cường năng lực phòng thủ. Tuy nhiên, khối này chưa đạt được cam kết cung cấp 1 triệu quả đạn pháo cho Ukraine vào tháng 3/2024 khi chỉ sản xuất được một nửa số đó. Đồng thời, một số báo cáo tình báo cảnh báo châu Âu có thể đối mặt với những thách thức an ninh nghiêm trọng trước năm 2030.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng cường sản xuất nội địa: "Làm sao châu Âu có thể tự sản xuất nhiều hơn? Làm sao khối có thể đầu tư nhiều hơn cho tương lai? Bằng cách mua và ưu tiên hàng của khối, châu Âu sẽ trở nên độc lập hơn."

Tuy nhiên, không phải tất cả các quốc gia đều đồng thuận. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk phản đối bất kỳ hạn chế nào đối với việc mua vũ khí từ các nước ngoài EU, trong khi Tổng thống Litva Gitanas Nausėda đề xuất EU mở rộng hợp tác kinh tế với các đối tác lớn thông qua việc tăng cường nhập khẩu khí đốt và thiết bị quân sự.

Mô hình 65%-35% trong đầu tư quốc phòng

EU đang thảo luận về một thỏa thuận quy định liên quan đến việc 65% giá trị của các hệ thống vũ khí do EU tài trợ phải được sản xuất trong khối, trong khi 35% còn lại có thể đến từ bên ngoài. Tuy nhiên, các công ty châu Âu phải giữ quyền thiết kế, sở hữu trí tuệ và tuân theo luật EU để đảm bảo sự kiểm soát và tự chủ trong sản xuất.

Một số quốc gia ủng hộ đề xuất này do sự đồng thuận từ ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu, trong khi một số khác vẫn do dự vì các yếu tố liên quan đến chuỗi cung ứng và hợp tác quốc tế.

Một vấn đề gây tranh cãi là việc có nên cho phép sản xuất vũ khí theo giấy phép của Mỹ tại châu Âu với nguồn tài trợ từ EU hay không. Ví dụ, tên lửa phòng không Patriot sẽ được sản xuất tại Đức từ năm 2026 theo giấy phép của Raytheon (Mỹ), trong liên doanh với MBDA (châu Âu).

Một số quốc gia ủng hộ phương án này vì nó giúp chuyển giao công nghệ, tạo việc làm và thúc đẩy hợp tác công nghiệp, thay vì loại trừ hoàn toàn các nhà sản xuất ngoài châu Âu.

Căng thẳng thương mại Mỹ-Eu và lo ngại về an ninh châu Âu

Sự thay đổi trong chính sách thương mại của Mỹ đã làm dấy lên lo ngại về căng thẳng thương mại giữa Mỹ và EU. Quyết định áp thuế 25% đối với thép và nhôm nhập khẩu có thể gây tác động đáng kể đến các ngành công nghiệp châu Âu.

Ngoài ra, cuộc điện đàm gần đây giữa lãnh đạo Mỹ và Nga về các cuộc đàm phán tức thời khiến châu Âu lo ngại rằng Ukraine có thể bị gạt ra khỏi các thỏa thuận quan trọng, ảnh hưởng đến an ninh khu vực.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố mục tiêu đưa Ukraine trở lại biên giới năm 2014 và gia nhập NATO là "không thực tế". Điều này làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột kéo dài, có thể khiến Nga mở rộng hoạt động quân sự trong tương lai.

Châu Âu cần tăng cường chi tiêu quốc phòng

Tổng thư ký NATO Mark Rutte cảnh báo nếu EU chỉ duy trì mức chi tiêu quốc phòng 2% GDP, khối này sẽ không thể tự bảo vệ mình trước một cuộc tấn công tiềm tàng trong 4-5 năm tới.

Trước tình hình này, các nhà sản xuất vũ khí châu Âu kêu gọi EU thực hiện chính sách “Ưu tiên châu Âu”, nhằm thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp quốc phòng nội địa và giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài.

"Nếu không có giải pháp phù hợp trong EU, việc mua sắm ngoài châu Âu không nên cản trở sự phát triển của ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu."